Τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε;

Αίσθημα γαλήνης, έλλειψη πόνου, μετεώριση και ταξίδι μέσω από τούνελ... Είναι πολλές οι θεωρίες και οι μαρτυρίες για το τι μπορεί να νιώθουμε όταν πεθαίνουμε και ακόμα περισσότερη είναι περιέργειά μας να μάθουμε τι πραγματικά συμβαίνει. Τι λένε όσοι το έζησαν και τι απαντούν οι ειδικοί;
Τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε;
της Φιλουμένας Ζλατάνου

Το αιώνιο ερώτημα της ζωής μετά θάνατον είναι πάντα καίριο. Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια που απασχόλησαν και απασχολούν τους ανθρώπους ανά τους αιώνες είναι το τι συμβαίνει μετά. Ταινίες έχουν γυριστεί εμπνευσμένες από τη μετάβαση στην «άλλη ζωή» και ποίηση έχει γραφτεί. Η αναζήτηση μιας λύσης στις θρησκείες είναι ένας τρόπος δοθεί μια φαινομενικά λογική απάντηση, ενώ η επιστήμη επιχειρεί να δώσει τις δικές της εξηγήσεις. Όπως και να έχει, όμως, είτε είναι ο φόβος για το οριστικό τέλος, ή η γοητεία του αγνώστου, ή ακόμα η ελπίδα ότι τίποτα δεν τελειώνει όταν φτάσει εκείνη η στιγμή, οι συζητήσεις και κυρίως οι πραγματικές μαρτυρίες όσων έφτασαν κοντά, έχουν πάντα εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Μεταθανάτιες εμπειρίες και… μαρτυρίες
Τι είναι η επονομαζόμενη near death experience ή out-of-body experience; Η μεταθανάτια εμπειρία συναντάται σε ανθρώπους που φτάσανε στο θάνατο και ενώ θεωρήθηκαν κλινικά νεκροί «επέστρεψαν» τελικά στη ζωή. Αρκετοί από αυτούς, μάλιστα, περιγράφουν περιστατικά που βίωσαν ενώ ήταν νεκροί. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την μεταθανάτια εμπειρία με την μετά θάνατο ζωή, η οποία (σύμφωνα με τις θρησκείες) είναι η συνέχιση της ζωής του πνεύματος- ψυχής, ενώ το βιολογικό-υλικό σώμα έχει πεθάνει, δε λειτουργεί. Ίσως, όμως, οι εμπειρίες αυτές να είναι μια πρόγευση του τι συμβαίνει μετά τον θάνατο. Με την πρόοδο των τεχνικών ανάνηψης οι περιπτώσεις αυτών των εμπειριών έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια, καθώς οι γιατροί καταφέρνουν συχνά πλέον να επαναφέρουν ασθενείς των οποίων η γραμμή ζωής στο μόνιτορ ήταν για κάποια λεπτά επίπεδη.

Επίσης, πρέπει να διαχωρίσουμε και την περίπτωση της νεκροφάνειας. Κατά την οποία οι βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού αναστέλλονται σε τέτοιον βαθμό, ώστε να μην γίνονται αισθητές, με αποτέλεσμα ο ασθενής να δίνει την εντύπωση ότι είναι νεκρός, χωρίς όμως να είναι. Έτσι, μπορεί όσοι επιστρέφουν από κατάσταση νεκροφάνειας να μιλούν για την εμπειρία τους, αυτή όμως δεν είναι εξωσωματική και δεν σχετίζεται με τον θάνατο.

Επιστρέφοντας στις μεταθανάτιες εμπειρίες, πρωτοπόρος στις έρευνες ήταν η Elisabeth Kϋbler-Ross, Αμερικανίδα ψυχίατρος ελβετικής καταγωγής, η οποία όχι μόνο έγραψε πολύτιμα βιβλία γύρω από το θέμα αυτό (On Death and Dying, Life Lessons και On Life After Death), αλλά είχε και η ίδια -είτε προσωπικά ή μέσω των ασθενών της- βιώσει τέτοιες συναρπαστικές εμπειρίες. Αυτές και η μελέτη της επιστήμης, την ώθησαν στην πίστη ότι ο θάνατος είναι απλά ένα από τα πολλά στάδια της ζωής, το οποίο όλοι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια.

Ακολούθησε ο Dr. Raymond Moody, ο οποίος επιδόθηκε σε επισταμένη έρευνα πάνω στο φαινόμενο. Ο Dr. Raymond Moody κατέγραψε τις μαρτυρίες 150 ατόμων τα οποία είτε ήρθαν κοντά στον θάνατο ή πέθαναν και επανήλθαν, ενώ είναι και αυτός συγγραφέας ενδιαφερόντων βιβλίων (The Light Beyond, Reunions, Life After Loss, Coming Back, Reflections, The Last Laugh και κυρίως το Life After Life). Στην έρευνά του αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πιο συχνές, κοινές μεταθανάτιες εμπειρίες είναι οι εξής 9:
- Άκουσμα ήχων, συνήθως βουητό.
- Αίσθημα γαλήνης και έλλειψη πόνου.
- Εξω-σωματική εμπειρία
- Αίσθημα ότι ταξιδεύεις μέσα από ένα τούνελ
- Αίσθημα ότι ανυψώνεσαι στα ουράνια
- Εικόνες ατόμων, συχνά νεκρών συγγενών
- Συνάντηση με ένα πνευματικό ον, π.χ. τον Θεό
- Αποσπασματικές εικόνες ανασκόπησης της ζωής του ατόμου που πεθαίνει
- Αίσθημα απροθυμίας για επιστροφή στην ζωή

Τέλος, κορυφαία στιγμή στην έρευνα των μεταθανάτιων εμπειριών είναι και η ίδρυση της Διεθνούς Ένωσης Σπουδών στις Μεταθανάτιες Εμπειρίες (International Association for Near-Death Studies (IANDS)) το 1978. Η IANDS βασίζει τις μελέτες της τόσο στους προαναφερθείς πρωτοπόρους επιστήμονες όσο και σε μαρτυρίες απλών ανθρώπων, οι οποίες φαίνεται να συμφωνούν με τα συμπεράσματα της έρευνας του Moody. Παράλληλα, η Ένωση δημοσιεύει τριμηνιαίως την Journal of Near-Death Studies, που αποτελεί το μοναδικό φιλολογικό περιοδικό στον τομέα αυτόν.

[Πραγματική μαρτυρία Μεταθανάτιας Εμπειρίας]


Πού κλίνουν οι επιστημονικές (και μη) έρευνες για την στιγμή του θανάτου;
Όλοι έχουμε ακούσει ιστορίες για το μακρύ τούνελ με το φως στην άκρη του, τη φωτεινή φιγούρα-οδηγό, τη δυνατότητα επιλογής της αναγέννησης ή του ξυπνήματος στο ίδιο σώμα, ή ακόμα και της αιώρησης, της δυνατότητας του «νεκρού» να μεταφέρεται αστρικά όπου θέλει και να λαμβάνει γνώση των πάντων. Πόσα από αυτά, όμως, είναι αλήθεια και πόσα υπερβολές; Στις μελέτες των φαινομένων οι απόψεις διχάζονται και ενώ κάποιοι αναφέρουν ότι στην μεταθανάτια εμπειρία υπήρχε εξέλιξη αυτών που ζούσαν, άλλοι δηλώνουν να θυμούνται μόνο κάποια από τα παραπάνω στάδια ή μόνο ένα.

Οι ψυχολόγοι και ψυχίατροι, ωστόσο, που έχουν ασχοληθεί με το θέμα συμφωνούν πως το πρώτο που παρατηρείται κατά την near-death experience είναι ένας δυσάρεστος ήχος και μετά η αίσθηση του θανάτου. Τα δυσάρεστα συναισθήματα μεταβάλλονται σε μία ευχάριστη αίσθηση της γαλήνης, ηρεμίας. Μετά παρατηρείται η πρώτη «εξωσωματική εμπειρία», η αίσθηση μετεώρισης, σαν αστρική προβολή, κατά την οποία το άτομο βλέπει το σώμα του και τους γιατρούς (ή όποιον άλλον) να προσπαθούν να το επαναφέρουν, ενώ αιωρείται στον χώρο. Ακολουθεί η κλασσική ιστορία με το τούνελ και το φως, στο οποίο εισέρχεται το άτομο. Προχωρά σε ένα μακρύ μαύρου τούνελ, προς ένα μπλε ή λευκό έντονο φως. Συνήθως το τούνελ συμβολίζει τη μετάβαση από την ζωή στον θάνατο και η ύπαρξη λευκού φωτός προμηνύει την γαλήνη και την ηρεμία που επικρατούν στην άλλη πλευρά.

Εκεί συναντά αποθανόντες συγγενείς, φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα γενικά, με τα οποία μιλάει και έπειτα έρχεται σε επαφή με ένα ανώτερο ον και βιώνει μία σύντομη ανασκόπηση της ζωής του. Αυτό είναι το φαινόμενο «περνάει η ζωή μπρος στα μάτια σου σε δέκατα δευτερολέπτου». Μετά φτάνει σε ένα σύνορο και επιστρέφει στο σώμα του, συνήθως χωρίς να θέλει. Όταν ξυπνάει έχει την αίσθηση ζεστασιάς ακόμα και αν σε πολλές περιπτώσεις είναι γυμνό.

Αυτά σε γενικές γραμμές είναι τα στάδια που περνάνε όσοι πιστεύουν ότι θυμούνται τι ζήσανε και ότι οι εμπειρίες αυτές δεν ήταν παραισθήσεις ή παιχνίδια του μυαλού. Υπάρχει, βέβαια, και η περίπτωση όσων λένε ότι επέστρεψαν με γνώσεις και ικανότητες. Αλήθεια ή ψέματα; Οι επιστήμονες συνεχίζουν να προσπαθούν να δώσουν λογικές εξηγήσεις και να επιχειρηματολογήσουν με πραγματικά γεγονότα.

Πέρα, όμως, από τους ερευνητές που συμφωνούν με τις παραπάνω απόψεις και με το γεγονός ότι η near-death experience είναι ένα αμιγώς ψυχολογικό φαινόμενο που προκύπτει από ένα μυαλό που δεν οξυγονώνεται, υπάρχει και άλλη μία ομάδα ερευνητών που είναι κάθετη στο ότι καμία θεωρία δε μπορεί να βασιστεί απλά στην λειτουργία του μυαλού και ότι θα πρέπει να αναλογιστούμε την προοπτική η συνείδηση να υπάρχει ανεξάρτητα από την λειτουργία του μυαλού ή τουλάχιστον να είναι πιο σύνθετη από ό,τι φανταζόμαστε. Σε πρόσφατο συνέδριο σχετικά με τις near-death experiences, μάλιστα, μία ομάδα αφοσιωμένων στο θέμα ερευνητών κατέληξε ότι παρόλο που οι nde προκύπτουν από βιοχημικές αλλαγές του εγκεφάλου, «το εκπληκτικά πλούσιο και σύνθετο περιεχόμενό τους δε μπορεί παρά να αναχθεί σε απλές ψευδαισθήσεις». Αν είναι, όμως, έτσι προς τι όλη αυτή η φασαρία;

Πού... «καταλήγουμε» τελικά;
Το 1901 πρώτος ο φυσικός Duncan MacDougall προσπάθησε να πείσει για την ύπαρξη της ψυχής μετρώντας το βάρος ατόμων πριν και μετά τον θάνατο και βρήκε ότι αυτοί ζύγιζαν 21 γραμμάρια λιγότερο. Ο Charles Tart ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με τα πειράματα των «εξωσωματικών εμπειριών», ώσπου φτάσαμε στις μέρες μας, στην πρώτη ουσιαστικά μεγάλη έρευνα από τον Σαμ Πέρνια και το επιτελείο του.

Στο Ιατρικό Κέντρο Weill Cornell της Νέας Υόρκης, ο κορυφαίος γιατρός στην επιστημονική έρευνα του θανάτου ο δρ. Σαμ Πάρνια, μαζί με τους συνεργάτες του στο «Σχέδιο Ανθρώπινης Συνείδησης» ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας μια μεγάλη τρίχρονη έρευνα για το τι συμβαίνει στις περιπτώσεις που κάποιος ζει μια «εξωσωματική» εμπειρία. 25 ιατρικά κέντρα από τον Καναδά, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ θα συνεργαστούν στην εξέταση 1500 ατόμων που επέζησαν μετά από καρδιακή ανακοπή. Είναι όμως αυτή η σωστή προσέγγιση στο φαινόμενο;

Είναι γνωστό ότι όταν κάποιος παθαίνει καρδιακή προσβολή το αίμα σταματάει να πηγαίνει στον εγκέφαλο, ενώ οι γιατροί προσπαθούν να τον επαναφέρουν. Εκείνα τα δέκα δευτερόλεπτα, περίπου, που μεσολαβούν, παραδόξως το 10%-20% από όσους έχουν επιστρέψει στη ζωή μέχρι σήμερα, αναφέρουν ότι είχαν συνείδηση. Ο σκοπός είναι να ανακαλύψουν οι επιστήμονες εάν είναι παραίσθηση όσα αναφέρουν τα άτομα αυτά ή πραγματικές μεταθανάτιες εμπειρίες.

Η έρευνα για να ανακαλύψουν τι πραγματικά συμβαίνει βασίζεται στο εξής απλό σχέδιο: Όσοι λένε ότι βλέπουν αιωρούμενοι τους γιατρούς να προσπαθούν να σώσουν τα σώματά τους, λογικά -εάν υπάρχει ίχνος λογικής σε όλο αυτό- πρέπει να είναι σε θέση να δουν και κάποιες εικόνες που έχουν τοποθετήσει στο πείραμα οι γιατροί σε τέτοια θέση ώστε να είναι εμφανείς μόνο σε κάποιον που αιωρείται ψηλά. Σίγουρα πρόκειται για μια πρωτοποριακή και τολμηρή έρευνα με αποτελέσματα που θα ιντριγκάρουν και θα εγείρουν αντιδράσεις. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα περιμένουμε τα αποτελέσματα αυτά με ανυπομονησία.

Γιατί; Τι θα αλλάξει στην αντίληψή μας ή στην ζωή μας αν ξέρουμε; Ίσως την απάντηση να έχουν οι ίδιοι οι άνθρωποι που επανήλθαν π.χ. από καρδιακή ανακοπή και αυτή είναι η θέληση για ζωή, η αγάπη προς τους άλλους και η αίσθηση ότι τους δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία την οποία θέλουν να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο. Ίσως, πάλι, η γνώση περί θανάτου να μας βοηθήσει να γίνουμε λίγο πιο ανοιχτόμυαλοι απέναντί του. Όπως λέει και ο κορυφαίος ψυχίατρος Karl Jansen «Είναι καλό να έχει κανείς ανοιχτό μυαλό, αλλά όχι υπερβολικά ανοιχτό για να μην πέσει το μυαλό έξω».
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v