Γέφυρες στην Ευρώπη: Ιστορίες της απέναντι όχθης

της Ηρώς Κουνάδη

Γιατί είναι γοητευτικές οι γέφυρες; Πέρα από την προφανή αισθητική τους αξία και την Ιστορία που κουβαλούν, είναι και ο συμβολισμός με τον οποίο είναι επιφορτισμένες, εκείνος της ένωσης: διαφορετικών περιοχών, χωρών, λαών, ανθρώπων ή απλά αντικριστών οχθών ενός ποταμού. Όπως άλλωστε έλεγαν εκείνοι που σκέφτηκαν και σχεδίασαν το μακρινό 1996 το νέο, ενιαίο νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «οι γέφυρες στην πίσω όψη των χαρτονομισμάτων παραπέμπουν στην επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης καθώς και μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου».

Μετά, είναι και οι ιστορίες τους. Σχεδόν κάθε ευρωπαϊκή γέφυρα έχει πίσω της τουλάχιστον μια ενδιαφέρουσα ιστορία, μια λεπτομέρεια που δεν είναι ευρέως γνωστή, ένα περιστατικό που εκτυλίχθηκε πάνω από τις καμάρες της και έμεινε στην Ιστορία –ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ας πούμε, ξεκίνησε από την δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου σε μια γέφυρα του Σαράγιεβο. Αυτές τις ιστορίες, μαζί με τις ομορφότερες φωτογραφίες των πιο εντυπωσιακών ευρωπαϊκών γεφυρών, μαζέψαμε στην λίστα που ακολουθεί.

Γέφυρα του Μόσταρ, Βοσνία

Άλλη μία από τις ομορφότερες γέφυρες της Ευρώπης, λιγότερο διάσημη αυτή την φορά, είναι φορτωμένη, εκτός από την μακραίωνη Ιστορία της, και με αρκετούς συμβολισμούς. Κτισμένη τον 16ο αιώνα, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, η ολόλευκη γέφυρα του ποταμού Neretva βομβαρδίστηκε και έπεσε στις 9 Νοεμβρίου του 1993, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Γιουγκοσλαβίας. Η γέφυρα ξαναχτίστηκε από την αρχή, πανομοιότυπη και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είχε κατασκευαστεί το 1556, και εγκαινιάστηκε εν μέσω πυροτεχνημάτων, δακρύων και πανηγυρισμών, στις 23 Ιουλίου του 2004. Ο ντόρος που έγινε δεν ήταν καθόλου υπερβολικός: πέρα από ιστορικό μνημείο και τουριστικό αξιοθέατο, η γέφυρα της πρωτεύουσας της Ερζεγοβίνης είναι σύμβολο ενότητας, καθώς οι δυο της άκρες ακουμπούν από την μία στην μουσουλμανική και από την άλλη στην χριστιανική συνοικία της πόλης.

Γέφυρα του Καρόλου, Πράγα, Τσεχία

Η εντυπωσιακή πεζογέφυρα που δεν ξεπερνά σε μήκος το μισό χιλιόμετρο ήταν κάποτε (τον 15ο αιώνα, οπότε και ολοκληρώθηκε, για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι) το μοναδικό πέρασμα του ποταμού Vltava και το «δυνατό χαρτί» που κατέστησε την Πράγα εμπορικό πέρασμα από τη δυτική στην ανατολική Ευρώπη. Τα μπαρόκ αγάλματα που κοσμούν τις δύο πλευρές της προστέθηκαν εδώ περί το 1700, τρεισήμισι περίπου αιώνες μετά την έναρξη των εργασιών κατασκευής της υπό τις οδηγίες του Βασιλιά Καρόλου IV.

Tower Bridge, Λονδίνο

Ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν το Ανατολικό Λονδίνο άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία δημιουργώντας κυκλοφοριακό χάος στην London Bridge, που ο αρχιτέκτονας Sir Horace Jones και ο μηχανικός Sir John Wolfe Barry ξεκίνησαν να χτίζουν μια νέα γέφυρα, για να την αποσυμφορίσουν. Μετά το θάνατο του πρώτου, ένα χρόνο αργότερα, ο αντικαταστάτης του George D. Stevenson αποφάσισε να παρέμβει στα σχέδια, προσθέτοντας γοτθικά βικτοριανά στοιχεία που θα ταίριαζαν με τον κοντινό Tower of London. Οι Λονδρέζοι του 1894 δεν ενθουσιάστηκαν με την υπερβολή της κατασκευής, γρήγορα όμως η γέφυρα εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία της πόλης.

Pont du Gard, Νότια Γαλλία

Κομμάτι ενός αρχαίου ρωμαϊκού υδραγωγείου, η γέφυρα του ποταμού Gard, κοντά στην πόλη Remoulins της Νότιας Γαλλίας θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της ρωμαϊκής μηχανικής. Η γέφυρα κατασκευάστηκε από τον Marcus Vipsanius Agrippa (63 - 12 π.Χ.) με σκοπό την μεταφορά νερού και όχι ανθρώπων ή εμπορευμάτων –αν και υπάρχει επάνω της μία μικρή πεζογέφυρα. Αξιοθαύμαστο για την μηχανική της εποχής είναι το γεγονός ότι το υδραγωγείο μετέφερε νερό σε απόσταση 50 περίπου χιλιομέτρων, μέχρι τη ρωμαϊκή πόλη Nemausus, τη σημερινή Nimes.

Ponte Vecchio, Φλωρεντία

Μία από τις ομορφότερες –και πιο αναγνωρίσιμες– γέφυρες της Ευρώπης, αυτή που στεφανώνει τον ποταμό Arno στη Φλωρεντία κτίστηκε το 1345 από τον Taddeo Gaddi. Αρκετά μέτρα της επιφάνειάς της νοικιάστηκαν σε εμπόρους, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή της. Λέγεται, μάλιστα, ότι η αγγλική λέξη για τη χρεοκοπία (bankruptcy) προέρχεται από εδώ, και συγκεκριμένα από τις λέξεις banco roto (σπασμένος πάγκος) που σήμαινε ότι ο έμπορος είχε χρεοκοπήσει –οι στρατιώτες έσπαγαν τον πάγκο όποιου δεν μπορούσε να πληρώσει το ενοίκιο της γέφυρας. Η Ponte Vechio απέκτησε το 1565 το σκέπαστρό της, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Giorgio Vasari. Γλίτωσε, δε, από τους βομβαρδισμούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χάρη σε εντολή του ίδιου του Χίτλερ, να εξαιρεθεί από τους βομβαρδισμούς των γεφυρών της Φλωρεντίας.

Iron Bridge, Αγγλία

Η γέφυρα που διασχίζει τον ποταμό Severn στο Shropshire της Αγγλίας, μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλη ή περίτεχνη, έμεινε όμως στην Ιστορία για ένα λόγο: ήταν η πρώτη γέφυρα που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου από χυτοσίδηρο. Κτισμένη το 18ο αιώνα, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Thomas Farnolls Pritchard, ο οποίος όμως πέθανε πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή, την οποία τελικά ανέλαβε ο σιδηρουργός Abraham Darby III. Η ευκολία στην ολοκλήρωση του έργου, που τελείωσε σε τρεις μόλις μήνες, παρά τους 400 τόνους χυτοσιδήρου που χρησιμοποιήθηκαν, άνοιξε το δρόμο για την υιοθέτηση του σιδήρου ως βασικού υλικού στην κατασκευή γεφυρών κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση, κόστισε, όμως, πολλά στον Darby, ο οποίος υποτίμησε το κόστος της γέφυρας και παρέμεινε χρεωμένος για την υπόλοιπη ζωή του.

Γέφυρα των Στεναγμών, Βενετία

Ο θρύλος θέλει τα ζευγάρια που φιλιούνται μέσα σε γόνδολα ακριβώς τη στιγμή που περνά κάτω από την Γέφυρα των Στεναγμών να μένουν ερωτευμένα για πάντα. Ο Λόρδος Βύρων ήταν εκείνος που είπε ότι οι κρατούμενοι θα αναστέναζαν βλέποντας τη Βενετία για τελευταία φορά από τα παράθυρά της, καθώς θα μεταφέρονταν από το δωμάτιο των ανακρίσεων στη φυλακή του Δόγη για τη φυλάκιση, το βασανισμό ή την εκτέλεσή τους, δίνοντας στην Γέφυρα το όνομά της. Στην πραγματικότητα, στην εν λόγω φυλακή κρατούνταν μόνο μικροεγκληματίες, και μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα. Η αμέσως αναγνωρίσιμη γέφυρα, που δεν μπορούμε ακόμα να αποφασίσουμε αν είναι περισσότερο όμορφη ή τρομακτική, κατασκευάστηκε το 1600 από τον Antonio Contino.

Pont Alexandre III, Παρίσι

Η διασημότερη –και ωραιότερη, ίσως– γέφυρα του Σηκουάνα, με τα art nouveau φώτα της, τους φτερωτούς έρωτες, τις νύμφες και τους Πήγασους σε κάθε μια από τις κολώνες της, ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1896 και ολοκληρώθηκε το 1900. Πήρε το όνομά της από τον Τσάρο Αλέξανδρο Γ’ της Ρωσίας, που υπέγραψε την Γαλλο-Ρωσική συμμαχία το 1892. Ο γιος του τσάρου, Νικόλαος Β’, ήταν που έβαλε τον θεμέλιο λίθο της γέφυρας τον Οκτώβριο του 1896.

Γέφυρα Széchenyi, Βουδαπέστη

Ευρύτερα γνωστή ως chain Bridge, η εντυπωσιακή γέφυρα που ενώνει την Βούδα με την Πέστη, περνώντας πάνω από τον Δούναβη σχεδιάστηκε από τον Άγγλο μηχανικό William Tierney Clark, και δόθηκε για πρώτη φορά στην κυκλοφορία το 1849. Ουσιαστικά, είναι η μεγαλύτερης κλίμακας εκδοχή της επίσης δικής του Γέφυρας του Marlow, που περνά πάνω από τον Τάμεση στην ομώνυμη αγγλική πόλη. Το επίσημο όνομα της γέφυρας της ουγγρικής πρωτεύουσας είναι εκείνο του Ούγγρου Υπουργού Μεταφορών και Δημοσίων Έργων, István Széchenyi, στον οποίο ανήκε η πρωτοβουλία για την κατασκευή της. Αυτό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό σχετικά με την γέφυρα της Βουδαπέστης, είναι πως χρηματοδοτήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της από τον Έλληνα επιχειρηματία Γεώργιο Σίνα, ο οποίος είχε σημαντικά οικονομικά συμφέροντα και ακίνητα στην πόλη. Η γέφυρα βομβαρδίστηκε κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και ξαναχτίστηκε, πανομοιότυπη, το 1949.