Παρ’ το απόφαση: 8 πράγματα που επηρεάζουν τις αποφάσεις μας

της Ηρώς Κουνάδη

Τι κάνετε όταν βρίσκεστε αντιμέτωποι με μια σημαντική απόφαση; Εξετάζετε προσεκτικά τα δεδομένα, ζητάτε την συμβουλή όσων εμπιστεύεστε, ψάχνετε στον δρόμο για σημάδια που θα σας δώσουν ένα κλου; Σκεφτήκατε, μήπως, να ανεβάσετε την ένταση της μουσικής, να ακολουθήσετε το ένστικτό σας ή να… καθυστερήσετε λίγο την επίσκεψη στην τουαλέτα; Οκτώ έρευνες διακεκριμένων πανεπιστημίων ανά τον κόσμο επιμένουν ότι υπάρχουν οκτώ ανορθόδοξοι μεν, αλάνθαστοι δε τρόποι να λαμβάνετε σωστά αποφάσεις. Σημειώνετε;

Η ώρα της ημέρας: Ξυπνάτε το πρωί και διαλέγετε τι ρούχα θα φορέσετε, τι θα φάτε για πρωινό, σε ποια λωρίδα κυκλοφορίας θα κινηθείτε, τι ώρα θα τηλεφωνήσετε στη μαμά σας. Χωρίς να το συνειδητοποιείτε, λαμβάνετε καθημερινά εκατοντάδες μικρές και μεγαλύτερες αποφάσεις, οι οποίες σας κουράζουν, με αποτέλεσμα να μην είστε καθόλου καλοί στη λήψη αποφάσεων στο τέλος της ημέρας. Κι αν δεν μας πιστεύετε, έχουμε και έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2011 σε 1.100 δικαστές, και απέδειξε ότι οι εφέσεις που ασκούνταν το πρωί είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να γίνουν δεκτές από τις απογευματινές, οι οποίες «προσέκρουαν» στην κούραση των δικαστών.

Η κύστη σας: Ναι, ακούγεται περίεργο. Σύμφωνα, όμως, με αυτό εδώ το πείραμα η… ανάγκη μας να επισκεφτούμε την τουαλέτα μας κάνει πιο υπομονετικούς, και μας βοηθά να λαμβάνουμε ορθότερες αποφάσεις. Κατά τη διάρκεια του πειράματος, μια ομάδα εθελοντών ήπιε πέντε ποτήρια νερό, ενώ μια δεύτερη ήπιε απλώς μερικές γουλιές. Σαράντα λεπτά αργότερα (που είναι περίπου ο χρόνος που χρειάζεται το νερό για να φτάσει στην ουροδόχο κύστη) αξιολογήθηκε η αυτοσυγκράτηση των συμμετεχόντων: Μπορούσαν να επιλέξουν ανάμεσα σε ένα χρηματικό έπαθλο 16 δολαρίων, το οποίο θα λάμβαναν την ίδια ημέρα, και σε ένα 30 δολαρίων, το οποίο θα λάμβαναν τριανταπέντε μέρες αργότερα. Στην πλειοψηφία τους, οι εθελοντές του πρώτου γκρουπ επέλεξαν να… κρατηθούν για το μεγαλύτερο έπαθλο, ενώ εκείνοι του δεύτερου επέλεξαν «κάλλιο πέντε και στο χέρι».

Ο θυμός: Σας φαίνεται προφανές; Κι όμως, δεν είναι αυτό που νομίζετε: Ο Wesley Moons, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, και η συνεργάτιδά του Diane Mackie απέδειξαν, μέσα από μία σειρά πειραμάτων τα οποία μπορείτε να δείτε αναλυτικά εδώ ότι στην πραγματικότητα ο θυμός μας κάνει να σκεφτόμαστε πιο αναλυτικά, να εξετάζουμε πιο προσεκτικά όλα τα δεδομένα και να παίρνουμε ορθότερες αποφάσεις. Αρκεί, βέβαια, η απόφαση που λαμβάνουμε εν βρασμώ να μην συνδέεται άμεσα με το αντικείμενο του θυμού μας.



Η μουσική: Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2009 έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που άκουγαν πιο «γρήγορη», uptempo μουσική ήταν καλύτεροι στην λήψη αποφάσεων από εκείνους που σκέφτονταν ενώ έπαιζε slow μουσική στο background. Τα αποτελέσματα, μάλιστα, δεν διαφοροποιούνταν ανάλογα με το πόσο απλές ή περίπλοκες ήταν οι αποφάσεις που κλήθηκαν να λάβουν οι συμμετέχοντες στο πείραμα.

Οι υπερβολικά πολλές επιλογές: Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είμαστε πιο χαρούμενοι με τις αποφάσεις μας, όταν οι επιλογές μας είναι περιορισμένες. Σε ένα συγκεκριμένο πείραμα, δύο γκρουπ εθελοντών καλούνται να διαλέξουν μία σοκολάτα: οι πρώτοι ανάμεσα σε τριάντα διαφορετικές, οι δεύτεροι ανάμεσα σε έξι. Οι εθελοντές στο δεύτερο γκρουπ δήλωσαν στο τέλος του πειράματος περισσότερο ικανοποιημένοι από την επιλογή τους, και είπαν ότι ήταν πιθανότερο να αγοράσουν την συγκεκριμένη σοκολάτα κάποια στιγμή στο μέλλον, σε σχέση με τους συμμετέχοντες στο πρώτο γκρουπ. Ο Barry Swartz, συγγραφέας του βιβλίου «Το Παράδοξο της Επιλογής» εξηγεί το εν λόγω παράδοξο ως εξής: «όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εκείνη που θα κάνουμε να μην είναι η καλύτερη. Αυτή η πιθανότητα υπονομεύει πάντα την ευχαρίστηση που αντλούμε, τελικά από την επιλογή μας».

Το ένστικτό σας: Ναι, η επιστήμη παραδέχεται ότι το ένστικτό σας ξέρει καλύτερα –σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις, όμως. Μια σειρά πειραμάτων απέδειξαν ότι η συνειδητή ανάλυση στοιχείων βοήθησε τους συμμετέχοντες να διαλέξουν το καλύτερο αυτοκίνητο, όταν τα στοιχεία που τους παρείχαν ήταν σχετικά απλά. Όταν οι λεπτομέρειες για τεχνικά χαρακτηριστικά και άλλες δυνατότητες άρχισαν να γίνονται πολλές και περίπλοκες, οι ασυνείδητες επιλογές –εκείνες που βασίστηκαν στην παρόρμηση της στιγμής– αποδείχτηκαν οι πιο σωστές.

Το φύλο του παιδιού σας: Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2008 σε Βρετανία και ΗΠΑ κατέληξε στο εξής πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα: Για κάθε κόρη που αποκτά ένα ζευγάρι, οι πιθανότητες οι ψήφοι τους να κλείνουν προς τα αριστερά αυξάνονται κατά 2%. Το ίδιο ισχύει για τους γιους και τη συντηρητική ψήφο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι δύο πανεπιστημιακοί καθηγητές που ήταν επικεφαλείς της έρευνας θεωρούν ότι «εξαιτίας των διακρίσεων στους μισθούς, για παράδειγμα, οι γονείς κλίνουν λογικά προς την αριστερά αν έχουν κόρες, και προς τη δεξιά αν έχουν γιους».

Η θερμοκρασία: Ο ψυχολόγος John Bargh και ο καθηγητής marketing Lawrence Williams έκαναν ένα σχετικά απλό πείραμα για να αποδείξουν πώς η θερμοκρασία επηρεάζει την κρίση μας: Έδωσαν σε κάποιους συμμετέχοντες να κρατήσουν μια ζεστή κούπα καφέ, και σε μερικούς άλλους μία παγωμένη, και εν συνεχεία τους ζήτησαν να αξιολογήσουν ένα υποθετικό πρόσωπο. Εκείνοι που κρατούσαν τις ζεστές κούπες βρήκαν τον φανταστικό άγνωστο περισσότερο ζεστό, και πιο κοινωνικό, απ’ ότι εκείνοι που κρατούσαν τις κρύες κούπες. Ένα μεταγενέστερο πείραμα απέδειξε επίσης ότι όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία, τόσο πιθανότερο είναι να εμπιστευτούμε έναν ξένο, να δώσουμε μεγαλύτερο tip στον σερβιτόρο, ακόμα και να κάνουμε ριψοκίνδυνες επενδύσεις.