Κορωνοϊός: 10 λόγοι να μην φοβάσαι τόσο πολύ
Η επιστημονική κοινότητα συνιστά ψυχραιμία, και ο κορωνοϊός μάλλον δεν θα μας σκοτώσει. Αλλά να πλένετε τα χέρια σας.
Πριν ξεκινήσεις να διαβάζεις αυτό το κείμενο, πήγαινε σε παρακαλούμε να πλύνεις τα χέρια σου. Για είκοσι δευτερόλεπτα. Αν δεν ξέρεις πόσα είναι είκοσι δευτερόλεπτα, τραγούδα δυο φορές από μέσα σου το ρεφραίν του Ξημερώματα-δίνεις-δικαιώματα.
Γύρισες; Ωραία. Τώρα μπορούμε να σου πούμε πως οι πιθανότητες να σκοτώσει αυτός ο ιός εσένα και ό,τι αγαπάς είναι λίγες. Κι αυτοί είναι δέκα πολύ καλοί λόγοι να μην φοβάσαι τόσο (όπως τους δημοσίευσε ο Guardian, αν δεν εμπιστεύεσαι εμάς).
Ξέρουμε τι είναι. Όπως έγραψε ο Καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου της Ναβάρα Ignacio López-Goñi εδώ ο ιός που προκάλεσε τα κρούσματα πνευμονίας στη Γουχάν της Κίνας ταυτοποιήθηκε μέσα σε επτά ημέρες από την επίσημη ανακοίνωση στις 31 του περασμένου Δεκεμβρίου και τρεις μέρες αργότερα είχαμε διαθέσιμη την γενετική του ακολουθία. Για να έχεις ένα μέτρο σύγκρισης, ο HIV χρειάστηκε δύο χρόνια για να ταυτοποιηθεί από τη στιγμή που εμφανίστηκε, στα μέσα του 1981.
Σύμφωνα με τον ίδιο μικροβιολόγο, γνωρίζουμε επίσης πως ο ιός είναι φυσικός, πως σχετίζεται με έναν ιό των νυχτερίδων, και ότι μπορεί μεν να μεταλλαχθεί, δεν φαίνεται όμως να το κάνει πολύ συχνά.
Μπορούμε να εξεταστούμε. Στις 13 Ιανουαρίου, τρεις μέρες αφότου δόθηκε στη δημοσιότητα η γενετική ακολουθία του ιού, είχαμε διαθέσιμο ένα αξιόπιστο διαγνωστικό τεστ, το οποίο ανέπτυξαν επιστήμονες του τμήματος επιδημιολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Charité στο Βερολίνο, με τη συνεργασία ειδικών από το Ρότερνταμ, το Λονδίνο και το Χονγκ Κονγκ.
Ξέρουμε ότι μπορεί να περιοριστεί –έστω, με αξιοσημείωτο κόστος. Τα δρακόντεια μέτρα καραντίνας που έλαβε η Κίνα είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του ιού μέσα σε έξι εβδομάδες: Στις 5 Μαρτίου, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων στη Γουχάν έπεσε στα 120, ο χαμηλότερος που είχε σημειωθεί από τη στιγμή που άρχισε ο ιός να μεταδίδεται, ενώ στην υπόλοιπη επαρχία Χουμπέι για πρώτη φορά μέσα σε εκείνον τον ενάμιση μήνα ο αριθμός νέων κρουσμάτων ήταν μηδενικός. Αρκετές ακόμα επαρχίες της Κίνας δεν είχαν απολύτως κανένα νέο κρούσμα επί δύο εβδομάδες, και πολλές προχώρησαν στην επαναλειτουργία των σχολείων. Σε πολλές χώρες, ο ιός εμφανίζει ακόμα μικρότερη διασπορά, πράγμα που κάνει ευκολότερο τον περιορισμό του.
Δεν είναι τόσο εύκολο να κολλήσεις –αν προσέχεις. Το συχνό και προσεκτικό πλύσιμο των χεριών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να εμποδίσουμε τη μετάδοση του ιού, ενώ ένα διάλυμα οινοπνεύματος ή χλωρίνης καθαρίζει αποτελεσματικά τις επιφάνειες. Σοβαρές πιθανότητες να κολλήσεις τον κορωνοϊό έχεις αν ζεις στο ίδιο σπίτι, ή έχεις άμεση φυσική επαφή με φορέα του. Άμεση φυσική επαφή σημαίνει να φταρνιστεί ή να βήξει πάνω σου, να πιάσεις χαρτομάντηλο που έχει χρησιμοποιήσει, ή να βρίσκεστε πρόσωπο με πρόσωπο για περισσότερα από 15 λεπτά. Δεν μιλάμε για κάποιον που πέρασε από δίπλα σου στο δρόμο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα είναι ήπια και οι νέοι άνθρωποι διατρέχουν εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο. Αυτή εδώ η έρευνα που έγινε σε 45.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς του κορωνοϊού στην Κίναδιαπίστωσε ότι το 81% πέρασε μόνο ήπια ασθένεια, το 14% είχε συμπτώματα που περιγράφονταν ως βαριά και μόνο του 5% η κατάσταση θεωρήθηκε κρίσιμη, με το μισό περίπου αυτών των τελευταίων περιπτώσεων να καταλήγει σε θάνατο.
Από όλες αυτές τις περιπτώσεις, μόνο ένα 3% αφορά ανθρώπους κάτω των είκοσι ετών. Τα παιδιά φαίνονται πρακτικά ανεπηρέαστα από τον ιό, ενώ το ποσοστό θνησιμότητας σε ανθρώπους κάτω των 40 ετών είναι 0,2%. Στο 15% φτάνει η θνησιμότητα σε ανθρώπους άνω των 80 ετών, ιδιαίτερα όσους έχουν προϋπάρχουσες καρδιακές ή πνευμονικές παθήσεις. Αυτό το τελευταίο εξηγεί και τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Ιταλία, η οποία έχει περίπου το ¼ του πληθυσμού της υπέργηρο –το μεγαλύτερο ποσοστό γερασμένου πληθυσμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, και ένα από τα υψηλότερα του πλανήτη.
Παρ’ όλο που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί το ποσοστό θνησιμότητας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, κυρίως επειδή δεν ξέρουμε ακριβώς πόσες ήπιες ή ασυμπτωματικές περιπτώσεις έχουν διαγνωστεί, η καλύτερη εκτίμηση μέχρι στιγμής είναι γύρω στο 1,4%, δηλαδή κάπου ανάμεσα στην Ισπανική Γρίπη του 1918 και τη Γρίπη των Χοίρων του 2009.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών συνέρχεται. Σύμφωνα με την ημερήσια καταγραφή του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς, χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο επιβεβαιώνονται ως θεραπευμένοι από τον κορωνοϊό καθημερινά. Για την ακρίβεια, στις 11 Μαρτίου οι απόλυτοι αριθμοί είχαν ως εξής: 126.968 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 4.647 θάνατοι, 67.014 ασθενείς που ανάρρωσαν.
Εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα έχουν ήδη γραφτεί. Η Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη των ΗΠΑ μετρά αυτή τη στιγμή, έξι εβδομάδες από την εμφάνιση του ιού, 785 επιστημονικές δημοσιεύσεις που αφορούν εμβόλια, θεραπείες, επιδημιολογία, διάγνωση και κλινικές πρακτικές ενάντια στον κορωνοϊό. Όπως σημειώνει ο μικροβιολόγος López-Goñi, αυτός είναι ένας ρυθμός ανταπόκρισης αξιοσημείωτα ταχύτερος από εκείνον της επιδημίας του Sars –και οι περισσότερες δημοσιεύσεις είναι ελεύθερα προσβάσιμες σε όλη την επιστημονική κοινότητα.
Έχουμε πρωτότυπα εμβολίων. Φαρμακευτικά και βιοτεχνολογικά εργαστήρια όπως τα Moderna, Inovio, Sanofi και Novavax, καθώς και ακαδημαϊκές ομάδες όπως αυτή του Πανεπιστημίου του Κουήνσλαντ στην Αυστραλία –πολλές από τις οποίες δούλευαν ήδη επάνω σε εμβόλια για παρεμφερείς ιούς σχετικούς με το Sars− έχουν προληπτικά πρωτότυπα εμβολίων σε στάδιο παρασκευής, κάποια εκ των οποίων θα είναι σύντομα διαθέσιμα για δοκιμές σε ανθρώπους (αν και φυσικά η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους θα χρειαστούν χρόνο για να διαπιστωθούν).
Δεκάδες θεραπείες δοκιμάζονται ήδη. Ήδη στα μέσα Φεβρουαρίου, όπως αναφέρει αυτή εδώ η δημοσίευση περισσότερες από 80 κλινικές δοκιμές είχαν ξεκινήσει για αντιϊκή θεραπεία, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία στην αντιμετώπιση άλλων ασθενειών. Φάρμακα όπως το remdesivir (για τον Ebola και το Sars), το chloroquine (για την ελονοσία), το lopinavir και το ritonavir (για τον HIV), και το baricitinib (για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα) δοκιμάζονται όλα σε ασθενείς με κορωνοϊό.
Κουράγιο, ψυχραιμία, και θα περάσει.
Αλλά να πλένετε τα χέρια σας.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
Γύρισες; Ωραία. Τώρα μπορούμε να σου πούμε πως οι πιθανότητες να σκοτώσει αυτός ο ιός εσένα και ό,τι αγαπάς είναι λίγες. Κι αυτοί είναι δέκα πολύ καλοί λόγοι να μην φοβάσαι τόσο (όπως τους δημοσίευσε ο Guardian, αν δεν εμπιστεύεσαι εμάς).
Ξέρουμε τι είναι. Όπως έγραψε ο Καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου της Ναβάρα Ignacio López-Goñi εδώ ο ιός που προκάλεσε τα κρούσματα πνευμονίας στη Γουχάν της Κίνας ταυτοποιήθηκε μέσα σε επτά ημέρες από την επίσημη ανακοίνωση στις 31 του περασμένου Δεκεμβρίου και τρεις μέρες αργότερα είχαμε διαθέσιμη την γενετική του ακολουθία. Για να έχεις ένα μέτρο σύγκρισης, ο HIV χρειάστηκε δύο χρόνια για να ταυτοποιηθεί από τη στιγμή που εμφανίστηκε, στα μέσα του 1981.
Σύμφωνα με τον ίδιο μικροβιολόγο, γνωρίζουμε επίσης πως ο ιός είναι φυσικός, πως σχετίζεται με έναν ιό των νυχτερίδων, και ότι μπορεί μεν να μεταλλαχθεί, δεν φαίνεται όμως να το κάνει πολύ συχνά.
Μπορούμε να εξεταστούμε. Στις 13 Ιανουαρίου, τρεις μέρες αφότου δόθηκε στη δημοσιότητα η γενετική ακολουθία του ιού, είχαμε διαθέσιμο ένα αξιόπιστο διαγνωστικό τεστ, το οποίο ανέπτυξαν επιστήμονες του τμήματος επιδημιολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Charité στο Βερολίνο, με τη συνεργασία ειδικών από το Ρότερνταμ, το Λονδίνο και το Χονγκ Κονγκ.
Ξέρουμε ότι μπορεί να περιοριστεί –έστω, με αξιοσημείωτο κόστος. Τα δρακόντεια μέτρα καραντίνας που έλαβε η Κίνα είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του ιού μέσα σε έξι εβδομάδες: Στις 5 Μαρτίου, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων στη Γουχάν έπεσε στα 120, ο χαμηλότερος που είχε σημειωθεί από τη στιγμή που άρχισε ο ιός να μεταδίδεται, ενώ στην υπόλοιπη επαρχία Χουμπέι για πρώτη φορά μέσα σε εκείνον τον ενάμιση μήνα ο αριθμός νέων κρουσμάτων ήταν μηδενικός. Αρκετές ακόμα επαρχίες της Κίνας δεν είχαν απολύτως κανένα νέο κρούσμα επί δύο εβδομάδες, και πολλές προχώρησαν στην επαναλειτουργία των σχολείων. Σε πολλές χώρες, ο ιός εμφανίζει ακόμα μικρότερη διασπορά, πράγμα που κάνει ευκολότερο τον περιορισμό του.
Δεν είναι τόσο εύκολο να κολλήσεις –αν προσέχεις. Το συχνό και προσεκτικό πλύσιμο των χεριών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να εμποδίσουμε τη μετάδοση του ιού, ενώ ένα διάλυμα οινοπνεύματος ή χλωρίνης καθαρίζει αποτελεσματικά τις επιφάνειες. Σοβαρές πιθανότητες να κολλήσεις τον κορωνοϊό έχεις αν ζεις στο ίδιο σπίτι, ή έχεις άμεση φυσική επαφή με φορέα του. Άμεση φυσική επαφή σημαίνει να φταρνιστεί ή να βήξει πάνω σου, να πιάσεις χαρτομάντηλο που έχει χρησιμοποιήσει, ή να βρίσκεστε πρόσωπο με πρόσωπο για περισσότερα από 15 λεπτά. Δεν μιλάμε για κάποιον που πέρασε από δίπλα σου στο δρόμο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα είναι ήπια και οι νέοι άνθρωποι διατρέχουν εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο. Αυτή εδώ η έρευνα που έγινε σε 45.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς του κορωνοϊού στην Κίναδιαπίστωσε ότι το 81% πέρασε μόνο ήπια ασθένεια, το 14% είχε συμπτώματα που περιγράφονταν ως βαριά και μόνο του 5% η κατάσταση θεωρήθηκε κρίσιμη, με το μισό περίπου αυτών των τελευταίων περιπτώσεων να καταλήγει σε θάνατο.
Από όλες αυτές τις περιπτώσεις, μόνο ένα 3% αφορά ανθρώπους κάτω των είκοσι ετών. Τα παιδιά φαίνονται πρακτικά ανεπηρέαστα από τον ιό, ενώ το ποσοστό θνησιμότητας σε ανθρώπους κάτω των 40 ετών είναι 0,2%. Στο 15% φτάνει η θνησιμότητα σε ανθρώπους άνω των 80 ετών, ιδιαίτερα όσους έχουν προϋπάρχουσες καρδιακές ή πνευμονικές παθήσεις. Αυτό το τελευταίο εξηγεί και τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Ιταλία, η οποία έχει περίπου το ¼ του πληθυσμού της υπέργηρο –το μεγαλύτερο ποσοστό γερασμένου πληθυσμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, και ένα από τα υψηλότερα του πλανήτη.
Παρ’ όλο που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί το ποσοστό θνησιμότητας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, κυρίως επειδή δεν ξέρουμε ακριβώς πόσες ήπιες ή ασυμπτωματικές περιπτώσεις έχουν διαγνωστεί, η καλύτερη εκτίμηση μέχρι στιγμής είναι γύρω στο 1,4%, δηλαδή κάπου ανάμεσα στην Ισπανική Γρίπη του 1918 και τη Γρίπη των Χοίρων του 2009.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών συνέρχεται. Σύμφωνα με την ημερήσια καταγραφή του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς, χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο επιβεβαιώνονται ως θεραπευμένοι από τον κορωνοϊό καθημερινά. Για την ακρίβεια, στις 11 Μαρτίου οι απόλυτοι αριθμοί είχαν ως εξής: 126.968 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 4.647 θάνατοι, 67.014 ασθενείς που ανάρρωσαν.
Εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα έχουν ήδη γραφτεί. Η Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη των ΗΠΑ μετρά αυτή τη στιγμή, έξι εβδομάδες από την εμφάνιση του ιού, 785 επιστημονικές δημοσιεύσεις που αφορούν εμβόλια, θεραπείες, επιδημιολογία, διάγνωση και κλινικές πρακτικές ενάντια στον κορωνοϊό. Όπως σημειώνει ο μικροβιολόγος López-Goñi, αυτός είναι ένας ρυθμός ανταπόκρισης αξιοσημείωτα ταχύτερος από εκείνον της επιδημίας του Sars –και οι περισσότερες δημοσιεύσεις είναι ελεύθερα προσβάσιμες σε όλη την επιστημονική κοινότητα.
Έχουμε πρωτότυπα εμβολίων. Φαρμακευτικά και βιοτεχνολογικά εργαστήρια όπως τα Moderna, Inovio, Sanofi και Novavax, καθώς και ακαδημαϊκές ομάδες όπως αυτή του Πανεπιστημίου του Κουήνσλαντ στην Αυστραλία –πολλές από τις οποίες δούλευαν ήδη επάνω σε εμβόλια για παρεμφερείς ιούς σχετικούς με το Sars− έχουν προληπτικά πρωτότυπα εμβολίων σε στάδιο παρασκευής, κάποια εκ των οποίων θα είναι σύντομα διαθέσιμα για δοκιμές σε ανθρώπους (αν και φυσικά η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους θα χρειαστούν χρόνο για να διαπιστωθούν).
Δεκάδες θεραπείες δοκιμάζονται ήδη. Ήδη στα μέσα Φεβρουαρίου, όπως αναφέρει αυτή εδώ η δημοσίευση περισσότερες από 80 κλινικές δοκιμές είχαν ξεκινήσει για αντιϊκή θεραπεία, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία στην αντιμετώπιση άλλων ασθενειών. Φάρμακα όπως το remdesivir (για τον Ebola και το Sars), το chloroquine (για την ελονοσία), το lopinavir και το ritonavir (για τον HIV), και το baricitinib (για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα) δοκιμάζονται όλα σε ασθενείς με κορωνοϊό.
Κουράγιο, ψυχραιμία, και θα περάσει.
Αλλά να πλένετε τα χέρια σας.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
