Αγοραστική αποχή: Καταναλωτές σε απόγνωση

του Γιώργου Κόκουβα

«Το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνει περισσότερο από το 80% των φυσικών αγαθών της Γης». Με αυτή την διαπίστωση και το σκίτσο μιας πλάστιγγας που γέρνει ολοφάνερα προς τον δυτικό πολιτισμό, η Διεθνής Ημέρα Αγοραστικής Αποχής δίνει και φέτος το «παρών», απέναντι σε αυτόν τον πολιτισμό που κατανάλωνε σαν να μην υπάρχει αύριο. Και τώρα, που τελικά αυτό το αύριο όχι μόνο υπάρχει αλλά έχει φτάσει, κάθε απόδειξη που μαζεύουμε μας θυμίζει πόσο εύκολα αφεθήκαμε στην μετάλλαξή μας σε καταναλωτικά όντα τις περασμένες δεκαετίες.

Η πλέον καταναλωτική περίοδος του έτους πλησιάζει, τα πολυκαταστήματα φορούν τις καθιερωμένες γιρλάντες τους, ενώ οι φωνές αντικαταναλωτισμού πληθαίνουν. Μπορεί όμως μια ημέρα αποχής να «εξιλεώσει» 364 ημέρες αλόγιστων αγορών; Έχουν βάλει μυαλό οι Έλληνες καταναλωτές ή εκ των πραγμάτων αναγκάστηκαν να το κάνουν, καθώς η αγοραστική τους δύναμη ακολουθεί τροχιά λιτότητας; Οι διεθνείς καμπάνιες καταναλωτικής αποχής προτείνουν… χριστουγεννιάτικο παραδειγματισμό, ενώ ο πρόεδρος του νέου Ινστιτούτου Καταναλωτών μας μιλά για τις συνθήκες στην ελληνική αγορά και την μεσαία τάξη που έγινε νεόπτωχη.

(Δεν) καταναλώνω, άρα υπάρχω

Το τελευταίο Σάββατο κάθε Νοεμβρίου, η Ευρώπη κρύβει τα πορτοφόλια της και προσπαθεί να δώσει ένα μήνυμα στα εμπορικά καταστήματα. «Buy Nothing Day» την αποκαλούν οι Βρετανοί, που δίνουν το σύνθημα: «Κλειδώστε τσαντάκια και πορτοφόλια, ψαλιδίστε τις πιστωτικές κάρτες και παρατήστε τον έρωτα της ζωής σας, τα ψώνια», προτείνοντας αποτοξίνωση από το shopping, ώστε να ταρακουνηθούν οι εταιρίες και να ξανασκεφτούν μεταξύ άλλων τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλούν στις χώρες του τρίτου κόσμου.

Ουτοπικό; Ίσως. Η αποχή όμως δεν κοστίζει τίποτα, επιχειρηματολογούν οι θιασώτες της ιδέας, που επισημαίνουν ότι η καταναλωτική αποχή έχει περισσότερα οφέλη για το περιβάλλον ακόμη και από την ανακύκλωση.

Στην Βόρεια Αμερική, από όπου άλλωστε ξεκίνησε το κίνημα, ήδη οργανώνονται ομαδικές εξορμήσεις σε εμπορικά κέντρα για… κατασκήνωση, δημόσια καταστροφή πιστωτικών καρτών και ανέγερση πινακίδων ενόψει Χριστουγέννων που θα αναγράφουν «What Would Jesus Buy?» Στόχος τους, όπως δηλώνουν εδώ είναι να συμμετάσχουν όλοι σαν ένα πείραμα, σαν ένα στοίχημα με τον εαυτό τους για να ξεφορτωθούν για λίγο τις καθημερινές τους συνήθειες, ώστε σιγά-σιγά να απαλλαγούν μόνιμα από κάποιες από αυτές.

Η ελληνική πραγματικότητα

«Οι συνθήκες έχουν ήδη επιβάλλει τους νόμους τους», λέει στο in2life ο πρόεδρος του νέου ΙΝΚΑ, κ. Κώστας Τσέκερης. «Οι καταναλωτές έχουν αλλάξει συνήθειες και προτιμήσεις, οι οποίες πλέον κινούνται σε επίπεδο επιβίωσης και όχι σε αυτό της μόδας. Κάποτε αγωνιζόμασταν για την απόκτηση του περιττού. Τώρα αγωνιζόμαστε για την απόκτηση του βασικού», συμπληρώνει ο κ. Τσέκερης, διαπιστώνοντας την μεταβολή της ελληνικής καταναλωτικής πραγματικότητας.

Πώς περάσαμε όμως σε αυτή την νέα αγοραστική τάξη πραγμάτων; Ο κ. Τσέκερης εξηγεί με αριθμούς: Υπάρχουν πλέον ένα εκατομμύριο άνεργοι. Δυόμισι εκατομμύρια Έλληνες βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας. Με άλλα λόγια, η λεγόμενη λιτότητα μας οδηγεί στην φτώχεια, γι’ αυτό και δεν υπάρχουν περιθώρια για το περιττό. Μόνο για τα βασικά και για τα «απαραίτητα» χριστουγεννιάτικα έξοδα που γίνονται για χάρη των παιδιών. Το πιστοποιεί και αυτή εδώ η online δημοσκόπηση του νέου ΙΝΚΑ, όπου περίπου 9 στους 10 δηλώνουν ότι η αγοραστική τους δύναμη μειώθηκε σε σχέση με το 2010.

Ακόμη κι έτσι, δεν υπάρχουν περιπτώσεις αισχροκέρδειας στην αγορά, την οποία θα μπορούσε να «χτυπήσει» μία μορφή καταναλωτικής αποχής; Στην ερώτησή μας, ο πρόεδρος του νέου ΙΝΚΑ έχει να αντιπαραθέσει την εξής οπτική: «Σε περιόδους ύφεσης, σε καμία χώρα δεν έχουν πέσει ποτέ οι τιμές. Κι αυτό γιατί οι έμποροι, για να επιβιώσουν, απευθύνονται στην ανώτερη τάξη και όχι στην μεσαία, η οποία πλέον δεν υπάρχει, καθώς όλοι έγιναν νεόπτωχοι. Η ανώτερη τάξη είναι αυτή που δεν την ενδιαφέρουν τι τιμές έχουν τα προϊόντα, αλλά απλώς και μόνο να υπάρχουν τα προϊόντα στα ράφια για να τα αγοράζουν», μας λέει.

Στους υπόλοιπους καταναλωτές, αυτούς που σήμερα δεινοπαθούν, απευθύνεται το νέο Ινστιτούτου Καταναλωτών, το οποίο γίνεται καθημερινά δέκτης εκατοντάδων μηνυμάτων από ανθρώπους σε οικονομικό αδιέξοδο, που σχηματίζουν… λίστα αναμονής. Μάλιστα, οι υπεύθυνοι του Ινστιτούτου «μοιράζουν» ρούχα και άλλα αγαθά σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη, προερχόμενα από συμπολίτες μας που δεν τα χρειάζονται πια (αν μπορείτε να βοηθήσετε κι εσείς με αγαθά που «περισσεύουν», μπορείτε να επικοινωνείτε με το νέο ΙΝΚΑ εδώ). Κάπως έτσι, ο κ. Τσέκερης καταλήγει με ένα αισιόδοξο μήνυμα: «Η χώρα έχει περάσει πολύ χειρότερες και βαθύτερες κρίσεις από την σημερινή. Αν κάνουμε όλα τα παραπάνω, θα προσαρμοστούμε και στις σημερινές συνθήκες».