Ελπίς Πατρίδος: Η όπερα του 21ου αιώνα για το ’21

«Eλπίς Πατρίδος». Η νέα όπερα του Γιώργου Κουρουπού σε λιμπρέτο Ιουλίτας Ηλιοπούλου μάς προσκαλεί να ζήσουμε ξανά την Ιστορία, την ιστορία της Επανάστασης του ’21, την ιστορία της Νέας Ελλάδας. Το λυρικό έργο του 21ου αιώνα για το 1821 μάς ταξιδεύει, μέσα από τα μάτια ενός σημερινού Έλληνα, στην εποχή των μεγάλων ιδεών, στην εποχή των ελπίδων και των αποφάσεων. Ιστορικά τεκμηριωμένα γεγονότα συναντούν τη μυθοπλασία σε μια καινούργια οπερατική παραγωγή ανάθεση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στον συνθέτη, ο τίτλος της οποίας είναι εμπνευσμένος από πρώιμη Ωδή (1819) του Ανδρέα Κάλβου. Η όπερα «Ελπίς Πατρίδος» κάνει πρεμιέρα την Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου στις 8 το βράδυ και επαναλαμβάνεται την Παρασκευή 10/12. Οι δύο παραστάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων του Μεγάρου για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι της Νίκης Ψυχογιού, και οι φωτισμοί της Χριστίνας Θανάσουλα. Συμμετέχουν οι λυρικοί τραγουδιστές: Τάσης Χριστογιαννόπουλος (βαρύτονος), Θεοδώρα Μπάκα (μεσόφωνος), Τάσος Αποστόλου (μπάσος), Ειρήνη Καράγιαννη (μεσόφωνος), Βασίλης Καβάγιας (τενόρος), Γιάννης Καλύβας (τενόρος), Πέτρος Μαγουλάς (μπάσος), Άρτεμις Μπόγρη (μεσόφωνος) και Μιχάλης Ψύρρας (βαρύτονος). Την προετοιμασία των τραγουδιστών έχει αναλάβει ο Γιάννης Τσανακαλιώτης. Λαμβάνει επίσης μέρος η Χορωδία της ΕΡΤ (μουσική διεύθυνση: Δημήτρης Κτιστάκης). Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης.

Το έργο μέσα από τη ματιά των δημιουργών και των συντελεστών
«Η νέα μου όπερα Ελπίς Πατρίδος πραγματεύεται τη βαθιά επιθυμία του υπόδουλου για ελευθερία. Μια επιθυμία που και μία σπίθα αρκεί για να την ανάψει εάν ευνοήσουν οι αντικειμενικές συνθήκες. Όλες οι όπερες, ελληνικές και ξένες, που έχουν γραφτεί με αφορμή την Ελληνική Επανάσταση, εστιάζουν σ’ ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή σ’ ένα συγκεκριμένο γεγονός του Αγώνα. Επιδίωξή μου ήταν να γράψω μια όπερα που να αντιμετωπίζει την Επανάσταση ως μια ολότητα, που να περιλαμβάνει τόσο τις συνθήκες, όσο και τα γεγονότα, ταυτιζόμενος με τις σκέψεις, τους πόθους και τις ελπίδες των ανθρώπων της εποχής. Μια όπερα που να βλέπει μέσα από το σήμερα την εποχή της Επανάστασης. Με μελωδικότητα και εκφραστικότητα επεδίωξα να αποδώσω τα πρόσωπα μιας υποτιθέμενης οικογένειας της εποχής που διασταυρώνεται με την Ιστορία.»
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ

«Ελπίς πατρίδος, μια όπερα που ζωντανεύει το πνεύμα του Εικοσιένα, τις ιδέες που οδήγησαν στην Επανάσταση, τις πράξεις που οδήγησαν στην ανεξαρτησία.
Μέσα από ιστορικά γεγονότα και μυθοπλασία, από μελωδίες και δραματικές εντάσεις, μέσα από μια εναλλαγή του σήμερα με το χθες, επιδιώξαμε να ζήσουμε, μαζί με τους θεατές, ξανά την Ιστορία. Να παρακολουθήσουμε από κοντά όχι τις μάχες αλλά τις ιδέες, όχι το αδιέξοδο αλλά την ελπίδα, αυτή που κινεί πάντα τα άτομα και τους λαούς! Μακριά από κάθε γραφικότητα, θελήσαμε να κοιτάξουμε βαθιά στα μάτια και στα όνειρα των ανθρώπων της εποχής του Εικοσιένα, αλλά και των ανθρώπων του εικοστού πρώτου αιώνα, του σήμερα.»
ΙΟΥΛΙΤΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

«Πώς γεννιούνται τα έθνη;
Είναι μυθικές οντότητες που κατοικούν σε κάποιο ένδοξο παρελθόν; Είναι φαντασιακές κοινότητες που κατοικούν στα έργα κάποιων ποιητών; Ή μήπως είναι ένας τρόπος να έρθουμε πιο κοντά με τους ανθρώπους γύρω μας; Ένας τρόπος να βρούμε και να επινοήσουμε στοιχεία που μπορούν να μας ενώσουν αντί να μας κρατούν απομονωμένους; Είμαστε σε επαφή με την ιστορία ή μήπως προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έναν κοινό μύθο για να ανταπεξέλθουμε στη βία που είναι σύμφυτη με τη ζωή;

Πώς κατασκευάζονται οι εθνικές ταυτότητες;
Ποια είναι τα υλικά τους; Οι επινοημένες παραδόσεις ενός ηρωικού παρελθόντος; Ο φόβος απέναντι σε μια επερχόμενη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης; Η πίστη σε ουτοπικές κοινότητες που μπορούν να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας;

Ο επαναστατημένος 19ος αιώνας είναι βαθιά διαποτισμένος απ’ τη ρομαντική κοσμοθεωρία: κυριαρχία και παντοδυναμία της φύσης, ηρωικό πνεύμα, μυστικισμός και κυρίως η βαθιά πίστη για την ανακαίνιση του κόσμου που θα συμβεί με τη γέννηση των υπό διαμόρφωση τότε εθνικών κρατών.
Η ιδέα της “νέας Ελλάδας” που θα αναδυθεί μέσα από την εξέγερση, λοιπόν, δεν έχει καθόλου τον χαρακτήρα της έννοιας “κράτος”, όπως τη γνωρίζουμε και τη ζούμε σήμερα.
Μες στη φαντασία όλων των πεσόντων για την “ελευθερία του έθνους”, είναι μια ουτοπία, ένας “νέος κόσμος χαράς και δόξας” που θα ανθίσει μέσα απ’ την καταστροφή, είναι το φως που θ’ αστράψει μέσα απ’ τα πεδία των μαχών στους αιματοβαμμένους αγώνες για έναν καινούργιο κόσμο, είναι τα λουλούδια που θα βγούνε μέσα απ’ το “χάσμα σεισμού”».
ΘΑΝΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

«Η όπερα Ελπίς Πατρίδος του Γιώργου Κουρουπού σε λιμπρέτο της Ιουλίτας Ηλιοπούλου είναι ένας ύμνος στον πόθο για εθνική απελευθέρωση αλλά και ισότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη, όπως εκφράζεται μέσα από τους ήρωες του έργου στην περίοδο πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης μέχρι και την απελευθέρωση. Μέσα από μια πολυστυλιστική μουσική γλώσσα με ιδιαίτερο ενορχηστρωτικό χρώμα –τα κρουστά κυριαρχούν ως «χρωστικές» ουσίες που χρωματίζουν όλες τις μελωδικές γραμμές του έργου– ο συνθέτης με λυρισμό και τρυφερότητα, ενίοτε με χιούμορ και σαρκασμό, αγγίζει τα συναισθήματα των ηρώων που εκφράζουν τον πόθο για ελευθερία, δημοκρατία, για μια ιδανική πατρίδα στο πλαίσιο των αρχών του Διαφωτισμού, κάτι που αποτελεί το “αιώνιο ζητούμενο” ακόμα και σήμερα. Το έργο δεν αφηγείται, ούτε υμνεί ιστορικά γεγονότα, αλλά βλέπει τα συναισθήματα και τον άνθρωπο πίσω από αυτά. Εξηγεί την εποχή και τη σκέψη της, αλλά ταυτόχρονα νοηματοδοτεί και το σήμερα με ιδανικά πανανθρώπινα και αιώνια, πλήρως συνυφασμένα με την ίδια την ανθρώπινη φύση. Αν εν τέλει αυτός ο πόθος και η “ελπίς” είναι ουτοπικός, ας το κρίνει ο θεατής. Σε κάθε περίπτωση είναι πέρα ως πέρα ανθρώπινος...»
ΜΙΛΤΟΣ ΛΟΓΙΑΔΗΣ

Σύνοψη
Ξεκινώντας απ’ το σήμερα, ένας ερευνητής, ο Πέτρος, μελετά τα κείμενα των αρχών του 19ου αιώνα που επεδίωκαν να αφυπνίσουν το σκλαβωμένο γένος των Ελλήνων. Απορροφημένος από τη μελέτη του μετατίθεται νοερά στην εποχή για την οποία διαβάζει…

Το νοητό ταξίδι του στο παρελθόν θα τον φέρει κοντά στον Ρήγα, την περίοδο που τυπωνόταν η Χάρτα, αλλά και κοντά στην οικογένεια του φίλου του Ανδρέα. Η γνωριμία με την οικογένεια –ο πατέρας της οποίας είναι μέλος της Φιλικής Εταιρείας– θα οδηγήσει τον Πέτρο στις ιδέες του Διαφωτισμού για την αυτοδιάθεση των λαών καθώς και στην αφύπνιση του έρωτα, χάρη στην κόρη της οικογένειας, την Λευθερίνα.

Στη συνέχεια μετέχει ο ίδιος σε πολλά ιστορικά γεγονότα, από τον όρκο των Φιλικών μέχρι το ξέσπασμα της επανάστασης –που παρουσιάζεται με την Καντάτα του Αγώνα–, και διασταυρώνεται έτσι με εμβληματικά πρόσωπα, τον Παπαφλέσσα, τον Καποδίστρια, τους Φιλικούς, τους Ήρωες Αγωνιστές.

Απώλειες και νίκες θα οδηγήσουν στην κήρυξη της ανεξαρτησίας, στην πρώτη Εθνοσυνέλευση, αλλά και στη συνέχιση του αγώνα, που βρίσκει τον Πέτρο έτοιμο να συμμετάσχει ενεργά στην ένοπλη δράση, αποχαιρετώντας την Λευθερίνα, με την υπόσχεση μιας ελεύθερης ζωής.

Είναι η στιγμή που ο Πέτρος επιστρέφει στο σήμερα και μαζί του επιστρέφει το διαρκές ιδανικό
της Ελευθερίας.

Συντελεστές
Σύνθεση Γιώργος Κουρουπός
Λιμπρέτο Ιουλίτα Ηλιοπούλου
Σκηνοθεσία Θάνος Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά-Κοστούμια Νίκη Ψυχογιού
Φωτισμοί Χριστίνα Θανάσουλα
Μουσική προετοιμασία Γιάννης Τσανακαλιώτης

Χορωδία της ΕΡΤ
Διεύθυνση χορωδίας | Δημήτρης Κτιστάκης

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση | Μίλτος Λογιάδης

Διανομή
Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Θεοδώρα Μπάκα, Τάσος Αποστόλου, Ειρήνη Καράγιαννη, Πέτρος Μαγουλάς, Άρτεμις Μπόγρη, Βασίλης Καβάγιας, Γιάννης Καλύβας, Μιχάλης Ψύρρας, Μαρία Κατριβέση, Νίκος Ζιάζιαρης, Χρήστος Ραμμόπουλος