Αφιέρωμα στον συνθέτη Γιάννη Χρήστου στο Μέγαρο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον αιφνίδιο θάνατο του Γιάννη Χρήστου τον Ιανουάριο του 1970, το Μέγαρο και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών τιμούν τη μνήμη του σπουδαίου έλληνα συνθέτη της Διασποράς με ένα συμφωνικό αφιέρωμα την Παρασκευή 17 Ιανουαρίου 2020 στις 8:30 το βράδυ, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Ο Μίλτος Λογιάδης, καταξιωμένος ερμηνευτής του Γιάννη Χρήστου, θα διευθύνει την ΚΟΑ σε τρεις συνθέσεις του πρωτοπόρου δημιουργού του 20ού αιώνα που παρουσιάζονται σπάνια. Θα ακουστούν η εμβληματική Μουσική του Φοίνικα, η Συμφωνία αρ. 1, με τραγούδι για γυναικεία φωνή και ορχήστρα, πάνω στο ποίημα του Τ.Σ. Έλιοτ “Eyes that last I saw in tears” και τα αριστουργηματικά Έξι τραγούδια σε ποίηση Τ.Σ. Έλιοτ για μεσόφωνο και ορχήστρα. Τα φωνητικά μέρη θα ερμηνεύσει η διακεκριμένη μέτζο Ειρήνη Τσιρακίδου.

Για τους κατόχους εισιτηρίων, έχει προγραμματιστεί δωρεάν εισαγωγική ομιλία πριν την έναρξη της συναυλίας (ώρα: 19.45), με εισηγητή τον μουσικό και μουσικολόγο Κωστή Ζουλιάτη που σκηνοθέτησε το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ «Anaparastasis: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου (1926 – 1970)» και έχει ερευνήσει σε βάθος το έργο αλλά και τη διαδρομή της σύντομης ζωής αυτού του μεγάλου στοχαστή της τέχνης.

Ο Γιάννης Χρήστου…
…θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μεταπολεμικής μουσικής avant-garde με διεθνή ακτινοβολία και αναγνώριση. Γεννήθηκε στην Ηλιούπολη του Καΐρου στις 8 Ιανουαρίου 1926, καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μεγάλωσε στην κοσμοπολίτικη ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας. Υπήρξε μαθητής της διάσημης πιανίστριας Τζίνας Μπαχάουερ. Σπούδασε φιλοσοφία στο Καίμπριτζ φοιτώντας δίπλα σε φιλοσόφους όπως οι Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν και Μπέρτραντ Ράσσελ, ενώ είχε ξεκινήσει αρχικά με σπουδές οικονομικών. Είχε επίσης μελετήσει σε βάθος θρησκειολογία, κοινωνική ανθρωπολογία, Ιστορία της Τέχνης, ενώ είχε ασχοληθεί και με τον αποκρυφισμό, τον μυστικισμό και τη μεταφυσική. Συνέχισε τις μουσικές του σπουδές στην Ιταλία, εντρυφώντας παράλληλα στην αναλυτική ψυχολογία. Επέστρεψε αργότερα στην Αίγυπτο, όπου άρχισε να εργάζεται συστηματικά ως συνθέτης. Στα 1960, την εγκατέλειψε λόγω των πολιτικών εξελίξεων επί Νάσερ, και εγκαταστάθηκε αρχικά στη Χίο και κατόπιν στην Αθήνα. Συνέθεσε ορχηστρικά και συμφωνικά έργα, ορατόρια, λειτουργίες και κινηματογραφική μουσική. Έγραψε μουσική για αρχαίο δράμα συνεργαζόμενος με το Εθνικό Θέατρο και με το Θέατρο Τέχνης. Εμπνευσμένος πρωτοπόρος για την εποχή του, δημιούργησε «μεταμουσικές» συνθέσεις επιτυγχάνοντας πρωτοφανείς και υπερβατικούς συνδυασμούς της μουσικής με διάφορες μορφές τέχνης, ηχητικά και σκηνικά αντικείμενα καθώς και μαγνητοταινίες. Έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα –κατά μοιραίο τρόπο την ημέρα των γενεθλίων του– στις 8 Ιανουαρίου 1970.

Λίγα λόγια για τα έργα της βραδιάς
από τον μουσικό και μουσικολόγο Κωστή Ζουλιάτη

«Ο Γιάννης Χρήστου αναφέρεται συχνά ως “πρωτοπόρος”, κυρίως ίσως λόγω των τολμηρών επινοήσεών του στη συμπλοκή μουσικής, δράματος και ψυχοδράματος που αφορά την τελευταία περίοδο της δημιουργίας τους. Στην πραγματικότητα όμως, δεν είναι παρά ένας “κλασικός”. Κλασικό μπορεί να είναι ό,τι αντέχει στις διαφορετικές αναγνώσεις του χρόνου. Αλλά και ό,τι παράλληλα ξεπερνά τους επίκαιρους στόχους και αισθητικές συντεταγμένες που η κάθε εποχή θέτει. Τα πρώτα δείγματα της δημιουργίας του Χρήστου –δηλαδή τα συμφωνικά έργα που συγκροτούν το πρόγραμμα αυτής της συναυλίας– χωρίς να καινοτομούν σημαντικά στην εποχή τους, αντανακλούν αυτή την ποιότητα των μεγάλων έργων, που δυσκολεύονται να χωρέσουν στις συνθήκες του χρόνου και του χώρου. Ο Χρήστου, σε κάθε δημιουργική φάση του, είναι τόσο σύγχρονος όσο και άχρονος –γι’ αυτό και αγγίζει άμεσα, σχεδόν κεραυνοβολεί, τον ακροατή κάθε εποχής. Με το πρώτο του μόλις έργο, τη Μουσική του Φοίνικα, όντας μαθητευόμενος ως συνθέτης, κατορθώνει να ενσωματώσει μοναδικά και ζηλευτά ως προς την ωριμότητα που χαρακτηρίζει τη μουσική γλώσσα του, τις επινοήσεις του Στραβίνσκι και του Μπεργκ. Στη Συμφωνία αρ.1 βαδίζει στα μονοπάτια του Σοστακόβιτς και του Μάλερ, αλλά και της μοντέρνας ποίησης του Έλιοτ. Με το ίδιο πνεύμα δημιουργεί και τα Έξι τραγούδια, όπου αναθέτει το κέντρο βάρους στις λέξεις του μοντερνιστή ποιητή, αναδεικνύοντας τον δραματικό και σύγχρονα τραγικό χαρακτήρα τους. Δεν είναι επομένως υπερβολή να πούμε ότι ο Χρήστου πρωτοπορεί πηγαίνοντας προς τα πίσω –συναντώντας τις αρχές του μοντερνισμού. Και αυτά τα έργα του –χαρακτηρισμένα ως “κλασικά” και “συμβατικά”– βρίσκονται πλέον στη σκιά του “πρωτοπόρου” σκέλους της δημιουργίας του κατά τη δεκαετία του ’60, γι’ αυτό ίσως έχει γίνει εξαιρετικά σπάνια η παρουσία τους στο συναυλιακό ρεπερτόριο. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με τη συναυλία των πρώτων συμφωνικών έργων του Χρήστου, μας προσφέρουν αυτή την σπάνια ευκαιρία.»

Ειρήνη Τσιρακίδου | μετζοσοπράνο
Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μίλτος Λογιάδης | μουσική διεύθυνση