Α. Μακρυδημήτρης: Η κομματοκρατία άλωσε τον κρατικό μηχανισμό
Ο κ. Αντώνης Μακρυδημήτρης, καθηγητής της Διοικητικής επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, εντοπίζει δύο κύρια αίτια για την σημερινή κατάσταση του Δημοσίου τα οποία όπως λέει είναι αλληλένδετα και τροφοδοτεί το ένα το άλλο: η λογική της κομματοκρατίας και η αναξιοκρατία στην Δημόσια Διοίκηση.
«Κάθε παράταξη που κυριαρχεί στις εκλογές επιθυμεί να ελέγξει και το κράτος, να διορίσει σε αυτό φίλους και υποστηρικτές της. Τούτο συνιστά μια εκφυλιστική παραμόρφωση της δημοκρατικής ιδέας και διαδικασίας και έχει τεράστιο κοινωνικό και πολιτικό κόστος. Οδηγεί σε πόλωση των πολιτικών δυνάμεων και αναιρεί τον επαγγελματισμό και την σταθερότητα στην διοίκηση», λέει ο κ. Μακρυδημήτρης.
Η κομματική διείσδυση στη διοίκηση προκαλεί το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα, δηλαδή την ακαταλληλότητα και την αναξιοκρατία. «Αν δεχτούμε ότι οι νικητές τα παίρνουν όλα, αυτό σημαίνει ότι διορίζονται οι φίλοι ή οπαδοί τους όχι επειδή είναι καλύτεροι, αλλά επειδή επικράτησαν στις εκλογές», προσθέτει.
Πώς μπορεί να περιοριστεί αυτό το φαινόμενο; Σύμφωνα με τον κ. Μακρυδημήτρη τα κόμματα θα πρέπει να εξηγήσουν στον λαό ότι θα πρέπει να τα ψηφίσει για τις ιδέες τους και όχι γιατί θα διορίζουν στο Δημόσιο. Να γίνουν δηλαδή κόμματα αρχών. Όμως, η πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το συμφέρον και την ωφελιμότητα. «Σε μια κοινωνία όπου μετράει τόσο πολύ το όφελος, αντιλαμβάνεστε ότι αυτή η βαθύτερη αντίληψη μολύνει την δημοκρατία. Το πιο δραστικό μέτρο που θα μπορούσαν να πάρουν τα κόμματα είναι να καταργήσουν την σταυροδοσία που ενισχύει αυτό το φαινόμενο», επισημαίνει ο ίδιος.
Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο στην λειτουργία των κομμάτων στην Ελλάδα το οποίο παρατηρεί ο κ. Μακρυδημήτρης, είναι οι συχνές αλλαγές τους. «Δεν έχουμε σταθερά κόμματα. Το παλαιότερο στην Ελλάδα είναι το ΚΚΕ που αριθμεί 90 χρόνια ζωής. Τα άλλα κόμματα βαστάνε τριάντα χρόνια το πολύ, δεν δημιουργούν παράδοση άρα και κανόνες. Δεν διαμορφώνουν εκ των έσω κουλτούρα δημοκρατίας», λέει χαρακτηριστικά.
Η εμπόδιση της τάσης αυτής της κομματοκρατίας να αλώσει τον κρατικό μηχανισμό γίνεται από τα σύγχρονα κράτη με δύο τρόπους. Κατ’ αρχήν καθιερώνοντας θεσμούς όπως η μονιμότητα και η αξιοκρατία στη στελέχωση και εν συνεχεία θεσμούς για τη διασφάλιση του επαγγελματισμού στην διοίκηση μέσα από ανεξάρτητες αρχές όπως το ΑΣΕΠ, ώστε αυτοί που διορίζονται στο κράτος να επιλέγονται αξιοκρατικά και όχι κομματικά.
«Αυτή η ιδέα στην Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει πολύ. Ενώ καθιερώσαμε την μονιμότητα ήδη από το 1929, αν αφαιρέσουμε την περίοδο της κατοχής Μεταξά, τον εμφύλιο και την Δικτατορία των Συνταγματαρχών έχουμε μόλις πενήντα χρόνια εφαρμογής της. Προσθέστε και ότι αυτά τα πενήντα χρόνια η μονιμότητα δεν εφαρμόζεται σε συνδυασμό με απόλυτη αξιοκρατία, πράγμα αναγκαίο, καθώς το ΑΣΕΠ δημιουργήθηκε το 1995 και ουσιαστικά έχετε μια χώρα η οποία έχει Δημοκρατία, κόμματα και εγγυήσεις για μια καλή διοίκηση εδώ και 25 χρόνια. Συγκρινόμενη με άλλες χώρες είναι στην φάση της υπανάπτυξης», λέει.
Από τα δύο παραπάνω προβλήματα, την κομματικοκρατία και τον μη επαγγελματισμό, προκύπτουν άλλα δύο: ο νομικισμός και η γραφειοκρατία. Αυτά τα δύο κοστίζουν κάθε χρόνο στην χώρα περίπου το 7% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
«Ζητούμε δανεικά πέντε και έξι δισεκατομμύρια από την Τρόικα, όσο μας κοστίζει η γραφειοκρατία. Αν την περιορίζαμε έστω και κατά μια μονάδα ή δύο τον χρόνο θα είχαμε δύο δισεκατομμύρια όφελος για την κοινωνία. Προσθέστε στα παραπάνω και την διαφθορά, τον χρηματισμό των δημοσίων λειτουργών επειδή είναι κομματικά ελεγχόμενοι, και προστίθενται άλλα 7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Δηλαδή άλλα είκοσι δισεκατομμύρια. Βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας όπως καταλαβαίνετε», τονίζει.
Χορτάσατε; Έχει και άλλο. Αν και στην Ελλάδα έχουμε Δημοκρατία, υπάρχει συγκεντρωτισμός στην άσκηση της εξουσίας. «Λίγα πρόσωπα ασκούν εξουσία, άρα έχουν πολύ μεγάλη ευθύνη για την διαφθορά και την γραφειοκρατία. Προσθέστε λοιπόν και τις πέντε αιτίες και έχετε την ελληνική τραγωδία να κυβερνά. Τον μεγάλο ασθενή», λέει ο ίδιος.
Υπάρχει λοιπόν σωτηρία για το ελληνικό Δημόσιο; Σύμφωνα με τον κ. Μακρυδημήτρη, η πατρίδα χρειάζεται θεσμούς. Να προχωρήσουν και άλλο τα πράγματα, να παραμείνει η Δημοκρατία και να βελτιωθεί. «Αν μπορούσαμε να έχουμε σταθερή Δημοκρατία με κόμματα σταθερά με κουλτούρα δημοκρατίας, που εναλλάσσονται ομαλά στην εξουσία, χωρίς πολέμους, να προχωρούσαν οικονομικά τα πράγματα και να υπήρχαν θεσμοί στην διοίκηση και το κράτος τότε σε πενήντα χρόνια από σήμερα αυτήν την κουβέντα που κάνουμε σήμερα θα την κάνουν δύο άλλοι άνθρωποι και θα λένε 'τα τελευταία πενήντα χρόνια τα καταφέραμε παρά τις δυσκολίες που είχαμε το 2010 με το 2015'», καταλήγει.
«Κάθε παράταξη που κυριαρχεί στις εκλογές επιθυμεί να ελέγξει και το κράτος, να διορίσει σε αυτό φίλους και υποστηρικτές της. Τούτο συνιστά μια εκφυλιστική παραμόρφωση της δημοκρατικής ιδέας και διαδικασίας και έχει τεράστιο κοινωνικό και πολιτικό κόστος. Οδηγεί σε πόλωση των πολιτικών δυνάμεων και αναιρεί τον επαγγελματισμό και την σταθερότητα στην διοίκηση», λέει ο κ. Μακρυδημήτρης.
Η κομματική διείσδυση στη διοίκηση προκαλεί το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα, δηλαδή την ακαταλληλότητα και την αναξιοκρατία. «Αν δεχτούμε ότι οι νικητές τα παίρνουν όλα, αυτό σημαίνει ότι διορίζονται οι φίλοι ή οπαδοί τους όχι επειδή είναι καλύτεροι, αλλά επειδή επικράτησαν στις εκλογές», προσθέτει.
Πώς μπορεί να περιοριστεί αυτό το φαινόμενο; Σύμφωνα με τον κ. Μακρυδημήτρη τα κόμματα θα πρέπει να εξηγήσουν στον λαό ότι θα πρέπει να τα ψηφίσει για τις ιδέες τους και όχι γιατί θα διορίζουν στο Δημόσιο. Να γίνουν δηλαδή κόμματα αρχών. Όμως, η πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το συμφέρον και την ωφελιμότητα. «Σε μια κοινωνία όπου μετράει τόσο πολύ το όφελος, αντιλαμβάνεστε ότι αυτή η βαθύτερη αντίληψη μολύνει την δημοκρατία. Το πιο δραστικό μέτρο που θα μπορούσαν να πάρουν τα κόμματα είναι να καταργήσουν την σταυροδοσία που ενισχύει αυτό το φαινόμενο», επισημαίνει ο ίδιος.
Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο στην λειτουργία των κομμάτων στην Ελλάδα το οποίο παρατηρεί ο κ. Μακρυδημήτρης, είναι οι συχνές αλλαγές τους. «Δεν έχουμε σταθερά κόμματα. Το παλαιότερο στην Ελλάδα είναι το ΚΚΕ που αριθμεί 90 χρόνια ζωής. Τα άλλα κόμματα βαστάνε τριάντα χρόνια το πολύ, δεν δημιουργούν παράδοση άρα και κανόνες. Δεν διαμορφώνουν εκ των έσω κουλτούρα δημοκρατίας», λέει χαρακτηριστικά.
Η εμπόδιση της τάσης αυτής της κομματοκρατίας να αλώσει τον κρατικό μηχανισμό γίνεται από τα σύγχρονα κράτη με δύο τρόπους. Κατ’ αρχήν καθιερώνοντας θεσμούς όπως η μονιμότητα και η αξιοκρατία στη στελέχωση και εν συνεχεία θεσμούς για τη διασφάλιση του επαγγελματισμού στην διοίκηση μέσα από ανεξάρτητες αρχές όπως το ΑΣΕΠ, ώστε αυτοί που διορίζονται στο κράτος να επιλέγονται αξιοκρατικά και όχι κομματικά.
«Αυτή η ιδέα στην Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει πολύ. Ενώ καθιερώσαμε την μονιμότητα ήδη από το 1929, αν αφαιρέσουμε την περίοδο της κατοχής Μεταξά, τον εμφύλιο και την Δικτατορία των Συνταγματαρχών έχουμε μόλις πενήντα χρόνια εφαρμογής της. Προσθέστε και ότι αυτά τα πενήντα χρόνια η μονιμότητα δεν εφαρμόζεται σε συνδυασμό με απόλυτη αξιοκρατία, πράγμα αναγκαίο, καθώς το ΑΣΕΠ δημιουργήθηκε το 1995 και ουσιαστικά έχετε μια χώρα η οποία έχει Δημοκρατία, κόμματα και εγγυήσεις για μια καλή διοίκηση εδώ και 25 χρόνια. Συγκρινόμενη με άλλες χώρες είναι στην φάση της υπανάπτυξης», λέει.
Από τα δύο παραπάνω προβλήματα, την κομματικοκρατία και τον μη επαγγελματισμό, προκύπτουν άλλα δύο: ο νομικισμός και η γραφειοκρατία. Αυτά τα δύο κοστίζουν κάθε χρόνο στην χώρα περίπου το 7% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
«Ζητούμε δανεικά πέντε και έξι δισεκατομμύρια από την Τρόικα, όσο μας κοστίζει η γραφειοκρατία. Αν την περιορίζαμε έστω και κατά μια μονάδα ή δύο τον χρόνο θα είχαμε δύο δισεκατομμύρια όφελος για την κοινωνία. Προσθέστε στα παραπάνω και την διαφθορά, τον χρηματισμό των δημοσίων λειτουργών επειδή είναι κομματικά ελεγχόμενοι, και προστίθενται άλλα 7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Δηλαδή άλλα είκοσι δισεκατομμύρια. Βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας όπως καταλαβαίνετε», τονίζει.
Χορτάσατε; Έχει και άλλο. Αν και στην Ελλάδα έχουμε Δημοκρατία, υπάρχει συγκεντρωτισμός στην άσκηση της εξουσίας. «Λίγα πρόσωπα ασκούν εξουσία, άρα έχουν πολύ μεγάλη ευθύνη για την διαφθορά και την γραφειοκρατία. Προσθέστε λοιπόν και τις πέντε αιτίες και έχετε την ελληνική τραγωδία να κυβερνά. Τον μεγάλο ασθενή», λέει ο ίδιος.
Υπάρχει λοιπόν σωτηρία για το ελληνικό Δημόσιο; Σύμφωνα με τον κ. Μακρυδημήτρη, η πατρίδα χρειάζεται θεσμούς. Να προχωρήσουν και άλλο τα πράγματα, να παραμείνει η Δημοκρατία και να βελτιωθεί. «Αν μπορούσαμε να έχουμε σταθερή Δημοκρατία με κόμματα σταθερά με κουλτούρα δημοκρατίας, που εναλλάσσονται ομαλά στην εξουσία, χωρίς πολέμους, να προχωρούσαν οικονομικά τα πράγματα και να υπήρχαν θεσμοί στην διοίκηση και το κράτος τότε σε πενήντα χρόνια από σήμερα αυτήν την κουβέντα που κάνουμε σήμερα θα την κάνουν δύο άλλοι άνθρωποι και θα λένε 'τα τελευταία πενήντα χρόνια τα καταφέραμε παρά τις δυσκολίες που είχαμε το 2010 με το 2015'», καταλήγει.
