Mr. Turner: Βιογραφικό διαμαντάκι από τον Μάικ Λι

του Λουκά Τσουκνίδα

Μια εβδομάδα μετά τη χλιαρή απόπειρα του Τιμ Μπάρτον να αφηγηθεί επί της οθόνης το βίο της αμερικανίδας ζωγράφου Μάργκαρετ Κιν, έρχεται στις ελληνικές αίθουσες ο βρετανός μάστορας Μάικ Λι να δείξει σε όλους πώς το κάνουν απλά και μερακλίδικα. Το “Mr. Turner” είναι μια εξαιρετική κινηματογραφική ματιά στο δεύτερο μισό της ζωής του ρομαντικού ζωγράφου τοπίων Ουίλιαμ Τέρνερ και μια συναρπαστική, αφαιρετική μελέτη, όχι μόνο του κεντρικού χαρακτήρα, αλλά και της σχέσης του με τον κόσμο γύρω του και την τέχνη στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του.

Η υπόθεση

Παρακολουθούμε τον μεσήλικα πλέον Ουίλιαμ Τέρνερ, καθώς αναζητεί τα θέματά του και καθώς συγχρωτίζεται με συγγενείς, ερωμένες, φίλους, συναδέλφους, μοντέλα, κριτικούς και πιθανούς αγοραστές, έως το θάνατό του.

Η κριτική

Γνώμη μου είναι πως, ό,τι και να πει κανείς για τον Μάικ Λι είναι λίγο μπροστά στην απλότητα με την οποία αφηγείται τις ιστορίες που τον ενδιαφέρουν και την καθαρότητα με την οποία επικοινωνεί αυτό που βρίσκεται στην καρδιά αυτών των ιστοριών. Ξέρει τι θέλει να πει κι ούτε στιγμή δε μοιάζει να πελαγοδρομεί ή να καταφεύγει σε κλισαδούρες και συνταγές για να κάνει το θέμα του προσιτό. Οι χαρακτήρες του είναι προσιτοί επειδή μοιάζουν τόσο αληθινοί και το αίσθημα οικειότητας που μεταδίδουν στο κοινό αρκεί για να επιτευχθεί η πολυπόθητη επαφή του με τον δημιουργό και το έργο. Όσο καλός τεχνίτης είναι, άλλο τόσο ξέρει να δίνει στα έργα του πνοή και λόγο ύπαρξης και να σε έλκει αβίαστα μέσα στην αφήγησή του.

Με το “Mr. Turner” λοιπόν, μια βιογραφία εποχής που ελάχιστα μοιάζει με άλλες παρά μόνο οπτικώς, ο Λι καταφέρνει να μας ταξιδέψει σε μια μακρινή εποχή και να μας συστήσει έναν μυστηριώδη άνθρωπο, έναν καλλιτέχνη ταλαντούχο όσο και ιδιόρρυθμο, εξαιρετικά αντιφατικό και εσωστρεφή.

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος πιάνει το νήμα απ' το σημείο που ο μεσήλικας Τέρνερ επιστρέφει στο πατρικό του (ύστερα από ένα ταξίδι στην Ευρώπη προς άγρα θεμάτων) και, επιλέγοντας προσεκτικά περιστατικά και στιγμιότυπα, μας οδηγεί στην στιγμή του θανάτου του, όταν, πεθαίνοντας, εξυμνεί για τελευταία φορά το πιο βασικό “υλικό” κάθε ζωγράφου: το φως του ήλιου. Στην πορεία, ο βρετανός μαέστρος (ο βιογραφούμενος και όχι ο βιογράφος) μας αποκαλύπτεται σε όλο το φάσμα των ιδιαιτεροτήτων του, με όλες του τις αντιφάσεις και όλα του τα πάθη, το διαρκές δέος του απέναντι στη φύση και την τεχνολογία, την ασίγαστη θλίψη και την βίαιη αποστασιοποίησή του μπροστά στην τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Χωρίς να πηδάει μπρος-πίσω στο χρόνο, παρά μόνο εμπρός, και χωρίς να εξηγεί ποιος είναι ποιος και τι συμβαίνει και για ποιο λόγο, ο Λι εστιάζει εμμονικά τη ματιά του πάνω στον Τέρνερ ο οποίος ακροβατεί διαρκώς μεταξύ πραγματικού ανθρώπου και καρικατούρας, μεταξύ ιδιοφυούς δημιουργού και άξεστου μισάνθρωπου. Την μία βάζει τα κλάμματα καθώς σκιτσάρει μια νεαρή πόρνη και την άλλη δένεται στο κατάρτι ενός πλοίου για να βιώσει τη θύελλα που θα ζωγραφίσει από όσο πιο κοντά γίνεται. Τη μία ξεσπά τη σεξουαλική του επιθυμία στην πρόθυμη οικονόμο του χωρίς ν' αρθρώσει λέξη ή να ανταλλάξει μαζί της μια ματιά και την άλλη προσφέρει τη ζεστασιά της παρουσίας του στη χήρα γυναίκα που τον φιλοξενεί συχνά-πυκνά στο πανδοχείο της. Συγχρόνως, είναι ένας άνθρωπος δεμένος συναισθηματικά με τον πατέρα του, ο οποίος είναι και το δεξί του χέρι, αλλά κι ένας καλλιτέχνης με ταπεινή καταγωγή που συγχρωτίζεται με ελίτ, συναδέλφους, κριτικούς και μαικήνες χωρίς συμπλέγματα και χωρίς να παραδίδει ούτε χιλιοστό απ' την απόσταση που χωρίζει έναν δημιουργό απ' τους κοινωνούς του έργου του.

Μια τέτοια ταινία, φυσικά, δε θα μπορούσε να απογειωθεί χωρίς την παρουσία ενός σπουδαίου ερμηνευτή. Ο Τίμοθι Σπολ, τακτικός συνεργάτης του Λι κι ένας απ' τους κορυφαίους καρατερίστες του διεθνούς σινεμά, δίνει εδώ μια απ' τις καλύτερες ερμηνείες της ζωής του και μοιάζει να συγχρονίζεται απόλυτα, με το σώμα, τη φωνή και την ψυχή του, με το όραμα του σκηνοθέτη για την απεικόνιση του Ουίλιαμ Τέρνερ ως μια χαρακτηριστική περίπτωση ανθρώπου που πατά με το ένα πόδι σε έναν κόσμο πεζό, γεμάτο μικρότητα και πόνο, και με το άλλο σ' έναν δεύτερο, μυστηριώδη, γεμάτο θαυμαστές στιγμές και μεγαλειώδεις αντιφάσεις.

Το “Mr. Turner” είναι μια υπέροχη ταινία, μια μοναδικής διεισδυτικότητας βιογραφία, δοσμένη με μεράκι από έναν δάσκαλο του σινεμά κι έναν απολαυστικό πρωταγωνιστή.

Βγαίνουν ακόμη:
Οι βιογραφικές “The Imitation Game” και “Belle”, το γερμανικό δράμα “Jack”, το ισραηλινό θρίλερ “Big Bad Wolves”, η ελληνοφινλανδική “Περιπέτεια στο Αιγαίο” και τα ντοκιμαντέρ “Anaparastasis: Η Zωή και το Eργο του Γιάννη Χρήστου (1926-1970)”, “Μια Οικογενειακή Υπόθεση” και “Nos Omnis Moriar”.

Όλες οι Ταινίες