Παιδί στην εφηβεία – γονείς σε απόγνωση

Γράφει ο Δημήτρης Κούκης, ψυχολόγος (BA, MSc) – συστημικός ψυχοθεραπευτής

Ο Ντίκενς αναφέρει: «ήταν η καλύτερη εποχή, ήταν η χειρότερη εποχή, ήταν η ηλικία της σοφίας, ήταν η ηλικία της τρέλας…». Η περίοδος της εφηβείας εμπεριέχει ένταση, αντιφάσεις και παραδοξότητα. Είναι δύσκολο να ζούμε μαζί με εφήβους, αλλά και χαρά να τους έχουμε κοντά μας. Συχνά η έναρξη της εφηβείας σηματοδοτεί αναστάτωση για την οικογένεια και ίσως καμπή στη συζυγία.

Οι έφηβοι βιώνουν μία αφόρητη απογοήτευση έλλειψης νοήματος, παράλληλα με μία απολαυστική ορμή δημιουργίας νέου νοήματος. Η αίσθηση εαυτού, καθώς διαμορφώνεται, εμπεριέχει δύο πένθη, την απώλεια της παιδικής ηλικίας και την από-ιδανικοποίηση των γονιών.

Το συνταίριασμα όλων αυτών των εσωτερικών αντιφάσεων καθιστά την εφηβεία μία ταραγμένη, αλλά και τόσο προκλητικά γοητευτική περίοδο της ζωής.

Πότε χρειάζεται να ζητήσουμε βοήθεια από ένα ψυχολόγο;

Η λειτουργική διαχείριση της αντιφατικότητας στην εφηβεία δεν είναι θέμα τεχνικής, αλλά ζήτημα κατανόησης. Κι όταν οι εντάσεις στην εφηβεία οδηγούν σε δυσλειτουργία την οικογένεια και παρεμποδίζουν την εξέλιξη των μελών της… η επιλογή της συνδρομής ενός ψυχολόγου ίσως προλάβει το «άλμα στο κενό».

Και βασική ψυχοθεραπευτική πεποίθηση αποτελεί πως η «ταραχή» του εφήβου δε θεωρείται υπόθεση ατομική, αλλά αποτέλεσμα διεργασιών και αλληλαντιδράσεων που συμβαίνουν σε όλη την οικογένεια. Να μην αντικρύσουμε τον έφηβο, ως προβληματικό, αλλά να διακρίνουμε την οικογενειακή δυσκολία.

Τι προσφέρει ένας ψυχολόγος, που δεν υπάρχει εντός της οικογένειας;

Ο ψυχολόγος εξασφαλίζει ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου όλη η οικογένεια, μικροί και μεγάλοι, έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Δεν έχουν το φόβο, μήπως πληγώσουν κάποιον, τον κατακρίνουν ή υποστούν δυσάρεστες συνέπειες. Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία δοκιμάζουν όλοι και υιοθετούν καινούργιους και πιο λειτουργικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Αλλάζουν τη ζωή τους προς την κατεύθυνση που λαχταρούν, βρίσκοντας λύσεις σε θέματα που χρονίζουν. Και όλα αυτά σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο με επιστημονική καθοδήγηση.

Ο ψυχολόγος θα αναλάβει το ρόλο μου, ως γονιό;

Ο ψυχολόγος δεν σκοπεύει ποτέ να μετατραπεί σε υπεργονιό. Διατηρεί μια ουδέτερη και σταθερή στάση, δεν αναζητά συμμαχίες, δεν κατηγορεί ή δικάζει, δεν τιμωρεί ή επικρίνει. Παραμένει απλώς συναισθηματικά διαθέσιμος για την οικογένεια, που αναζητά μία «αναβάθμιση» οικογενειακού λογισμικού. Η ψυχοθεραπεία στηρίζεται στην εμπιστοσύνη προς την αξία του καθενός ξεχωριστά και ενθαρρύνει την αυτοαποκάλυψη.

Πότε απαιτείται να επισκεφτούμε, ως γονείς ή ως οικογένεια ένα ψυχολόγο;

Ασφαλώς κι όλα τα παιδιά δεν χρειάζεται να επισκεφτούν έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Σε κάποιες όμως φάσεις της ζωής μας μπορεί να αντιμετωπίσουμε δυσκολίες ή συνθήκες τέτοιες, που μας στερούν τη λειτουργικότητά της οικογενειακής ζωής. Μία απώλεια, ένας χωρισμός, μία διάγνωση… έχουν επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του εφήβου. Παράλληλα απότομες κι αδικαιολόγητες αλλαγές στη διατροφή, τον ύπνο, την κοινωνικότητα (απομόνωση), τη σχολική επίδοση, το συναίσθημα (άγχος, θλίψη…), τη συμπεριφορά (αυτοτραυματισμοί, παραβατικότητα…) αποτελούν αθόρυβες ή ηχηρές εκκλήσεις για βοήθεια από τον έφηβο νέο.

Το παιδί μου χρειάζεται ψυχολόγο ή εγώ;

Παράλληλα με τα παιδιά μας, μεγαλώνουμε κι εμείς μαζί τους. Αυτό συχνά δεν το αντιλαμβανόμαστε. Τα παιδιά αποτελούν τον καθρέπτη μας, ειδικά την περίοδο της εφηβείας. Όταν το οικογενειακό μικροκλίμα γίνεται «ψυχρό», οι εφηβικές εντάσεις καταντούν καθημερινή ρουτίνα, η συντροφική σχέση εξελίσσεται σε συστέγαση δύο γονέων… ίσως απαιτείται να δώσουμε στον εαυτό μας μία ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Να εξελιχθεί και να ονειρευτεί.

Η ψυχοθεραπεία βοηθάει τον καθένα να ανακαλύπτει τις ανάγκες του, τους φόβους, τις προσδοκίες και τις πεποιθήσεις που καθορίζουν τη ζωή του. Η επιλογή του γάμου, μέσα από τη διαρκή φροντίδα της συντροφικής μας σχέσης, παράλληλα με τη μητρότητα/πατρότητα, ταυτίζονται με την ελευθερία, καθώς εξασφαλίζουν μία σταθερά ευχαριστιακή προσωπική πορεία στη ζωή. Παρά τις γονεϊκές ματαιώσεις, εντάσεις και θλίψεις της εφηβείας του παιδιού μας… καλούμαστε να μην παραδοθούμε στο μοιραίο Και η ψυχοθεραπεία μας ωθεί σε ένα άλμα προς τα εμπρός και μας καλεί να ονειρευτούμε. Άλλωστε κανείς ποτέ δεν έκανε όνειρα, δίχως να δει και εφιάλτες...