της Δώρας Μαλανδρινού
Μετά το ”Καλιφόρνια Ντρίμιν”, ο Βασίλης Κατσικονούρης επανέρχεται στο Εθνικό Θέατρο με το ”Το Γάλα”, που ανεβαίνει από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού στο θέατρο ”Χώρα”.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο νεοελληνικό έργο που εστιάζει στο ζήτημα της μετανάστευσης, στα προβλήματα των ανθρώπων που έχασαν την πατρίδα τους και στην προσπάθειά τους να ενσωματωθούν στο νέο κοινωνικό περιβάλλον.
Οι δέκα ”εικόνες” που συνθέτουν ”Το Γάλα”, σκληρές και ταυτόχρονα τρυφερές, προκαλούν ένα ισχυρό σοκ με την τόλμη και την αλήθεια τους και αποτελούν μια ευαίσθητη και διεισδυτική προσέγγιση στα μύχια ενός ”τέταρτου κόσμου”, που έχει εγκατασταθεί στις παρυφές των σύγχρονων μεγαλουπόλεων και προσπαθεί να βρει ταυτότητα και λόγο ύπαρξης.
Ωστόσο, ο συγγραφέας δεν καταγράφει απλώς την ιστορία μιας οικογένειας παλιννοστούντων (μάνα και δύο γιοι) από τη Ρωσία που διεκδικεί χώρο στον καινούργιο τόπο εγκατάστασης. Μέσα από τα γεγονότα και τις συγκρουσιακές καταστάσεις ανάμεσα στα πρόσωπα αναδύεται η υπαρξιακή τους αγωνία να ζήσουν αληθινά, υπερβαίνοντας το ασφυκτικό πλαίσιο της μηχανικής - βολεμένης ζωής που τους προτείνεται ως κατευναστικό στη βαθιά τους επιθυμία.
Η πραγμάτωση ωστόσο αυτής της ζωής προϋποθέτει την έκπτωση της μνήμης, η απονέκρωση της οποίας δημιουργεί πλάσματα που απλώς επιβιώνουν με βαρύτατες εσωτερικές απώλειες. Αυτό το βαθύτατα ανθρώπινο αίτημα για αυτοπραγμάτωση συνιστά το βάθρο πάνω στο οποίο ο Β. Κατσικονούρης αρθρώνει το ρεαλιστικό σε πρώτη ανάγνωση έργο του, το οποίο όμως φορτίζει με σαφείς ψυχαναλυτικές αιχμές.
Στο ”Γάλα” η ”αληθινή” ζωή συνυφαίνεται με την οδύνη και η επιβίωση - ενσωμάτωση με τη συνειδητή απώλεια - υπέρβαση της μνήμης, βασικά μοτίβα στη δραματουργία του Κατσικονούρη. Έτσι, ο ένας αδελφός, ο Αντώνης, έχει να επιλέξει (γι’ αυτό και είναι τραγικό πρόσωπο) ανάμεσα στις συνθήκες που προσφέρει μία ”κανονική” ζωή και στο χρέος. Είναι αυτός που θα μετατρέψει την εσωτερική του οδύνη σε σκληρότητα αφήνοντας οριστικά πίσω το παρελθόν και ό,τι από το παρόν το αναμοχλεύει.
Αντίθετα, ο ”σαλός” Λευτέρης, αλλόκοτος και μόνος, που βρίσκεται πιο κοντά στην ”αληθινή” ζωή, αρνείται να γίνει ”γκριέκι”, να ξεχάσει, να ενταχθεί και να ζήσει ”φυσιολογικά”, γι’ αυτό και είναι από την αρχή προγραμμένος.
Βέβαια, αυτή του η εμμονή συνδέεται με την αδυναμία να ξεφύγει από τις παιδικές του μνήμες, την οριστικά χαμένη πατρίδα του και να ενηλικιωθεί και κατά συνέπεια δεν μπορεί να θεωρηθεί προϊόν ελεύθερης επιλογής. Ωστόσο είναι απόλυτα συνεπής στην ”απόκλισή” του: αφού δεν μπορεί να ζήσει αυτό που ποθεί, αυτοκαταστρέφεται συνειδητά.
Και δίπλα σ’ αυτό το δίπολο η μάνα, η Ρήνα, που δεν έδωσε αρκετό μητρικό γάλα στον Λευτέρη, γι’ αυτό και είναι ευάλωτος. Τραγική και απελπισμένη, μάχεται, παρακαλάει, τραγουδάει τις μνήμες, προσπαθώντας να γίνει η γέφυρα του παιδιού της ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν.
Αν το έργο δεν ήταν θεματολογικά τόσο επίκαιρο και ο Νίκος Μαστοράκης δεν περιόριζε το νατουραλιστικό πλαίσιο με τη σκηνοθεσία του, ”Το Γάλα” θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ηθογραφία της δεκαετίας του ’70.
Ωστόσο, μέσα στο σύνθετο και πλούσιο σε λεπτομέρειες σκηνικό που διαμόρφωσε η Εύα Μανιδάκη, με μια εξαίρετη μουσική επιλογή την οποία έκανε ο ίδιος, κατάφερε να κινήσει τους χαρισματικούς ηθοποιούς του σχεδόν μουσικά, σκιαγραφώντας ρόλους και καταστάσεις με κρετσέντα, παύσεις και ημιτόνια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι τέσσερις ηθοποιοί βρίσκονται διαρκώς επί σκηνής από την αρχή και όταν δεν συμμετέχουν στη δράση υπάρχουν απλώς ή ”εξαφανίζονται” στο σκηνικό.
Η Μάνια Παπαδημητρίου, εγνωσμένης αξίας ηθοποιός, ερμηνεύει εκπληκτικά τον ρόλο της μάνας και βρίσκει αντάξιους συναγωνιστές τον Γιάννο Περλέγκα, ο οποίος αποδίδει ρεαλιστικά τις αντιφάσεις αλλά και τη σκληρότητα, που φθάνει μέχρι τα όρια του κυνισμού, του Αντώνη, καθώς και τον Κωνσταντίνο Παπαχρόνη, ο οποίος καταφέρνει με δεξιοτεχνία και αυτοκυριαρχία να ισορροπήσει στον επικίνδυνο ρόλο του ”σαλού” Λευτέρη. Τέλος, θετική ήταν η παρουσία της Μαρίας Παπαστεφανάκη στο ρόλο της Νατάσας.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η παράσταση ”σπάει ταμεία” και οι κρατήσεις φθάνουν μέχρι και με προοπτική τριών εβδομάδων. Είναι πραγματικά αξιόλογη!
Η ταυτότητα της παράστασης
”Το Γάλα” του Βασίλη Κατσικονούρη
Σκηνοθεσία - Μουσική επιμέλεια: Νίκος Μαστοράκης
Σκηνικά - Κοστούμια: Εύα Μανιδάκη
Παίζουν: Μάνια Παπαδημητρίου, Γιάννος Περλέγκας, Κωνσταντίνος Παπαχρόνης, Μαρία Παπαστεφανάκη.
