”Για την κατάκτηση των ηνίων από τα διεθνή ΜΜΕ, για την ίδρυση και την οριοθέτηση της νέας ψηφιακής δημοκρατίας, για τη δουλειά χωρίς αντάλλαγμα και για τη νίκη επί των επαγγελματιών στο δικό τους παιχνίδι, το πρόσωπο της χρονιάς είσαι εσύ”.
Με τα λόγια αυτά, ο Lev Grossman του περιοδικού Time απέδιδε, τον περασμένο Δεκέμβριο, τα εύσημα στους χρήστες του internet που ”άλλαξαν τον κόσμο”, γράφοντας, συμμετέχοντας, σχολιάζοντας, μιλώντας ανοιχτά, εκφράζοντας απόψεις και, γενικότερα, χτίζοντας αυτή τη νέα ”κοινωνία πολιτών” που (θα έπρεπε να) είναι το internet –αυτήν που θα χαρακτηρίζεται από συμμετοχή, πλουραλισμό, απεριόριστη πρόσβαση στη γνώση και την πληροφόρηση, και επικοινωνία χωρίς φραγμούς.
Δεν ήταν, όμως, μόνο το Time που εκτίμησε τη δουλειά της νέας γενιάς δημοσιογράφων –με την ετυμολογική έννοια του όρου. Ο οργανισμός Press Gazette, που διοργανώνει τα ετήσια βρετανικά Press Awards, καθιέρωσε πέρυσι, σε συνεργασία με τη Nokia NSeries, το θεσμό των Citizen Journalism Awards, το BBC ξεκίνησε, πριν από λίγους μήνες, να πληρώνει για το υλικό που προμηθευόταν από πολίτες, η αμερικανική εταιρεία παροχής υπηρεσιών τηλεπικοινωνίας Verizon ανακοίνωσε πρόσφατα τη δημιουργία του citizen journalism TV, ενώ τα site που δημοσιεύουν άρθρα και ειδήσεις γραμμένα από citizen journalists συνεχώς αυξάνονται.
Ο όρος των ”πολιτών δημοσιογράφων” αναφέρεται στους χρήστες του internet που γράφουν, και δημοσιεύουν στα αντίστοιχα site, ειδήσεις και απόψεις που δεν υποκινούνται, δεν πληρώνονται, δεν χρηματοδοτούνται και, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, δεν διεκδικούν δάφνες αντικειμενικότητας –αποτελούν, όμως, εξαιρετικά ενδιαφέροντα αναγνώσματα.
Ειδήσεις που για κάποιον λόγο δεν προβλήθηκαν όσο ή όπως έπρεπε από τα διεθνή ΜΜΕ, νέα που δεν έκαναν ποτέ το γύρο του κόσμου, ιστορίες που ειπώθηκαν μόνο από την πλευρά των νικητών, γράφονται τώρα από απλούς πολίτες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων, επηρεάζονται άμεσα από αυτές ή απλά αισθάνονται την ανάγκη να εκφράσουν δημόσια τις απόψεις τους.
Δύο πρώην ιερόδουλες καλύπτουν τη δίκη του serial killer Robert Pickton στον Καναδά, ένας παγκοσμίου φήμης φωτογράφος διηγείται τις εμπειρίες του από την ”αιματηρή δικαιοσύνη” και τον τρόπο που εφαρμόζεται στην Kabul, μία μουσουλμάνα περιγράφει την ”άγνωστη θηλυκή πλευρά του Ισλάμ” και την ”Ισλαμοφοβία και τα δικαιώματα των γυναικών” και τα νέα από τα –περισσότερο ή λιγότερο– ειδησεογραφικά hot spots του πλανήτη, κάνουν το γύρο του κόσμου, δια στόματος των κατοίκων τους.
Citizen journalist μπορεί να γίνει ο καθένας, είτε βρίσκεται στη λωρίδα της Γάζας, είτε σε κάποιο προάστιο της Νέας Υόρκης είτε σε μια γειτονιά της Αθήνας –αρκεί να έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθεί και μια σχετική κλίση στο γράψιμο. Η άμεση σχέση των γραφόντων με τα γεγονότα δεν αποτελεί προϋπόθεση. Προκύπτει απλά από την εύλογη προτίμηση που δείχνουν στις ειδήσεις που τους αφορούν.
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, η ιδέα της ”δημοσιογραφίας των πολιτών” είναι κάθε άλλο παρά καινούρια. Η τάση άρχισε να διαμορφώνεται αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές του 1988 στις ΗΠΑ, όταν ο καθηγητής δημοσιογραφίας Jay Rosen, ένας από τους πρώτους υποστηρικτές της, ανέλαβε τη διεύθυνση του Project on Public Life and the Press στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα εμφανίστηκε το site που λίγο αργότερα θα άνοιγε το δρόμο για τα υπόλοιπα citizen journalism media και θα διεκδικούσε επάξια τον τίτλο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Γεννημένο ως αντίδραση στο Διεθνές Συνέδριο Εμπορίου, που πραγματοποιούταν στο Seattle το 1999, το Indymedia απέκτησε γρήγορα διεθνή φήμη, επεκτάθηκε σε μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου και έδωσε νέα διάσταση στον όρο hyperlocal news.
Το πρώτο αμιγώς citizen journalism ΜΜΕ ήταν το κορεάτικο OhMyNews, που δημιουργήθηκε το Φεβρουάριο του 2000 στη Νότιο Κορέα. Με ένα μόνιμο προσωπικό που αριθμεί περί τα 40 μέλη να γράφει το 20% του περιεχομένου του, το OhMyNews είναι σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα site ”πολιτών δημοσιογράφων”, με τρεις διαφορετικές εκδόσεις: την αρχική κορεάτικη, την αγγλική – international και την ιαπωνική.
Την επιτυχημένη συνταγή του ακολούθησαν, λίγα χρόνια αργότερα, κι άλλοι, όπως το εξαιρετικό Orato, το Happy News που, όπως υποδηλώνει το όνομά του, δημοσιεύει μόνο τα ευχάριστα νέα που αρκετά από τα παραδοσιακά μέσα επιμένουν να αγνοούν, το Upside Down World, που επικεντρώνεται στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη Νότιο Αμερική και το Kuro5hin, που πραγματεύεται ζητήματα σχετικά με την τεχνολογία και τον πολιτισμό.
Παροδικό trend ή εναλλακτική μορφή ενημέρωσης; Απάντηση στη ”μόδα” των blogs ή αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης; Ανεξάρτητη δημοσιογραφία ή καταγραφή υποκειμενικών απόψεων; Ο καιρός θα το δείξει. Μέχρι τότε, η δημοσιογραφία των πολιτών παραμένει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα σχετικά με τα γεγονότα που διαμορφώνουν τον κόσμο που διαμορφώνει τους πολίτες του. Ή και το ανάποδο.
Ηρώ Κουνάδη
