Ένα άκρως γοητευτικό μυθιστόρημα έδωσε ο Τεύκρος Μιχαηλίδης με τα «Πυθαγόρεια εγκλήματα», συνδυάζοντας τη λογοτεχνία με τα μαθηματικά και τον αυστηρό επιστημονικό λόγο με την ελευθερία της τέχνης και της αφήγησης.
Σ’ ένα μαθηματικό συνέδριο του 1900, ο Μιχαήλ Ιγερινός γνωρίζει τον Στέφανο Κανταρτζή (αμφότεροι μαθηματικοί) και έκτοτε συνδέονται με βαθιά φιλία, παρά τη διαφορετική τους ταξική προέλευση (αστός και εύπορος ο πρώτος, λαϊκής καταγωγής ο δεύτερος).
Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, ο δεύτερος βρίσκεται δολοφονημένος στο σπίτι του και ο πρώτος καλείται για την αναγνώριση. Εκεί ανακαλεί στο μυαλό του τον τρόπο της γνωριμίας, τον ενθουσιασμό τους και τις αντιγνωμίες τους για περίφημα μαθηματικά προβλήματα, τη ζωή τους στην πόλη-επίκεντρο της καλλιτεχνικής ζωής, το Παρίσι, αλλά και τις μετέπειτα παράλληλες πορείες τους (ο Ιγερινός «αποκαταστάθηκε» με μια κοπέλα της τάξης του και ανέλαβε την οικογενειακή επιχείρηση, ο Κανταρτζής εργαζόταν ως καθηγητής).
Μόνο κοινό σημείο τους πια, το εβδομαδιαίο ραντεβού τους για σκάκι και τα μαθηματικά. Τα μαθηματικά που τελικά ήταν και η αιτία του εγκλήματος…
Το πλέον γοητευτικό σημείο του μυθιστορήματος είναι ακριβώς αυτή η μίξη των μαθηματικών με την «κανονική» ζωή. Προβλήματα με αριθμούς ανάγονται σε διαφορετικό επίπεδο και, σε επίπεδο φιλοσοφίας, οδηγούν σε ανάλογη στάση ζωής. Το κλειδί άλλωστε του εγκλήματος έχει να κάνει με τα όρια της επιστήμης, κατά πόσο δηλαδή δικαιούται ο επιστήμονας να ανατρέπει ολικά παραδοχές και επιστημονική έρευνα αιώνων, απειλώντας ακόμα κι αυτή την «καθεστηκυία τάξη».
Η αφήγηση είναι επίσης απολαυστική και δεν θα δυσκολέψει τους μη εξοικειωμένους με τα μαθηματικά, αντίθετα ίσως τους εξάψει και την περιέργεια (υπ’ αυτή την έννοια το μυθιστόρημα είναι και διδακτικό). Σε δεύτερο πλάνο περνούν και άλλα θέματα (όπως οι καλλιτεχνικοί κύκλοι του Παρισιού λ.χ.) που κάνουν την αφήγηση ακόμα πιο θελκτική.
Γενικά, ο συγγραφέας κατάφερε να συνταιριάσει (με εύστοχο τρόπο) ένα αρκετά ετερόκλητο υλικό και να δώσει ένα βιβλίο που όχι μόνο διαβάζεται ευχάριστα, αλλά δίνει και αφορμή για πολλή σκέψη.
(Τεύκρος Μιχαηλίδης, «Πυθαγόρεια εγκλήματα», εκδόσεις «Πόλις», σελίδες 271, τιμή 15 ευρώ).
Χρήστος Ζαρίφης
