Λευτεριά στο διαδίκτυο!

του Γιώργου Κόκουβα

Είναι μια ημέρα όπως όλες οι άλλες: Ανοίγετε τον υπολογιστή σας, βάζετε κάποιο τραγούδι να παίζει στο YouTube, διαβάζετε άρθρα και blogs και τα μοιράζεστε με τους followers σας στο Twitter, ίσως και να κατεβάσετε μια ταινία για να δείτε το βράδυ. Απλά, καθημερινά πράγματα δηλαδή. Ή μήπως παράνομα;

Αυτό τουλάχιστον κινδυνεύει να γίνει καθεστώς, με τις διεθνείς Συμφωνίες που προωθούνται το τελευταίο διάστημα και έχουν προκαλέσει τις εύλογες αντιδράσεις οργανισμών αλλά και απλών χρηστών του διαδικτύου. Η 12η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από την οργάνωση Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο και το in2life την τιμά, συγκεντρώνοντας τις κυριότερες εξελίξεις, τις σημαντικότερες πληροφορίες και τις διάφορες φωνές που έχουν εκφραστεί σχετικά με το καυτό ζήτημα.

*ACTA
Χρεοκοπίες, μνημόνια, PSI και πακέτα στήριξης μας κράτησαν πολύ απασχολημένους και το ζήτημα της ψήφισης του ACTA πέρασε στα ψιλά γράμματα. Μόνο που στα ψιλά γράμματα, όπως πάντα, κρύβονται πολλές παγίδες. Καιρός λοιπόν να μάθουμε περί τίνος πρόκειται:

- Τι είναι η ACTA;
Τα αρχικά σημαίνουν Anti-Counterfeiting Trade Agreement (Συμφωνία κατά της Ανταλλαγής «πλαστών» προϊόντων) και ξεκίνησε ως ιδέα από την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ το 2006. Στόχος της είναι να θέσει κάποια διεθνή standards σχετικά με την παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, ώστε να αντιμετωπιστούν φαινόμενα όπως τα προϊόντα-μαϊμού, τα γενόσημα φάρμακα και φυσικά, η διακίνηση παράνομων αρχείων στο διαδίκτυο.

- Τι σημαίνει αυτό για το διαδίκτυο;
Ως εδώ καλά, θα πείτε. Το να πολεμάμε κάτι παράνομο είναι λογικό. Το ζήτημα όμως στην περίπτωση του διαδικτύου είναι το τι θεωρείται σύμφωνα με την ACTA παράνομο. Κι εδώ υπάρχουν οι μεγάλες ενστάσεις: Οι εταιρίες που παρέχουν σύνδεση στο internet θα μπορούν να ελέγχουν οτιδήποτε «ανεβαίνει» ή «κατεβαίνει» στον υπολογιστή σας μέσω internet, να το μεταβιβάζουν στις ανάλογες εταιρίες, και εκείνες να παίρνουν τα μέτρα τους. Πρόκειται για ένα τραγούδι που ανεβάσατε στο Youtube; Για μια ταινία ή ένα πρόγραμμα που κατεβάσατε «σπασμένο»; Για πληροφορίες από ένα δημοσίευμα που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, που εσείς όμως θέλατε να το μοιραστείτε με τον υπόλοιπο κόσμο μέσω της WikiPedia; Σε κάθε περίπτωση, η δαγκάνα της Συμφωνίας θα επιτρέπει στα κράτη που την υπέγραψαν να σταματήσει αυτές τις πρακτικές.

Και όχι μόνο. Οι πιο «υποψιασμένες» φωνές κάνουν λόγο για κατάφωρη παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης στο διαδίκτυο. Επειδή όμως το εξαιρετικά περίπλοκο κείμενο της Συμφωνίας (δείτε αναλυτικά εδώ τι περιλαμβάνει) ίσως να μην προσφέρεται για κατανόηση, δείτε στο παρακάτω σύντομο video με απλά λόγια και παραλληλισμούς, τι σημαίνει αυτό το οιωνεί νομοσχέδιο για το μέλλον του internet.



- Το χρονικό των υπογραφών
Όχι, η συμφωνία ACTA δεν έχει τεθεί ακόμη σε εφαρμογή. Κι αυτό γιατί, λόγω της διεθνούς της φύσης, χρειάζεται μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία ψηφισμάτων. Συγκεκριμένα, μετά τις αρχικές συνομιλίες των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας το 2006, τα επόμενα χρόνια μπήκαν στο παιχνίδι η Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές ακόμη χώρες του κόσμου, ενώ τον Οκτώβριο του 2011 άρχισαν να πέφτουν οι υπογραφές των «εταίρων». Την αρχή έκαναν οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, το Μαρόκο, η Νέα Ζηλανδία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα, ενώ στις 26 Ιανουαρίου του 2012 υπέγραψε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και 22 από τα κράτη-μέλη της. Μεταξύ τους, και η Ελλάδα, στο Κοινοβούλιο της οποίας η ACTA υπερψηφίστηκε… νύχτα.

Την ίδια περίπου περίοδο, η Γερμανία, η Βουλγαρία, η Πολωνία, η Τσεχία, η Λετονία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Σλοβενία δήλωσαν πως δεν πρόκειται να επικυρώσουν την συμφωνία – οι εκπρόσωποι της Πολωνίας μάλιστα επεσήμαναν πως σταματούν τις διαδικασίες γιατί δεν είναι βέβαιοι κατά πόσο ασφαλείς είναι οι όροι για τους Πολωνούς πολίτες.

Η συμφωνία ACTA θα παραμείνει «ανοικτή προς ψήφιση» μέχρι τον Μάιο του 2013, ενώ για να ισχύσει στην Ευρώπη, θα πρέπει αφενός να υπάρξει ομοφωνία και στα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά και να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαδικασία που είναι προγραμματισμένη για τον Ιούνιο του 2012. Αξιοσημείωτο είναι πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει την ACTA, ενώ αντίθετα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προτάσσει την αντιπροσωπευτική του δύναμη, λέγοντας «όχι» - μάλιστα ο πρόεδρος της σχετικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου παραιτήθηκε για να κάνει σαφή την άρνηση.

- Υπερασπιστές και πολέμιοι
Πρώτο και καλύτερο, το δίκτυο των WikiLeaks φρόντισε να δημοσιοποιήσει έγγραφα που σχετίζονταν με την συμφωνία, η οποία μέχρι το 2008 είχε διατηρηθεί εν πολλοίς μυστική. Και ενώ ο Julian Assange ήταν ο πρώτος πολέμιος της ACTA, ήδη θέση απέναντί του είχαν πάρει οι κολοσσοί της ψυχαγωγίας και των εκδόσεων, που η θεωρία θέλει να έχουν ξεκινήσει την όλη ιδέα.

Με άλλα λόγια, την ACTA υποστηρίζουν αυτοί ακριβώς που πλήττονται από την ελεύθερη διακίνηση αρχείων και πληροφοριών στο διαδίκτυο. Το Hollywood για παράδειγμα βλέπει τα κέρδη του από κινηματογραφικά εισιτήρια και πωλήσεις DVD να συρρικνώνονται, καθώς το ελεύθερο download ταινιών στο διαδίκτυο έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, ενώ και οι μεγάλες δισκογραφικές που βλέπουν τα τραγούδια τους στο YouTube και τα albums τους σε torrent-άδικα και οι μεγαλοεκδότες όπως ο Rupert Murdoch θα έτριβαν τα χέρια τους αν η ACTA γινόταν αποδεκτή. Μάλιστα, οι εκπρόσωποι της MPA (Ένωση Κινηματογραφικών Παραγωγών Αμερικής) λέγεται πως σε μια μυστική συνάντηση των διαπραγματευτών της ACTA δήλωσαν: «Εφαρμόστε ένα firewall λογοκρισίας για να σταματήσετε την πειρατεία και θα μπορέσετε να το χρησιμοποιήσετε για να κλείνετε όποια ιστοσελίδα ρεζιλεύει την κυβέρνησή σας, όπως το Wikileaks».

Στους μεγαλύτερους πολέμιους της ACTA αντίθετα, συγκαταλέγονται οργανισμοί όπως η Διεθνής Ένωση Καταναλωτών, η EDRi (Ένωση 27 ευρωπαϊκών ΜΚΟ για τα δικαιώματα των πολιτών και της ιδιωτικότητας), το Free Software Foundation, το Electronic Frontier Foundation και η Γαλλική Ένωση Διαδικτυακών Εταιριών. Όλοι οι παραπάνω οργανισμοί συνυπέγραψαν ανοιχτή επιστολή που αναφέρει πως «η τρέχουσα μορφή της ACTA θα περιόριζε βαθιά τα βασικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των Ευρωπαίων πολιτών, και κυρίως την ελευθερία της έκφρασης και του απόρρητου της επικοινωνίας», επισημαίνοντας πως η συμφωνία πρόκειται να επιβάλλει μια κουλτούρα επιτήρησης και καχυποψίας.

*Η αραβική άνοιξη… αποσυνδέθηκε
Παράλληλα βέβαια, κάποια κράτη είχαν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν στην πράξη την χειρότερη εκδοχή των περιορισμών που κρύβονται στα κιτάπια της ACTA. Μόλις ένας χρόνος άλλωστε συμπληρώνεται από τότε που ο αραβικός κόσμος έδειξε να «ξυπνά» από δεκαετίες τυραννίας και να αρθρώνει άποψη. Άποψη η οποία φυσικά φρόντισαν οι κυβερνώντες να μείνει για τους εαυτούς των εκφραστών της, κόβοντας ουσιαστικά την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Τα social media, τα blogs, τα ασύρματα δίκτυα όχι απλώς λογοκρίθηκαν, αλλά καταργήθηκαν τελείως, δίνοντας στον πλανήτη ένα δείγμα του τι μας επιφυλάσσουν όσοι έχουν στα χέρια τους εξουσία και δεν επιθυμούν να την μοιραστούν με τους υπόλοιπους. Ευτυχώς, επίσης, η αραβική άνοιξη, οι dial-up συνδέσεις που «ξεθάφτηκαν» στην Αίγυπτο και τα κινήματα υποστήριξης σε όλο τον κόσμο μας έδωσαν και ένα καλό δείγμα του ότι οι πολίτες δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια.

*Η SOPA, η PIPA και το κακό συναπάντημα
Προφανώς οι διαδικασίες και η γραφειοκρατία της προώθησης της ACTA δυσαρέστησαν τα «μεγάλα εμπορικά κεφάλια» των ΗΠΑ, γι’ αυτό και μέσα στο 2011 αποφάσισαν πως έπρεπε να ληφθούν μέτρα έστω τοπικής εμβέλειας. Κάπως έτσι έκαναν την εμφάνισή της η SOPA και η PIPA, ως νομοσχέδια, στόχος των οποίων ήταν ουσιαστικά να ελέγχεται η διακίνηση αρχείων, να μην διαρρέουν εκτός ΗΠΑ τα «πνευματικά» προϊόντα όπως οι ταινίες, και να υπάρχει η δυνατότητα να μπαίνει λουκέτο στις ιστοσελίδες που απειλούν τις σχετικές εταιρίες (περισσότερα για τα νομοσχέδια SOPA και PIPA μπορείτε να μάθετε εδώ). 

*Η πρώτη επίσημη… απεργία του διαδικτύου
Για άλλη μια φορά, οι χρήστες του διαδικτύου δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια, και παρ’ ότι το θέμα αφορούσε τυπικά μόνο τις ΗΠΑ, ολόκληρος ο διαδικτυακός πλανήτης αντέδρασε. Πολλά γνωστά sites, με κορυφαίο εκπρόσωπο την WikiPedia αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν την πρώτη διαδικτυακή «απεργία» και κατέβασαν για μια ημέρα την ιστοσελίδα τους στις 18 Ιανουαρίου του 2012, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις εξελίξεις. Το αποτέλεσμα των αντιδράσεων ήταν το «πάγωμα» (και ουσιαστικά η απόσυρση) των νομοσχεδίων κακήν κακώς.

*Το μέγα τέλος του Megaupload

Άλλο ένα σύμπτωμα της «λογοκρισίας» στο διαδίκτυο –που καθόλου συμπτωματικά συνέβη κατά την διάρκεια των συζητήσεων περί SOPA- ήταν το κλείσιμο του Megaupload, του κορυφαίου μέσου διακίνησης ταινιών και αρχείων παγκοσμίως, τον Ιανουάριο του 2012. Οι ιδρυτές της σελίδας συνελήφθησαν στην Νέα Ζηλανδία, ενώ αρκετά ακόμη εντάλματα εκδόθηκαν για τα υπόλοιπα πρόσωπα του Megaupload, το οποίο κατηγορείται για παράνομα κέρδη μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων.

*Οι Anonymous χτυπούν ξανά
Μετά από την παραπάνω εξέλιξη, δεν πρέπει να φάνηκε και πολύ παράξενο στους ιθύνοντες του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης το ότι βρήκαν «πεσμένη» την ιστοσελίδα τους. Την ευθύνη της πράξης ανέλαβαν οι Anonymous, καθώς και του hacking δύο ιστοσελίδων Ενώσεων Μουσικών και Κινηματογραφικών Παραγωγών της Αμερικής. Μάθετε για τις υπόλοιπες επιθέσεις των Anonymous εδώ καθώς και για τις πρόσφατες «εμφανίσεις» τους σε sites ελληνικών υπουργείων εδώ. 

*Οι Πειρατές κάνουν «ρεσάλτο»
Την ίδια περίπου περίοδο, ιδρύεται και στην χώρα μας το Κόμμα Πειρατών Ελλάδος, ένα παρακλάδι των διεθνών Πειρατικών Κινημάτων στο πολιτικό σκηνικό, που έχουν ως στόχο να αποτελέσουν το νέο λειτουργικό σύστημα της κοινωνίας, «εξασφαλίζοντας σε κάθε πρόσωπο τη δυνατότητα να εκφράζεται ελεύθερα, να συμμετέχει ψηφιακά, να ζει με αξιοπρέπεια και να αποφασίζει για το κοινό μας μέλλον».

Όπως αναφέρει το Κόμμα Πειρατών στο δελτίο τύπου που μας απέστειλε, «αγωνίζεται για την προώθηση και επέκταση των αρχών και των ιδεών που ξεκίνησαν πριν έξι χρόνια στη Σουηδία για:
-Προστασία της ιδιωτικότητας και των ατομικών δικαιωμάτων από επεμβάσεις κρατών και εταιρειών.
-Μεταρρύθμιση της νομοθεσίας περί πνευματικών δικαιωμάτων, με μείωση του χρόνου προστασίας και ελεύθερη χρήση ψηφιακών αντιγράφων για ιδιωτική, μη-εμπορική χρήση.
-Αλλαγές στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις Πατέντες, που οδηγούν σε πανάκριβα φάρμακα, ανθρώπινες απώλειες και άδικη εκμετάλλευση».

Ήδη η παρουσία ανάλογων κινήσεων στην Ευρώπη έχει κάνει αίσθηση, κερδίζοντας 14 βουλευτικές έδρες, 2 ευρωβουλευτικές έδρες και 194 θέσεις δημοτικών συμβούλων σε όλη την Ευρώπη. Πλέον, ετοιμάζονται πυρετωδώς για τις επερχόμενες εκλογές στην Ελλάδα, ενώ δηλώνουν πως «οι δράσεις ενάντια στην ACTA θα συνεχιστούν τουλάχιστον μέχρι τον Ιούνιο του 2012, οπότε και θα περάσει από το Ευρωκοινοβούλιο για να ψηφιστεί επίσημα».

*Διαδηλώσεις ενάντια στην ACTA
Ήδη οι πρώτες συντονισμένες κινήσεις διαμαρτυρίας οργανώθηκαν στην Ελλάδα στις 11 Φεβρουαρίου, όταν εκατοντάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα και την Πάτρα, σε ταυτόχρονες πορείες με πολίτες άλλων 28 ευρωπαϊκών χωρών. Επόμενο ραντεβού έχουν δώσει οι πολέμιοι της ACTA στην Πλατεία Συντάγματος στις 24 Μαρτίου (δείτε εδώ το σχετικό Facebook event). 

*Οι εχθροί του διαδικτύου
Πρόσφατα, Βρετανός πολίτης συνελήφθη και αντιμετωπίζει ποινή δέκα ετών επειδή κατέβασε ένα «πειρατικό» τραγούδι μέσω διαδικτύου. Είναι το πρώτο «θύμα» της λογικής «ACTA» στον δυτικό κόσμο, αλλά δεν είναι και η πρώτη περίπτωση που ένας απλός χρήστης του internet διώκεται κάπου στον πλανήτη. Η ιστοσελίδα Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα φροντίζει να καταρτίζει κάθε χρόνο την λίστα με τα κράτη που δεν σέβονται τις διαδικτυακές ελευθερίες, ώστε να ενημερώνονται σχετικά όλοι. Αυτή την χρονιά, στους «εχθρούς του internet» φιγουράρουν σε περίοπτη θέση οι Βιρμανία, Κίνα, Κούβα, Ιράν, Β. Κορέα, Σαουδική Αραβία, Συρία, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν και Βιετνάμ. Δείτε εδώ για ποιους λόγους τα παραπάνω κράτη «διώκουν» τον ιστό και ποιες ελευθερίες που εμείς θεωρούμε αυτονόητες είναι ανύπαρκτες σε άλλα μέρη του κόσμου. 

*Η Ημέρα κατά της Λογοκρισίας
Λόγω της ύπαρξης των παραπάνω πρακτικών, αλλά και των ολοένα αυξανόμενων ανησυχιών για την ACTA, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα θέσπισαν πριν 3 χρόνια την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο, ενώ φέτος, στο πλαίσιο του εορτασμού θα δοθεί το βραβείο «Netizen» σε κάποιον blogger ή διαδικτυακό δημοσιογράφο που βοήθησε με το έργο του στην ενημέρωση σχετικά με την ελευθερία στο διαδίκτυο. Η τελετή θα λάβει χώρα στο Παρίσι στις 12 Μαρτίου, ενώ ο θεσμός υποστηρίζεται και από την Google. Δείτε τους υποψήφιους για το φετινό βραβείο εδώ. 

Ποια είναι η δική σας γνώμη για την ACTA και για την λογοκρισία στο διαδίκτυο; Θεωρείτε ότι κινδυνεύει η διαδικτυακή ελευθερία ή πιστεύετε ότι είναι απαραίτητα πιο αυστηρά όρια στον ιστό; Πείτε μας την άποψή σας σχολιάζοντας στο κάτω μέρος του δημοσιεύματος.