Αζερμπαϊτζάν: Η Ανατολή που (ήθελε να) είναι Ευρώπη

 Κείμενο - φωτογραφίες: Γιάννης Ασδραχάς

Ο πύργος μίας πετρελαιοπηγής, στην κορυφή της οποίας τρεμοπαίζει αναμμένη φλόγα, περιπλέκεται με τα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου, που σχηματίζουν το όνομα του Αζερμπαϊτζάν. Πρόκειται για το λογότυπο του οργανισμού τουρισμού μιας χώρας που τα σύνορά της ακουμπούν από την μία πλευρά στις ακτές της Κασπίας θάλασσας και από την άλλη στους πρόποδες του Καυκάσου.

Ίσως ξενίζει η σχηματική απεικόνιση ενός βιομηχανικού συμβόλου στην μαρκίζα ενός τουριστικού οργανισμού. Όμως, δεν γίνεται να αναφερθείς στην χώρα χωρίς να προτάξεις τα τεράστια αποθέματα μαύρου χρυσού που φύλαξε το απομεινάρι ενός πανάρχαιου ωκεανού, το κύριο καύσιμο της Ιστορίας του Αζερμπαϊτζάν που «τροφοδοτεί» το μέλλον της.

Η φωτιά του καυσίμου που έδινε η γη υπήρχε ως ιερό σύμβολο κάθαρσης στους ναούς του Ζωροάστρη της αρχαίας θρησκείας που λατρεύτηκε απ’ τους πρόγονους των σημερινών κατοίκων του Αζερμπαϊτζάν. Ακόμα είναι αναμμένη για τους εναπομείναντες πιστούς στον αρχαίο ναό Surakhany. Και αν τότε το πετρέλαιο αποτελούσε μέσο για πνευματικό εξαγνισμό, σήμερα είναι το κύριο καύσιμο αυτής της εντυπωσιακής ανάπτυξης που έχει ως κέντρο την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, το ραγδαία αναπτυσσόμενο Μπακού.

Τόσο στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης, την αναγκαστική και πιο κοντινή στάση για transit με προορισμό το Αζερμπαϊτζάν, μια και δεν υπάρχει απευθείας πτήση από την Ελλάδα, όσο και στο Γκαϊντάρ Αλίγιεφ του Μπακού η λέξη που σχηματίζεται στα χείλη των ένθεν και ένθεν ντόπιων, μετά από κάθε εξυπηρέτηση ή συναλλαγή είναι ίδια κι απαράλλαχτη: Τεσεκιούρ - που σημαίνει και στις δυο γλώσσες «ευχαριστώ». Οι Αζέροι και οι Τούρκοι έχουν κοινής ρίζας γλώσσα, με διαφορές αντίστοιχες της κρητικής διαλέκτου από την επίσημη γλώσσα της Αθήνας. Στις τηλεοπτικές συχνότητες του Αζερμπαϊτζάν οι σειρές, τα μουσικά βίντεο και οι παραγωγές της τουρκικής τηλεόρασης σχεδόν μονοπωλούν τη μερίδα του λέοντος από τον αζέρικο τηλεοπτικό χρόνο.

Οι κοινές ωστόσο συνιστώσες των δύο λαών δεν περιορίζονται αποκλειστικά στη γλώσσα και την ρίζα, αλλά εντοπίζονται και στον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους δύο χωρών όπου η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι, γεγονός που προέκυψε από διαφορετικές διαδρομές στην Ιστορία. Οι μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία, που περιόρισαν το Ισλάμ στους πνευματικούς του ρόλους, ξεκινούν από το 1923 με την ίδρυση της Δημοκρατίας από τον μετέπειτα πρώτο της πρόεδρο, τον Κεμάλ Ατατούρκ.

Στο Αζερμπαϊτζάν αυτή η διαδικασία εκκοσμικοποίησης άρχισε το 1919, όταν η χώρα αποσπάστηκε από την καταρρέουσα Ρωσική Αυτοκρατορία και σχηματίστηκε η πρώτη δημοκρατία του Ισλαμικού κόσμου. Το Σύνταγμα που υιοθετήθηκε ήταν από τα πιο φιλελεύθερα της εποχής. Για παράδειγμα, έδωσε ψήφο στις γυναίκες, δικαίωμα που απαιτούσαν εκείνη την περίοδο οι σουφραζέτες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Υιοθέτησε, όπως και οι Τούρκοι το λατινικό αλφάβητο αντικαθιστώντας την γραφή των Αράβων κατακτητών της.

(*) Διαβάστε στα Υποθέματα του Αφιερώματος, στη δεξιά στήλη, τη συνέχεια του ταξιδιού μας στο Αζερμπαϊτζάν.