Βελιγράδι: Σαν ηφαίστειο που ξυπνά

της Ηρώς Κουνάδη

Ίσως το πλέον ενδιαφέρον από τα γνωστά τεστ που γίνονται κατά καιρούς σε παιδιά και ενηλίκους για να αντιπαραβάλουν τις απαντήσεις τους –και με απώτερο συνήθως σκοπό να «κλείσουν το μάτι» στις μεγαλύτερες γενιές– έχει ως εξής. Στην ερώτηση «τι είναι πόλη;» –οι μεταφράσεις της οποίας ποικίλλουν από το «σε τι συνίσταται μια πόλη;» μέχρι «ποια είναι τα χαρακτηριστικά της;»– οι ενήλικες απαντούν ότι πόλη είναι τα κτίρια, τα πάρκα, οι δρόμοι, τα θέατρα, τα εστιατόρια, τα μπαρ, η κίνηση, τα μαγαζιά και διάφορες άλλες εγκαταστάσεις. Τα παιδιά, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, απαντούν ότι πόλη είναι οι άνθρωποι.

Οι αντιδράσεις των ενηλίκων εδώ ποικίλλουν από το βεβιασμένο «ναι, εντάξει, αυτό εννοείται» μέχρι το έκπληκτο βλέμμα που φωνάζει «μα πώς είναι δυνατό να το ξεχάσαμε;». Αυτό σκεφτόμουν το πρώτο βράδυ που κοιμήθηκα στον έκτο όροφο ενός ιστορικού ξενοδοχείου στο Βελιγράδι. Πώς είναι δυνατό να το ξεχάσαμε;

Πώς ξεχνιέται τόσο εύκολα το γεγονός ότι, πολύ περισσότερο από τα κτίρια και τις υποδομές, οι άνθρωποι είναι που κάνουν την πόλη αυτό που είναι –όμορφη ή άσχημη, κεφάτη ή μουντή, ζωντανή ή βαρετή; Πώς γίνεται μετά από μία μόλις μέρα σε μια πόλη που δε σκόπευα αρχικά να επισκεφθώ, σε μια πόλη που ακόμα μετράει τις πληγές της από τον πρόσφατο πόλεμο, να νιώθω τόσο ωραία; Και πώς μπορούν άνθρωποι που έχουν περάσει τόσα να τριγυρνούν σε αυτή την πόλη τόσο χαρούμενοι, δίνοντας την εντύπωση ότι γιορτάζουν τη ζωή;

Η απάντηση είναι ακριβώς αυτή. Ότι γιορτάζουν τη ζωή, στην κυριολεξία. Την πήρα από έναν Σέρβο, τη δεύτερη μέρα που δεν άντεξα να μη ρωτήσω. «Όταν έχεις περάσει πόλεμο, και μάλιστα έναν τέτοιο πόλεμο, μετά τίποτα δεν είναι πρόβλημα. Απλά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Γι’ αυτό τους βλέπεις όλους τόσο χαρούμενους στο δρόμο» μου είπε. Ανατρίχιασα. Όπως ανατρίχιαζα όταν άκουγα ιστορίες από τον πόλεμο, από παιδιά μικρότερα από μένα, να τις διηγούνται σαν ένα κακό όνειρο, γελώντας ενδιάμεσα, όπως γελάμε λέγοντας «άκου να δεις τι βλακείες έβλεπα στον ύπνο μου. Ήρθε ένα τέρας και με κυνηγούσε…».

Και μετά κοιτούσα γύρω μου, και έβλεπα νεαρά ζευγάρια να παίζουν με σωληνάρια για σαπουνόφουσκες στα πάρκα, γιαγιάδες να πιάνουν κουβέντα μεταξύ τους στις στάσεις των λεωφορείων, οικογένειες να βγάζουν βόλτα τα κατοικίδιά τους, εθελοντές να χαρίζουν ορφανά κουταβάκια σε περαστικούς. Λες και όλη η πόλη είχε ξυπνήσει από έναν εφιάλτη, και χαμογελούσε όπως όταν συνειδητοποιούμε ότι ευτυχώς, όνειρο ήταν, πάει, πέρασε.

Στο Βελιγράδι έχεις διαρκώς την αίσθηση ότι έχεις πάει για να επισκεφθείς φίλους. Όλοι θέλουν να σου μιλήσουν –όχι ακριβώς σε εσένα, σε όλους για την ακρίβεια, επισκέπτες και ντόπιους, αλλά αυτό το συνειδητοποιείς κάπως ετεροχρονισμένα–, όλοι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στο οτιδήποτε χρειαστείς, όλοι ενθουσιάζονται με την παραμικρή ένδειξη ενδιαφέροντος για την πόλη, τη χώρα, την ιστορία τους. Σε μέτρια αγγλικά, σπαστά ελληνικά ή άπταιστα… νοήματα, όλοι έχουν ιστορίες να διηγηθούν και μικρές φιλοσοφίες ζωής να μοιραστούν.

Και η ίδια η πόλη, όμως –ή μάλλον, το άλλο κομμάτι της πόλης, αυτό που αποτελείται από το άψυχο υλικό– διαθέτει αυτή την ομορφιά που, χωρίς να είναι σαρωτική, ασκεί την απόλυτη γοητεία. Προσγειωμένη, προσιτή, γεμάτη εκπλήξεις και συναισθήματα. Κυρίως συναισθήματα. Ανάμεικτα. Από εκείνα που δημιουργούνται –ή μάλλον που εναλλάσσονται– όταν τη μια στιγμή περπατάς ευτυχισμένος σε ένα καταπράσινο πάρκο και την άλλη το μονοπάτι στρίβει, για να σε οδηγήσει μπροστά σε ένα μνημείο για τα παιδιά που σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Και μετά το πάρκο συνεχίζεται, γεμάτο ανθρώπους που το απολαμβάνουν. Ακριβώς όπως η ζωή.

Το κέντρο της πόλης είναι γεμάτο πάρκα. Καταπράσινα, αναπόσπαστα κομμάτια του αστικού ιστού –χωρίς ανούσιους τοίχους ή καγκελένιες εισόδους– που συμβάλλουν τα μέγιστα στη συνολική ομορφιά του. Πάρκα στα οποία οδηγούν φαρδιές, πολύβουοι λεωφόροι, που διακόπτονται από ανοιχτές πλατείες και διακοσμούνται από πανέμορφα κτίρια των αρχών του αιώνα. Και πάνω από όλα, αιώνιος φρουρός της πόλης που επιβλέπει από την κορυφή του λόφου, το φρούριο Kalemegdan, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου σήμερα είναι ένα πανέμορφο πάρκο.

Υπολογίστε τουλάχιστον ένα ολόκληρο πρωινό για την επίσκεψή σας εδώ. Η πανοραμική θέα της πόλης, με τους δύο ποταμούς της, το Σάββα και το Δούναβη, να ενώνονται σε ένα σημείο, σε συνδυασμό με τα event που διοργανώνονται στο πάρκο –όπως η έκθεση με τις γιγάντιες φωτογραφίες από όλον τον κόσμο το καλοκαίρι– και το Πολεμικό Μουσείο που στεγάζεται, επίσης, εδώ και φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, κομμάτια από το αμερικανικό Stealth που καταρρίφθηκε το 1999 και όπλα που κατασχέθηκαν από τον UCK, θα σας απορροφήσουν για πολύ περισσότερες ώρες απ’ όσες μπορείτε να φανταστείτε. Μέσα στο Kalemegdan φιλοξενείται από το 1936 και ο ζωολογικός κήπος της πόλης –γνωστός και ως κήπος της καλής ελπίδας– που τυγχάνει ένας από τους παλαιότερους της Ευρώπης. Είναι μάλλον περιττό να αναφέρουμε για άλλη μια φορά την απίστευτη ατμόσφαιρα που δημιουργείται από τον κόσμο που συρρέει όλες τις ώρες της ημέρας.

Στη νότια πλευρά του Kalemegdan, η παλιά πόλη, ή Stari Grad, συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος των επισκεπτών. Κληρονομιά των Αψβούργων, ως επί το πλείστον, φιλοξενεί τη συντριπτική πλειοψηφία των μουσείων της πόλης, ενώ διαθέτει και μερικά από τα ομορφότερα κτίρια, με εμφανή στοιχεία art nouveau. Κεντρικότερος δρόμος της, η πεζοδρομημένη Knez Mihailova, που σφύζει από ζωή όλες τις ώρες της ημέρας, χάρη στα αμέτρητα μαγαζιά και τα café της, έχει χαρακτηριστεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς ως ένα από τα παλαιότερα κομμάτια της πόλης. Πολλά από τα κτίρια που την πλαισιώνουν χρονολογούνται από τα τέλη της δεκαετίας του 1870.

Η πλατεία της Δημοκρατίας, λίγο νοτιότερα, είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά σημεία της παλιάς πόλης. Κτισμένη στη θέση της εντυπωσιακότερης πύλης της πόλης, που είχε ανεγερθεί από τους Αυστριακούς στις αρχές του 18ου αιώνα, η πλατεία χρονολογείται από το 1869, χρονιά κατά την οποία ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του Εθνικού Θεάτρου. Εδώ θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφθείτε το Εθνικό Μουσείο, στον τρίτο όροφο του οποίου λειτουργεί γκαλερί μοντέρνας τέχνης που φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, έργα των Πικάσο και Μονέ. Οι υπόλοιποι όροφοι του μουσείου, με τα αρχαιολογικά και προϊστορικά ευρήματα, παραμένουν κλειστοί εδώ και μερικά χρόνια.

Πολύ κοντά στην πλατεία, η Skadarska, γνωστή και ως Μονμάρτη του Βελιγραδίου, ήταν το σημείο συνάντησης μποέμ ποιητών και καλλιτεχνών στις αρχές του 20ου αιώνα. Σήμερα το λιθόκτιστο δρομάκι φιλοξενεί παραδοσιακά ταβερνάκια, café, γκαλερί έργων τέχνης και πολλή –μα πολλή– παραδοσιακή live μουσική κάθε βράδυ. Πιάστε θέση σε έναν από τους ξύλινους πάγκους των μπαρ, παραγγείλτε μπύρα με το λίτρο –τη σερβίρετε μόνοι σας, από το βαρελάκι που έρχεται στο τραπέζι– και απολαύστε την παραδομένοι στις νότες των πλανόδιων μουσικών, για να νιώσετε ότι τηλεμεταφερθήκατε ξαφνικά σε κάποιο πλατό γυρισμάτων του Κοστουρίτσα.

Άλλα σημεία ενδιαφέροντος στην πόλη περιλαμβάνουν το ναό του Αγίου Σάββα, που θεωρείται ο μεγαλύτερος ορθόδοξος ναός των Βαλκανίων, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 1935 και δεν ολοκληρώθηκε παρά 50 χρόνια αργότερα, την Γκαλερί των Τοιχογραφιών, με πιστά αντίγραφα των αγιογραφιών των μοναστηριών ολόκληρης της χώρας, την εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στην οποία βρίσκεται και ο τάφος του Αυτοκράτορα Ντούσαν, του 14ου αιώνα, το Εθνογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Αυτοκινήτων που φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, την Cadillac του ’57 που οδηγούσε ο Πρόεδρος Τίτο, και, βέβαια, το Μουσείο Νίκολα Τέσλα, αφιερωμένο σε έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της χώρας –το όνομα του οποίου έχει πάρει το αεροδρόμιο του Βελιγραδίου– και τις εφευρέσεις του.

Λίγο έξω από το κέντρο της πόλης βρίσκεται ο τάφος του Στρατάρχη Τίτο με το παρακείμενο μουσείο των δώρων που είχε δεχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του –και τα οποία περιλαμβάνουν από όπλα μέχρι κεντήματα και πίπες. Οι planespotters, από την άλλη, θα βρουν τον παράδεισό τους στο Αεροναυτικό Μουσείο που βρίσκεται κοντά στο αεροδρόμιο και φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, αεροσκάφη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και κομμάτια του γνωστού πλέον αμερικανικού Stealth.

Το νησάκι του ποταμού Σάββα που ακούει στο μουσικό όνομα Ada Ciganlija προσφέρεται για περπάτημα ή ποδήλατο στο καταπράσινο δασάκι του, ατελείωτες ώρες με μπύρες, καφέ και κουβέντα στις όχθες της τεχνητής του λίμνης, καθώς και για extreme sports, όπως bungee jumping και water ski. Ιδανικές για περπάτημα ή ποδήλατο είναι και οι όχθες του ποταμού, στις οποίες το καλοκαίρι φιλοξενούνται και τα trendy πλωτά clubs που σφύζουν κάθε νύχτα από ζωή. Αν κουραστείτε, οι ανελκυστήρες της γέφυρας Brankov αναλαμβάνουν να φέρουν εσάς και το ποδήλατό σας πίσω στην πόλη –ή τουλάχιστον πιο κοντά σε αυτήν– ξεκούραστα, δωρεάν και με έξτρα μπόνους την εκπληκτική θέα.

Ανεβαίνοντας σε αυτήν τη γέφυρα, κοιτώντας το Βελιγράδι από ψηλά, θυμήθηκα μια φράση από το δελτίο που είχε εκδώσει το Reuters, όταν η Σερβία κέρδισε το διαγωνισμό της Eurovision. «Εμείς έχουμε έναν επιπλέον λόγο να χαιρόμαστε» έλεγε μια 24χρονη κοπέλα, «γιατί η ψήφος αυτή είναι η απόδειξη ότι η Ευρώπη δε μας μισεί». Σε τέσσερα- πέντε χρόνια, σκέφτηκα, κανείς από τους κατοίκους του Βελιγραδίου δε θα ψάχνει αυτήν την απόδειξη. Θα είναι ολοφάνερο, από τους δρόμους της πόλης που θα κατακλύζονται από πλήθη επισκεπτών.

Πώς θα πάτε (πριν απ’ όλους)

Με αεροπορική πτήση της JAT (Γιουγκοσλαβικές Αερογραμμές) ή της Ολυμπιακής, σε περίπου 2,5 ώρες. Μέχρι να επιτραπεί η προσγείωση των low cost αεροπορικών στο Nikola Tesla –ή να αρχίσουν οι πτήσεις να εκτελούνται με καλύτερα αεροσκάφη από τα ελικοφόρα της Ολυμπιακής– προτιμήστε την οικονομικότερη και πολύ πιο ευχάριστη λύση του τραίνου από τη Θεσσαλονίκη (45 ευρώ με κουκέτα, 16 ώρες) ή του αυτοκινήτου –περίπου 7 ώρες, επίσης από τη Θεσσαλονίκη.

Πού θα μείνετε

Τουριστικά ανερχόμενο, το Βελιγράδι διαθέτει αρκετές εξαιρετικές επιλογές διαμονής. Από τις καλύτερες, το ιστορικό Hotel Moscva έχει φιλοξενήσει προσωπικότητες όπως η Indira Gandhi και ο Orson Welles. 4 αστέρια, 124 δωμάτια με άρωμα εποχής και παροχές πολυτελείας, σε τιμές που ξεκινούν από 125 ευρώ. Πολυτελέστατο και το ελληνικών συμφερόντων Hyatt Regency Belgrade (της οικογένειας Λασκαρίδη, του Μεγάλη Βρετανία). Μοναδικά διακοσμημένα, εντυπωσιακά δωμάτια και σουίτες πλήρως εξοπλισμένα με όλες τις σύγχρονες παροχές, σε τιμές που ξεκινούν από 200 περίπου ευρώ. Καλή επιλογή και το Palace, με όμορφα διακοσμημένα δωμάτια, εξοπλισμένα με τηλέφωνο και τηλεόραση, και το εστιατόριο Panorama του τελευταίου ορόφου να προσφέρει εξαιρετική τοπική κουζίνα με συνοδεία… εκπληκτικής θέας στην πόλη. Οι τιμές ξεκινούν από 92 ευρώ για ένα δίκλινο δωμάτιο. Στις low budget λύσεις, η καλύτερη επιλογή είναι το Belgrade Eye, που διαθέτει αξιοπρεπέστατα δίκλινα δωμάτια με κοινόχρηστη κουζίνα προς 30 ευρώ.

Πού θα δοκιμάσετε τοπικές σπεσιαλιτέ

Σχεδόν αποκλειστικά κρεατοφαγική, η σέρβικη κουζίνα –όπως και η πλειοψηφία των κεντρικών και ανατολικών ευρωπαϊκών χωρών– είναι απολαυστική, με τόσες ομοιότητες με την αντίστοιχη μεσογειακή όσες χρειάζεται για να μην ξενίζει αλλά και να μην είναι βαρετά οικεία στους μεσογειακούς λαούς.

Εξαίσιες τοπικές σπεσιαλιτέ θα δοκιμάσετε σε όλα σχεδόν τα ταβερνάκια της Skadarska –ξεχωρίζει το Sesir Moj, για το εξαιρετικό περιβάλλον, το φιλικό σέρβις και τα θρυλικά του επιδόρπια– καθώς και στο Jevrem (Gospodar Jevremova 36) με την άψογη ‘20s διακόσμηση. Πρωτότυπο το concept του Biblioteca (Terazije 27) με τα γεμάτα βιβλία και περιοδικά ράφια του, την παρεΐστικη ατμόσφαιρα και την πολύ καλή κουζίνα του.

Αν νοσταλγήσετε… Μεσόγειο, η Trattoria Kosava (Kralja Petra 6) προσφέρει εξαιρετική πίτσα στο ισόγειο και gourmet μακαρονάδες στον επάνω όροφο.