Εκσυγχρονισμός και παράνοια στα ελληνικά τρένα

του Γιώργου Κόκουβα

Είστε από εκείνους που συνεχίζουν να ταξιδεύουν με τρένο εντός Ελλάδας; Συγχαρητήρια. Είστε κι εσείς, μαζί με τον συντάκτη αυτού του άρθρου, ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν πως ένα ταξίδι στις ράγες μπορεί να αποτελέσει την ασφαλέστερη, την οικονομικότερη και την πιο όμορφη διαδρομή προς οποιονδήποτε προορισμό.

Κι ύστερα, κοιτάζετε το εισιτήριό σας, και στην άκρη του έχει το λογότυπο της TRAINOSE. Κοιτάζετε το ρολόι σας, και βλέπετε πως θα έπρεπε να είστε στη Θεσσαλονίκη, αλλά βρίσκεστε ακόμα στις ερημιές του Δομοκού. Θα ‘πρεπε να εξυπηρετείστε από ανθρώπους που σέβονται ότι είστε από τους τελευταίους των Μοϊκανών που εμπιστεύονται ακόμη τις μπλε αμαξοστοιχίες, αλλά αντ’ αυτού, ακούτε αγενέστατους μουστακαλήδες να βρίζονται με επιβάτες. Και παίρνετε πίσω τις κοινές μας πεποιθήσεις που μοιραστήκαμε στην πρώτη παράγραφο.

Τι να περιμένει κανείς, θα πείτε, από μία εταιρία στο τεντωμένο σκοινί της ιδιωτικοποίησης, η λειτουργία της οποίας έχει συρρικνωθεί; Αν πάντως –άνθρωποι είμαστε και έχουμε ελπίδες εξωπραγματικές- έχετε αποφασίσει να δώσετε στο τρένο εν Ελλάδι μια ακόμη ευκαιρία, παρακάτω σας παρουσιάζουμε το σκηνικό που πιθανότατα θα συναντήσετε, για να μην εκπλαγείτε.

Ράγες… ξήλωνε

Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που διέτρεχε όλη την Ελλάδα και τα εισιτήρια των τρένων του ήταν εξαιρετικά φθηνά. Το παραμύθι τέλειωσε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, όταν άρχισαν οι απανωτές αυξήσεις των ναύλων, που έφτασαν λίγο πριν την ισοφάριση των υπεραστικών λεωφορείων. Ήταν περίπου την ίδια εποχή που χτύπησαν οι πρώτες καμπάνες της ιδιωτικοποίησης, όταν όλοι αντιληφθήκαμε πως ο ΟΣΕ "μπαίνει μέσα" κατά πολλά εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. 

Οι αυξήσεις ήταν όμως το λιγότερο. Εκατοντάδες χιλιόμετρα σιδηρόδρομου σκουριάζουν σε πολλές περιοχές της χώρας, αφού η χρήση τους κρίθηκε μη κερδοφόρα από τα «κεντρικά». Κι ενώ μόλις είχε ολοκληρωθεί η ανακαίνιση της γραμμής Αθηνών-Κορίνθου-Άργους-Ναυπλίου, η διοίκηση αποφάσισε πως δεν αξίζει τον κόπο να κυλά τρένο πάνω της - το ίδιο ισχύει και για ολόκληρη την Πελοπόννησο, η οποία έχει μείνει χωρίς τρένο.

Για πού σφυρίζει σήμερα το τρένο;

Επειδή πολλοί είναι εκείνοι που έχουν χρόνια να χρησιμοποιήσουν το τρένο, αλλά λόγω βενζίνης και άλλων «πορτοφολικών» προβλημάτων αναγκάζονται να ξαναμπούν στο βαγόνι, συναντώντας εκπλήξεις, ετοιμάσαμε μία σύνοψη των γραμμών που (απίστευτο) ακόμη λειτουργούν.

*Αθήνα-Θεσσαλονίκη
*Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη
*Αθήνα-Παλαιοφάρσαλος-Καλαμπάκα
*Αθήνα-Στυλίδα
*Λάρισα-Βόλος

Και τα προαστιακά δρομολόγια:
*Αθήνα-Χαλκίδα
*Αθήνα-Κιάτο
*Αεροδρόμιο-Κιάτο
*Θεσσαλονίκη-Λάρισα
*Θεσσαλονίκη-Έδεσσα
*Άγιος Ανδρέας-Πάτρα-Ρίο

Αν αναρωτιέστε, κόπηκαν επίσης όλα τα δρομολόγια προς το εξωτερικό – κάποτε από Θεσσαλονίκη ο ΟΣΕ μάς ταξίδευε στην Κωνσταντινούπολη, το Βελιγράδι και τη Σόφια, ενώ το μόνο που απέμεινε είναι δρομολόγια ειδικών λεωφορείων της εταιρίας, που ταξιδεύουν προς Σόφια και Φιλιππούπολη.

Η ψηφιακή εποχή

Μεγάλο πανηγύρι δηλαδή. Πριν από έναν χρόνο περίπου «έσκασε» η είδηση ότι επιτέλους η ανανεωμένη (αυτό σημαίνει ακριβότερη, με λιγότερα δρομολόγια, αλλά την ίδια νοοτροπία) TRAINOSE αποκτά ηλεκτρονικό «γκισέ» - ίσως ήταν ο τελευταίος σιδηροδρομικός οργανισμός στον πλανήτη εν έτει 2011 που δεν εξέδιδε ακόμη e-tickets.

Έκανε όμως την αρχή, κάτι ήταν κι αυτό. Και μάλιστα με online προσφορές, ήτοι εισιτήρια από 9€ μόνο για τους ηλεκτρονικούς πελάτες. Είπαμε, λοιπόν, να το τολμήσουμε. Κάπου εδώ, μπορούμε να μοιραστούμε μαζί σας την εμπειρία ενός ταξιδιού Θεσσαλονίκη-Αθήνα με InterCity Express, που έκανε πάνω από επτά ώρες να φτάσει στον προορισμό του, αλλά εμείς μείναμε όρθιοι καθ’ όλη την διαδρομή. Ο λόγος; Η TRAINOSE φρόντισε να οργανώσει υπηρεσία ηλεκτρονικής κράτησης εισιτηρίου, αλλά δεν φρόντισε να οργανώσει την «ενδοεπικοινωνία» της με το κλασικό σύστημα κρατήσεων. Έτσι, τις ίδιες θέσεις με εμάς τις είχε δώσει εκδοτήριο του σταθμού και σε άλλους επιβάτες, και όποιος πρόλαβε, την θέση είδε! Ο ελεγκτής το μόνο που είχε να πει ήταν ένα πνιχτό γελάκι (μεταφραζόταν σε: νομίζετε ότι είστε οι μόνοι;) ενώ όταν το τρένο έφτασε στην Αθήνα ξημερώματα δεν υπήρχε κανείς στον σταθμό για παράπονα. Για την ακρίβεια, δεν υπήρχε κανείς στον σταθμό γενικά. Η γραμμή παραπόνων της TRAINOSE είναι μια άλλη πικρή ιστορία που δεν σας ευχόμαστε ποτέ να ζήσετε.

Αλλά μην σκάτε, λέει η ανανεωμένη TRAINOSE. Όταν το τρένο καθυστερεί πάνω από 30 λεπτά, σας επιστρέφεται κουπόνι με πίστωση ενός ποσοστού των ναύλων για το επόμενο ταξίδι σας. Δεν φτάνει όμως που το τρένο έχει πάντα καθυστέρηση –η παραπάνω φράση δεν αποτελεί υπερβολή, τα ελληνικά τρένα έχουν πάντα καθυστέρηση- στο ταμείο σε ενημερώνουν πως η καθυστέρηση ήταν 27 λεπτά. Oops, παραλίγο. Δεν έχει σημασία ότι το ρολόι σου λέει πως άργησε πάνω από ώρα και το ότι έχεις ήδη χάσει πιθανή πτήση, το τελευταίο δρομολόγιο του μετρό ή έχεις κλείσει δεκάωρο στο κουπέ, το σύστημα λέει «27». Αν έχεις αντίρρηση, πήγαινε στον ελεγκτή, κι από εκεί στον σταθμάρχη, κι από εκεί στο κέντρο παραπόνων κι από εκεί στον υπουργό, τον πρωθυπουργό, το δικαστήριο της Χάγης, και να ‘σαι σίγουρος πως μέχρι να γυρίσεις, το επόμενο τρένο δεν θα ‘χει φτάσει ακόμη. Αλλά και για εκείνο, το σύστημα θα γράφει «27». Και η σουρεαλιστική δικαιολογία για την μόνιμη καθυστέρηση είναι πως «η αμαξοστοιχία δεν γνωρίζει τι κίνηση θα συναντήσει στο δρόμο» - δεν είναι αστείο.

«Πήγαινε βγάλε ένα κανονικό»

Δυστυχώς, εκτός από το σύστημα και την "απειλή" της ιδιωτικοποίησης έχεις να αντιμετωπίσεις και το ανθρώπινο δυναμικό. Το οποίο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, πιθανότατα έχει επιλεγεί με κριτήριο την άκρατη αγένεια, την αδιαφορία και την έλλειψη αίσθησης «επιχείρησης» - προφανώς θεωρούν πως τα τρένα κυλούν για χάρη τους και όχι για τους επιβάτες, οι οποίοι έχουν πληρώσει για την ξεχαρβαλωμένη θέση τους.

Τα περιστατικά όμως που μας εξέπληξαν περισσότερο από όλα ήταν από τη μία ένας ελεγκτής που ήλεγχε τα εισιτήρια στις εισόδους πριν τις αποβάθρες, τις πρώτες εκείνες ηρωικές ημέρες των e-tickets. «Τι είναι αυτό;». «Ηλεκτρονικό εισιτήριο», τολμάμε να απαντήσουμε. «Ρε άντε πήγαινε βγάλε ένα κανονικό», η αποστομωτική απάντηση. Ακολούθησαν δέκα σουρεαλιστικά λεπτά κατά τα οποία ο «εκπρόσωπος» της TRAINOSE έμαθε τι σημαίνουν τα ηλεκτρονικά εισιτήρια της TRAINOSE. Από την άλλη, σε άλλη αμαξοστοιχία γίναμε αυτόπτεις μάρτυρες άσκησης βίας του ελεγκτή προς μετανάστη, ο οποίος δεν είχε εισιτήριο. Πάνω στο τρένο, προφανώς, ισχύουν άλλοι νόμοι – άλλο ΟΣΕ κι άλλο ΟΗΕ.

*Αξιοποίηση τουριστικών γραμμών

Θετική εξέλιξη μπορεί κανείς να κρίνει τις κινήσεις προς τουριστική εκμετάλλευση του εγκαταλελειμμένου δικτύου. Στην Πελοπόννησο ήδη γίνεται λόγος για προεκτάσεις του προαστιακού, καθώς και για την επαναλειτουργία των γραμμών Κόρινθος- Μυκήνες- Άργος - Ναύπλιο και Καλαμάτα- Μεσσήνη- Αχλαδόκαμπος- Παραδείσια, ενώ στις άλλες διαδρομές συζητείται η εκμετάλλευση με τρενοποδήλατο και φωτοβολταϊκά πάνελ.

Μάλιστα, προ ολίγων ημερών, το τρένο ξανασφύριξε μετά από πολλά χρόνια στους Χράνους της Πελοποννήσου, με πρωτοβουλία των Φίλων του Σιδηροδρόμου και της TRAINOSE, για να ακολουθήσει μια πανέμορφη διαδρομή μέχρι την Αγία Θεοδώρα, δίνοντας το παράδειγμα για τις δυνατότητες τουριστικής εκμετάλλευσης. Επί παραδείγματι, η γραμμή προς Ναύπλιο διέρχεται όχι μόνο μέσα από όμορφα τοπία, αλλά και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, όπως οι Μυκήνες, η Τίρυνθα και η Επίδαυρος. Σε ανάλογη τουριστική αξιοποίηση της διατηρητέας σιδηροδρομικής γραμμής ελπίζουν και οι ράγες του Πλαταμώνα στα Τέμπη.

Στα «συν» των εξελίξεων προσθέτουμε με επιφύλαξη την υπηρεσία ΤΡΑΙΝΟ-ΤΑΞΙ, με συνδυασμένο εισιτήριο τρένου και ταξί στις διαδρομές με προορισμό την Θεσσαλονίκη. Κατά την γνώμη μας, πάντως, θα προτιμούσαμε να δοθεί προτεραιότητα σε κάτι πιο βασικό: Την τήρηση των ωραρίων, τον σεβασμό του επιβάτη και την βελτίωση των συνθηκών στα βαγόνια (ακόμη θεωρείται «άθλος» η βελτίωση του σήματος κινητής τηλεφωνίας, που ισχύει μάλιστα σε συγκεκριμένες μόνο αμαξοστοιχίες).

10 tips για «αμύητους»

*Αν διαθέτετε ηλεκτρονικό εισιτήριο, δεν χρειάζετε καν να το έχετε τυπωμένο, αρκεί να θυμάστε τον αριθμό του, το βαγόνι και τον αριθμό της θέσης σας. Θα σας ζητηθεί κάτι από αυτά στην είσοδο της πλατφόρμας, πέρα από την οποία δεν μπορεί κανείς πλέον χωρίς εισιτήριο να περνά (ισχύει για τον Σταθμό Λαρίσης).

*Δεν υπάρχουν πλέον «αργά», «Intercity» και «Intercity Express». Όλα ονομάζονται (κατ’ ευφημισμόν μόνο) Intercity Express, εκτός από το τελευταίο νυχτερινό δρομολόγιο από Αθήνα και από Θεσσαλονίκη, που είναι ελαφρώς πιο αργό και ελαφρώς πιο οικονομικό.

*Το πρώτο βαγόνι αντιστοιχεί πάντα στην πρώτη θέση (που είναι και ακριβότερη, αλλά δεν έχει καμία σημαντική διαφορά από τις υπόλοιπες), ενώ το δεύτερο βαγόνι είναι αυτό με τα κουπέ – δηλαδή με «κλειστές εξάδες», ελαφρώς πιο άνετες, αλλά λίγο πιο κλειστοφοβικές σε σχέση με τις κλασικές δυάδες των άλλων βαγονιών. Τα κουπέ διαθέτουν επίσης και ηλεκτρική πρίζα – απλώς προσευχηθείτε να λειτουργεί.

*Το κάπνισμα απαγορεύεται παντού, ακόμη και στον χώρο του κυλικείου.

*Αν βρίσκεστε στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη, πάντως, θα έχετε την ευκαιρία να κάνετε ολόκληρο πακέτο στον Δομοκό, όπου πλέον το τρένο σταματά πάντα για τουλάχιστον ένα τέταρτο, ώστε να αλλάξει μηχανή (από Δομοκό προς Λάρισα και Θεσσαλονίκη η αμαξοστοιχία γίνεται πλέον ηλεκτροκίνητη).

*Αν το τρένο καθυστερήσει και κατορθώσετε να πάρετε κουπόνι, μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σε οποιοδήποτε επόμενο ταξίδι σας εντός έξι μηνών. Αν έχετε κάνει ηλεκτρονική κράτηση, για να πάρετε το κουπόνι θα χρειαστείτε τον αριθμό του web ticket και τα τέσσερα τελευταία ψηφία της πιστωτικής σας κάρτας.

*Για να δείτε πώς θα κλείσετε τα ηλεκτρονικά σας εισιτήρια, διαβάστε οδηγίες σε παλιότερο δημοσίευμα του In2life.

*Για κρατήσεις μέσω Internet, έχετε 10% έκπτωση στην κανονική τιμή του εισιτηρίου. Αν το κλείσετε τουλάχιστον δύο ημέρες πριν την αναχώρηση, υπάρχει επιπλέον 15% έκπτωση, ενώ για εισιτήριο μετ’ επιστροφής υπάρχει 20% έκπτωση (ισχύει και για το γκισέ).

*Αν έχετε την Ευρωπαϊκή Κάρτα Νέων, κάθε μήνα διατίθενται θέσεις στην τιμή των 12€ για συγκεκριμένα δρομολόγια, τις οποίες μπορείτε να εξασφαλίσετε μόνο στο γκισέ της TRAINOSE και όχι ηλεκτρονικά. Μάθετε πώς εδώ.

*Στην ελληνική επικράτεια προς το παρόν λειτουργούν τρεις τουριστικές γραμμές, αυτές του Πηλίου, του οδοντωτού Καλαβρύτων και της Ολυμπίας (Κατάκολο).