Είδαμε το «Οθέλλος / Πορνογραφία» του Γιάννη Λεοντάρη στο Θέατρο Σταθμός

Μετά το Όπως πάει το ποτάμι και την Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα, ο Γιάννης Λεοντάρης επιστρέφει στο Θέατρο Σταθμός με μία νέα προσέγγιση του σαιξπηρικού έργου Οθέλλος, που εστιάζει και αναδεικνύει έναν σημαντικό πυρήνα του: τις γυναικοκτονίες της Δυσδαιμόνας και της Αιμιλίας.

Είναι αξιοθαύμαστο πώς ο Σαίξπηρ έγραψε και παρουσίασε ένα έργο το 1603 με κεντρικό ήρωα έναν μαύρο. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο συγκεκριμένος χαρακτήρας συνιστά έναν έντιμο  και αξιόλογο άνθρωπο. Η τραγωδία  μιλάει κατά των φυλετικών διακρίσεων και πραγματεύεται δύο θέματα που εξακολουθούν να προκαλούν έντονες αντιδράσεις από τους ανθρώπους: την εξαπάτηση και τη ζήλια.

Το έργο

Ο Ιάγος δεν έγινε υπασπιστής του Οθέλλου, έγινε μόνο ρεπόρτερ και φωτογράφος του. Αυτό τον πληγώνει και τον απαξιώνει. Φθονεί τον Κάσσιο , που πήρε προαγωγή και κάνει ό,τι μπορεί για να υπονομεύσει τη φιλία του Οθέλλου με εκείνον, ενώ ακριβώς επειδή ζηλεύει και τον ίδιο τον Οθέλλο κάνει ό,τι μπορεί για να κατακρημνίσει τον δυνατό αυτόν άνδρα και να διαλύσει τη σχέση του με τη γυναίκα που υπεραγαπά.

Ο Ιάγος, ένας «παπαράτσι», που δεν διστάζει να κατασκευάσει μια «πόρνη», μέσα από διαστρεβλωμένες εικόνες της πραγματικότητας, που πείθουν τον Οθέλλο για την απιστία της Δυσδαιμόνας, ενώ ωθεί τον Οθέλλο στη δολοφονία της.

Η παράσταση ενώνει τις τελείες ανάμεσα στην πορνογραφία, τη διαστροφή του νου  και την έμφυλη βία, ανάμεσα στο χθες και το σήμερα.

Ο «Οθέλλος» δεν είναι μόνο μια «τραγωδία ερωτικής ζήλιας», αλλά και μια ιστορία πατριαρχικής βίας. Ο Ιάγος αυτός, που υποκίνησε τη βία μεταχειρίζεται τη γυναίκα του σαν μέσο, την χρησιμοποιεί σαν εργαλείο, για πληροφοριοδότη, για να τον βοηθήσει στην πλεκτάνη. Πλανάται και η υποψία ότι είχε διαμειφθεί σχέση ανάμεσα στον Οθέλλο και την Αιμιλία στο παρελθόν, οπότε χρεώνει και τους δυο με αυτή τη μην επιβεβαιωμένη υποψία του. Είναι τρομερή η πίεση  του Ιάγου προς τον Οθέλλο.

Στο τέλος του έργου, η Δυσδαιμόνα και η Αιμιλία είναι νεκρές. Τις σκότωσαν από αγάπη ή από άρρωστη επιθυμία να εξολοθρεύσουν το εργαλείο του πόθου τους;  

Η παράσταση

Τέσσερις ηθοποιοί Αιμιλία Βάλβη (Δυσδαιμόνα), Γιώργος Κριθάρας (Οθέλλος), Νικόλας Μαραγκόπουλος (Ιάγος), Κατερίνα Παπανδρέου (Αιμιλία) προσπαθούν και επιτυγχάνουν να αποδώσουν το κλίμα της ελισαβετιανής εποχής που θέλει να πνιγεί όλη η τραγωδία στο αίμα. Ο Ιάγος δηλητηριάζει τη σχέση του Οθέλλου, λέγοντάς του ότι η γυναίκα του τον απατά με τον Κάσσιο δείχνοντάς του για αποδεικτικό στοιχείο ένα μαντηλάκι, που εκείνος της το έχει κάνει δώρο και βρέθηκε στα χέρια του Κάσσιου.  Ο Οθέλλος γεμάτος καχυποψία κατηγορεί τη γυναίκα του για συζυγική απάτη και την σκοτώνει. Η Αιμιλία όμως του εκμυστηρεύεται την αλήθεια πριν την δολοφονήσει ο Ιάγος. Ο Ιάγος τελικά θα συλληφθεί και το σχέδιό του θα αποκαλυφθεί, ο Οθέλλος όμως αυτοκτονεί από τις τύψεις.

Πώς μεταλλάσσεται αυτή η αγάπη που είχε ο Οθέλλος για την Δυσδαιμόνα; Η Αιμιλία Βάλβη ως Δυσδαιμόνα έχει μια εξαιρετική κίνηση και βαθύ αίσθημα που αντανακλάται στο πρόσωπο και στη έκφραση.  Η καρδιά της υποτάχτηκε στις αξίες που νόμιζε ότι είχε εκείνος μέσα του και παρ’ όλα αυτά εκείνος την σκότωσε. Δείχνει την αγάπη της, τον σεβασμό και την αφοσίωσή της. Υπέροχη η ερμηνεία της ηθοποιού.

Ο Ιάγος (Νικόλας Μαραγκόπουλος) έχει τη μορφή του υποκριτή, του Ταρτούφου. Ο Ιάγος είναι ο κακός μας εαυτός. Κάποιοι τον τιθασεύουν, ενώ κάποιοι άλλοι τον καλλιεργούν. Τα πάντα είναι θέμα επιλογών, που βασίζονται στην υπόληψή μας. Σχεδιάζει να χειραγωγήσει τον Οθέλλο να υποβιβάσει τον Κάσσιο, και στη συνέχεια να επιφέρει την πτώση του πρώτου καθώς τον μισεί. Τον κάνει να πιστέψει ότι η σύζυγός του διατηρεί παράνομο δεσμό με τον υπολοχαγό του, Μιχαήλ Κάσσιο. Σπέρνει τα δαιμόνια  καθώς βρίσκει πρόσφορο έδαφος και από την άλλη μέσα του καταρρίπτει ένα είδωλο που το θαυμάζει και το επιβουλεύεται ταυτόχρονα. Είναι δαιμόνιος και υπερκινητικός. Κατακρίνει και έτσι υπάρχει. Ο ηθοποιός κερδίζει την εικόνα του απαίσιου μακιαβελιστή, μηχανορράφου και χειραγωγού. Ενώ αναφέρεται ως έντιμος, επιδεικνύοντας την ικανότητά του να εξαπατά άλλους χαρακτήρες, όχι μόνο κατορθώνει να μην τον υποπτευτούν, αλλά να υπολογίζουν σε αυτόν ως το πιθανότερο ειλικρινές άτομο. Αποτελεί, έναν ακριβές πορτρέτο ενός ψυχοπαθούς,  ο οποίος στερείται συνείδησης, χωρίς καμία τύψη.

Τι θα έλεγες για μιαν άξια γυναίκα που με την αρετή της νικά την κακία; Ο Κάσιος όμως είναι πλαστογράφος της αρετής δηλώνει ο Ιάγος. Δείχνει φωτογραφίες του Κάσσιου με την Δυσδαιμόνα, όπου ήρθαν τόσο κοντά τα χείλη τους, που οι ανάσες τους φιλήθηκαν.

Οι ηθοποιοί  ενδύονται τον ρόλο τους επί σκηνής. Όλοι πρέπει να είναι αυτό που φαίνονται. Ο Ιάγος είναι δόλιος. Εμφυτεύει τη ζήλεια στον Οθέλλο. Τον  τριγυρίζει σαν άγριο ζώο, πάνω στο χαλί. Τον πλάθει, τον αρρωσταίνει, τον εξολοθρεύει. Υπέροχος ο Νικόλας Μαραγκόπουλος απέδωσε πλήρως τον ζηλόφθονα, κυνικό, τυχοδιώκτη, υποκριτή ήρωα, με το προσωπείο του καλού και αγαθού.

Η Αιμιλία (Κατερίνα Παπανδρέου) λέει ότι οι άνδρες είναι σαν τα στομάχια, « τρώνε , τρώνε και όταν χορτάσουν ξερνάνε τις γυναίκες τους». Είναι φοβισμένη και εντάσσεται στο παιχνίδι των φύλων με πονηριά. Ωραία ερμηνεία, μια υπηρέτρια, που τη διαχειρίζεται πρωτίστως ο άντρας της, όμως σηκώνει το ανάστημά της και πενθεί την Δυσδαιμόνα.

Ο Οθέλλος (Γιώργος Κριθάρας )συρρικνώνεται υπό την επήρεια του Ιάγου. Το έργο «Οθέλλος» δείχνει την πτώση του πάθους και της ποίησης της φεουδαρχικής εποχής. Είναι μια ιστορία μετάβασης στο νέο μακιαβελικό άνθρωπο που παρουσιάζεται μέσα από τον Ιάγο. Ο Οθέλλος στο τέλος πέφτει από τη θέση του Ιάγου, όχι γιατί πεθαίνει αλλά γιατί αρχίζει και μιλάει τη γλώσσα του. Θα επιθυμούσαμε αυτή την πτώση πιο ισχυρή, μαζί και το ανάστημα του ρόλου.

Λειτουργική και μοντέρνα διασκευή και  σκηνοθεσία του Γιάννη Λεοντάρη, που δημιουργεί σύγχρονες εικόνες στον θεατή και επίκαιρο προβληματισμό. Καίριοι οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, όπως και ο μουσικός και ηχητικός σχεδιασμός του Βασίλη Μαντζούκη.