Πώς επηρεάζουν τα παιδικά τραύματα τους σημερινούς ενήλικες;

Γράφει ο Δημήτρης Κούκης, ψυχολόγος (BA, MSc) - συστημικός ψυχοθεραπευτής

«Ο άνθρωπος είναι το προϊόν των τραυμάτων της παιδικής του ηλικίας» επεσήμανε ο Sigmund Freud ένα αιώνα πριν.

Πράγματι το ανεπίλυτο τραύμα της παιδικής ηλικίας αποτελεί μία δύσκολη προς επίλυση ψυχολογική εξίσωση της ενήλικης ζωής κι επιδρά καταλυτικά στη συναισθηματική, την ψυχολογική και την σωματική υγεία.

Συχνά στις σχέσεις μας διαπιστώνουμε πως συμπεριφερόμαστε παράδοξα κι ανεξήγητα. Επιλέγουμε διαδοχικά
ακατάλληλους συντρόφους και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε για ποιο λόγο καταλήγουμε πάντα σε αδιέξοδες σχέσεις. Ή, αντιστρόφως, επιλέγουμε σωστούς
συντρόφους, ταυτοχρόνως όμως τους συμπεριφερόμαστε με άσχημο τρόπο, χωρίς να το αξίζουν.

Άλλες φορές φοβόμαστε την εγκατάλειψη και εκδηλώνουμε κτητικότητα και ζήλια ή τρέμουμε το ενδεχόμενο να μείνουμε μόνοι και δίνουμε διαρκείς παρατάσεις σε σχέσεις που είναι τοξικές κι έχουν ήδη λήξει. Η φοβία της δέσμευσης στις σχέσεις, η διαρκής απολογητική διάθεση προς όλους γύρω μας, η συνεχής θυματοποίηση ή το «κυνηγητό» συναισθηματικά μη διαθέσιμων ανθρώπων αποτελούν ψυχοφθόρες επιλογές, που η ερμηνεία τους θα πρέπει να αναζητηθεί κυρίαρχα σε πρώιμες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας.

Στην προσπάθειά μας να εξηγήσουμε, γιατί δυσκολευόμαστε να σχετισθούμε λειτουργικά, αδυνατούμε να δώσουμε πειστικές απαντήσεις. Δεν αντιλαμβανόμαστε τι πραγματικά μάς συμβαίνει, γιατί κάνουμε λάθος, ποιοι λόγοι μάς οδηγούν σε αυτές τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και επιλογές.

Η απάντηση συνήθως είναι καλά κρυμμένη σε ανεπίλυτα παιδικά τραύματα, τραύματα που έχουμε βιώσει στο παρελθόν, δεν έχουμε επεξεργαστεί και μας συντροφεύουν – χωρίς πάντα να το αντιλαμβανόμαστε – και στην ενήλικη ζωή μας.

Ο τρόπος με τον οποίο πήραμε και δώσαμε αγάπη κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία, μπορεί να ερμηνεύσει πολλά για τις επιλογές μας στην ενήλικη ζωή. Οι εγγραφές του παρελθόντος χρωματίζουν τρεις θεμελιώδεις δομές της ύπαρξής μας: την εικόνα και τη σχέση με τον εαυτό μας, τον τρόπο αλληλεπίδρασης και τέλος την ποιότητα των διαπροσωπικών μας σχέσεων.

Όταν ένα παιδί βιώνει τον κίνδυνο και την παραμέληση, την απώλεια και την αβεβαιότητα, τον πρόωρο αποχωρισμό και την κακοποίηση… αυτό το κυνηγά και στην ενήλικη ζωή και εκτονώνεται στις σχέσεις οι οποίες του προσφέρουν χαρά και ικανοποίηση. Ένα παιδικό τραύμα δεν καθορίζεται ωστόσο μόνο από άσχημα γεγονότα, που στιγμάτισαν την ζωή του, αλλά σχετίζεται και με ευχάριστα γεγονότα, που όμως δε συνέβησαν ποτέ.

Τι μορφή λαμβάνει το παιδικό τραύμα στην ενήλική ζωή και γιατί εκφράζεται με υπόγειο τρόπο;

Μοτίβα επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς που διακρίνονται από:

•             Φόβο δέσμευσης  - απόρριψης - εγκατάλειψης

•             Δυσκολία εμπιστοσύνης ή συναισθηματικής εγγύτητας

•             Χαμηλή αυτοεκτίμηση - δυσκολία στη συναισθηματική έκφραση

•             Διαρκή θυματοποίηση

•             Παθητικά επιθετική συμπεριφορά

•             Κτητικότητα – ζήλια – προσπάθεια αλλαγής του/της συντρόφου

•             Αποφυγή συγκρούσεων πάση θυσία

•             Διεκδίκηση συναισθηματικά μη διαθέσιμων συντρόφων

συνήθως μαρτυρούν ανεπεξέργαστα παιδικά βιώματα με έντονα αρνητικό συναισθηματικό πρόσημο.

Συναναστρεφόμαστε και αγκιστρωνόμαστε με ανθρώπους που έχουν ομοιότητες με σημαντικά πρόσωπα από το παρελθόν μας. Προφητεύουμε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν, όπως στο παρελθόν. Σχετιζόμαστε με ένα σταθερό τρόπο για να επιλύσουμε κάποια εμπλοκή του παρελθόντος.

Τείνουμε να επαναλαμβάνουμε μια λάθος επιλογή ή το παρελθόν μας γενικότερα, προκειμένου να το κατανοήσουμε, να το αποκωδικοποιήσουμε. Επαναφέρουμε στο παρόν μια παρελθοντική τραυματική εμπειρία με την προσδοκία λειτουργικότερης διαχείρισής της. Τέτοια μοτίβα συμπεριφοράς καταλήγουν μοιραία σε ένα αδιέξοδο καταναγκασμό επανάληψης του παρελθόντος, δίχως ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Οι πληγές του παρελθόντος όμως δεν καταδικάζουν το μέλλον. Αν μάθουμε να διαχειριζόμαστε κάθε δυσκολία που συναντάμε στη ζωή, αν εμβαθύνουμε περισσότερο και αν έρθουμε σε ουσιαστικότερη επαφή, όχι μόνο με το/τη σύντροφό μας, αλλά κυρίως και με την δική μας προσωπική κατάσταση, με το δικό μας υπαρξιακό κέντρο, τότε το κάθε τραύμα εξελίσσεται σε μικρό θαύμα και μας χαρίζει μία ευχαριστιακή στάση απέναντι στη ζωή και τις προκλήσεις της.