Cairo 678: Μια ταινία - καταγγελία για την Αίγυπτο

του Λουκά Τσουκνίδα

Η σεξουαλική παρενόχληση είναι προφανώς ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, του οποίου οι βασικές παράμετροι διαφοροποιούνται από κουλτούρα σε κουλτούρα, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: υπάρχει θύμα και θύτης, και η δικαιοσύνη πρέπει τουλάχιστον να το αναγνωρίζει αυτό. Όπως βέβαια, και η κοινωνία. Με το “678”, ο Μοχάμεντ Ντιάμπ, μας συστήνει εξαιρετικά την αιγυπτιακή εκδοχή του προβλήματος, σηκώνοντας ένα ένα τα διάφορα πέπλα που το καλύπτουν, είτε αυτά είναι κοινωνικής, είτε θρησκευτικής, οικονομικής ή θεσμικής φύσεως.

Η υπόθεση

Τρεις γυναίκες από διαφορετικά οικονομικά, μορφωτικά και ταξικά περιβάλλοντα, αντιμετωπίζουν καθημερινά ή έχουν αντιμετωπίσει μία τουλάχιστον φορά την απροκάλυπτη σεξουαλική παρενόχληση με τη μορφή εξαναγκασμένης επαφής από έναν ή περισσότερους άντρες. Η Φάιζα, μια σύζυγος βιοπαλαιστή και μητέρα δύο παιδιών, η Σέμπα, μια ανεξάρτητη γυναίκα πρώην σύζυγος γιατρού, και η Νέλι, μια νεαρή κωμικός αρραβωνιασμένη με έναν συνάδελφό της, αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους. Η Σέμπα ιδρύει ένα σεμινάριο αυτοάμυνας, η Νέλι κάνει μήνυση για σεξουαλική παρενόχληση στον δράστη —την πρώτη στην ιστορία της Αιγύπτου— και η Φάιζα τραυματίζει τους θρασείς εφαψίες στο λεωφορείο με ένα σουγιά, στα γεννητικά όργανα...

Η κριτική

Δε χωρά αμφιβολία ότι το θέμα είναι εξαιρετικά λεπτό, ειδικά όταν μιλάμε για μια κοινωνία όπου, ανάλογα με την τάξη της ίσως, η γυναίκα θεωρείται εξαρχής ύποπτη για τον σκανδαλισμό του άνδρα και σχεδόν μοναδική υπεύθυνη για ό,τι της συμβεί στο δρόμο ή οπουδήποτε αλλού. Όμως ο κινηματογράφος δεν είναι εδώ για να εξηγεί στους ανόητους πράγματα αυτονόητα, αλλά για να βάζει τους θεατές να σκεφτούν πώς προκύπτουν όσα, αναμενόμενα, θα “καταδικάσουν” απ' τη βολή της πολυθρόνας τους. Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μοχάμεντ Ντιάμπ λοιπόν, αποδεικνύεται εξαιρετικός σ' αυτή την αποστολή και, φροντίζοντας να μας δώσει μια ρεαλιστική και κατανοητή, αν και πυκνή, αφήγηση, μας βάζει αριστοτεχνικά στο πνεύμα με το οποίο η αιγυπτιακή κοινωνία στήνει σταδιακά το πλαίσιο όπου οι “παρενοχλήσεις” αποσιωπούνται, ενθαρρύνονται ή και καθαγιάζονται ακόμη.

Οι τρεις ηρωίδες του είναι πολύ διαφορετικές, η κάθε μια κουβαλά το σταυρό της, αλλά είναι η παραδοσιακή γυναίκα της εργατικής τάξης, η Φάιζα, που σηκώνει τον μεγαλύτερο. Παρ' ότι σεμνότερα ντυμένη και λιγότερο ελκυστική, θεοσεβούμενη και πιστή στην οικογένειά της, ως χαμηλόμισθη δημόσια υπάλληλος υπομένει καθημερινά τη μετακίνηση με το στριμωγμένο λεωφορείο, όπου το “κόλπο με το λεμόνι” δίνει και παίρνει. Η υπομονή της εξαντλείται μαζί με τα αποθέματα τρυφερότητας που αποζητά χωρίς αντίκρυσμα ο άνδρας της και αφού έρχεται σε επαφή με το σεμινάριο αυτοάμυνας, αντιδρά όσο πιο δραστικά θα μπορούσε, απαντά με βία στη βία και το εξομολογείται στη Σέμπα καθιστώντας την συνεργό, αλλά δίνοντας της και μια διέξοδο για τη δική της καταπιεσμένη οργή.

Εν τω μεταξύ, η Νέλι διεκδικεί μια δικαιοσύνη που κανείς δεν είναι διατεθειμένος να της απονείμει, οι δε γονείς με τα πεθερικά προτιμούν να διαφυλάξουν την τιμή του ονόματός τους, μαζί και με τη διστακτική συναίνεση και του αρραβωνιαστικού της. Μεγαλωμένη αλλιώς, από γονείς μορφωμένους και με οικονομική επιφάνεια, της είναι αδύνατον να δεχτεί ότι ο άντρας που την έσυρε στο δρόμο προσπαθώντας να της πιάσει το στήθος μέσα απ' το αμάξι του θα μείνει ατιμώρητος γι' αυτό και θα κατηγορηθεί απλώς για επίθεση. Παρά την πίεση του περιβάλλοντός της και την αγάπη που τρέφει για τον Ομάρ, αποφασίζει να γίνει η πρώτη γυναίκα στην Αίγυπτο που θα σύρει κάποιον στα δικαστήρια για σεξουαλική παρενόχληση.

Εδώ, ο Ντιάμπ εισάγει έναν ανδρικό χαρακτήρα, πολύ σημαντικό για την εξέλιξη της ιστορίας του. Ο αστυνομικός ερευνητής Εσάμ που αναλαμβάνει την υπόθεση με τους τραυματισμούς στα λεωφορεία, παντρεμένος ο ίδιος με μια γυναίκα η οποία κυοφορεί τον γιο που τόσο θα ήθελε και του ζητά περισσότερο χρόνο για 'κείνη και λιγότερη αφοσίωση στη δουλειά του, είναι ένας άνθρωπος πρακτικός —όπως συστήνεται ο ίδιος— με τις απαραίτητες δόσεις κυνισμού και μεγαλοψυχίας. Μεθοδικός κι επίμονος, φτάνει σχετικά εύκολα στη λύση, καταδεικνύοντας στην πορεία της έρευνάς του παράπλευρα προβλήματα της κοινωνίας του, όπως π.χ. το καθόλου αμελητέο γεγονός ότι ένας άπορος, άνεργος άνδρας έχει ελάχιστες ελπίδες να μνηστευθεί στην ώρα του, μένοντας έτσι μακριά απ' το γυναικείο κορμί που αναπόφευκτα ποθεί.

Πριν κλείσει την ιστορία του στην αίθουσα του δικαστηρίου, τονίζοντάς σε όλους μας ότι εκεί είναι που θα πρέπει να απονέμεται η δικαιοσύνη και πουθενά αλλού, ο Ντιάμπ υπογραμμίζει κι άλλες πτυχές του ζητήματος. Φέρνει τέλος αντιμέτωπες ακόμη και τις ηρωίδες του με αφορμή την τάξη και τα διαφορετικά αξιακά τους συστήματα, χωρίς όμως να εκβιάζει συμπεράσματα πέραν του προφανούς, ότι η αιγυπτιακή κοινωνία οφείλει να σταματήσει να κρύβει το θέμα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων κάτω απ' το χαλάκι και να προστατεύσει τη γυναίκα με νόμους και όχι με μια μαντίλα στο μέγεθος σεντονιού.

Το “678” είναι μια πολύ καλή ταινία, μια “καταγγελία” που αγγίζει σφαιρικά το θέμα της, αφήνοντας μας τα απαραίτητα περιθώρια για σκέψη και συζήτηση.

Βγαίνουν ακόμη:
Η καλοφτιαγμένη, αλλά εντελώς παρωχημένη ταινία επιστημονικής φαντασίας “Oblivion” με τον Τομ Κρουζ, η εκ νέου κινηματογραφική μεταφορά του “Great Expectations” απ' τον Μάικ Νιούελ, καθ' όλα ατυχής και βαρετή, το αργεντίνικο δράμα “Clandestine Childhood” με τη Ναταλία Ορέιρο, οι ταινίες κινουμένων σχεδίων “The Croods” και “The Suicide Shop” και τα ντοκιμαντέρ “Ταξισυνειδησία: Η Αγνωστη Ιστορία του Ελληνοαμερικανικού Ριζοσπαστισμού” και “Σαν Πέτρινα Λιοντάρια στην Μπασιά της Νύχτας”.

Όλες οι Ταινίες