Είδαμε το Μεφίστο του Klauss Mann στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης  παρουσίασε για 2η συνεχόμενη χρονιά το πιο συγκλονιστικό, σκοτεινό και αντιφασιστικό μυθιστόρημα του Κλάους Μανν, «ΜΕΦΙΣΤΟ», από την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2022 και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, σε ερμηνεία και σκηνοθεσία Νικόλα Βαγιονάκη. Πρόκειται για μια κωμωδία- δράμα- παρωδία- ουτοπία- cabaret όπως λέει ο ίδιος ο δημιουργός της παράστασης Νικόλας Βαγιονάκης.

 Οι επιλογές ενός δημιουργού φανερώνουν τις πολιτικές του κατευθύνσεις. «Τα δύο προηγούμενα έργα που παρουσίασε στο κοινό, Kafkas freaks του Κάφκα και Wilson & Wilson του Πόε, αναλαμβάνοντας τη σκηνοθεσία και τον σχεδιασμό της παράστασης, λειτούργησαν ως γέφυρα για την καινούργια του πρόταση με το Μεφίστο του Κλάους Μαν. Το κοινό είναι έμπειρο και αφουγκράστηκε τη συνέπεια, την αυθεντικότητα και την προσωπική του ταυτότητας, αγκαλιάζοντας την καλλιτεχνική του οντότητα.» Ο Βαγιονάκης έχει δημιουργήσει δικό του στυλ και πιστό κοινό.

Το "Μεφίστο" του Κλάους Μαν, δημοσιευμένο το 1936, εντάσσεται πλέον στα κλασικά έργα της γερμανικής λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου.

Εμπνευσμένο από τον γνωστό μύθο του Φάουστ, το "Μεφίστο" αποτελεί την προκλητική τοιχογραφία μιας έντονης και ταραχώδους εποχής, που οδήγησε τελικά στην επικράτηση του ναζισμού. Το μυθιστόρημα "Μεφίστο" διηγείται την ιστορία του ηθοποιού Χέντγρικ Χέφγκεν, από το ξεκίνημά του στο Θέατρο Τέχνης του Αμβούργου το 1926 μέχρι το 1936 που ο Χέφγκεν αναδείχθηκε λαμπρό αστέρι του νέου Ράιχ.

Καλωσορίζει τους θεατές  «Υπέροχοι, εξαιρετικοί μου θεατές!» Κάνει τα πάντα για το θέατρο. Το μόνο τον ενδιαφέρει καθώς διατείνεται είναι να παίζει θέατρο. Το λέει τόσο συχνά για να το πιστέψει και ο ίδιος, όμως τον ενδιαφέρουν οι τιμές, οι διακρίσεις, τα χρήματα. Αναρωτιέται χαρακτηριστικά τι θα ήταν το θέατρο χωρίς αυτόν. Λέει ότι θέατρο πρέπει να το πονάει αυτός που ασχολείται μαζί του.

 Είναι αλήθεια ότι ο Χέντγρικ Χέφγκεν, ένας πολύ ταλαντούχος και φιλόδοξος ηθοποιός του θεάτρου στη Γερμανία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, υπέρμαχος της ελευθερίας και των σοσιαλιστικών ιδεών, έχει έναν και μοναδικό στόχο: να διαπρέψει στα μεγάλα θέατρα της Γερμανίας, και ιδιαίτερα στη σκηνή του Βερολίνου. Η άνοδος, όμως, του Χίτλερ στην εξουσία και η συνακόλουθη ροή των γεγονότων θέτει σε δοκιμασία τα όρια και τις αντοχές του.  Εκείνος φτάνει να απαρνείται το κομμουνιστικό παρελθόν του και εγκαταλείπει σύζυγο και ερωμένη για να συνεχίσει να παίζει στο θέατρο. Ο πτέραρχος πρωθυπουργός και ο υπουργός Προπαγάνδας τον πρόσεξαν στην παράσταση του Μεφίστο και ο Χέφγκεν έγινε διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου. Συνάπτει λοιπόν συμφωνία με τον Διάβολο προδίδοντας τις αξίες που άλλοτε υποστήριζε. Στο τέλος γίνεται "μαϊμού της εξουσίας", "παλιάτσος που διασκεδάζει δολοφόνους". Αλλά οι ηθικές συνέπειες της προδοσίας του αρχίζουν να τον κυνηγούν, μετατρέποντας τον κόσμο των ονείρων του σε εφιάλτη.

 Η ματαιοδοξία του υπερισχύει των πάντων. Όμως, οι ηθικές συνέπειες της προδοσίας του τον κατατρύχουν, μετατρέποντας το όνειρο σε έναν φρικτό εφιάλτη. Το βιβλίο είναι ένα πανόραμα της κοινωνίας στο Γ' Ράιχ - με σαφή στοιχεία σάτιρας. Ο Κλάους Μανν βλέπει τον ηθοποιό Χέφγκεν ως το σύμβολο "ενός εξ ολοκλήρου αναληθούς, ανήθικου καθεστώτος", όπως έγραψε στην αυτοβιογραφία του.

 Μέσα από την ιστορία του Ο Χέντγικ Χέφκεν, ο Νικόλας Βαγιονάκης με τη φωνή του, την ερμηνεία του, το ίδιο του το σώμα παρουσιάζει την άνοδο αυτού του χαρισματικού  αλλά ματαιόδοξου ηθοποιού του  Χέντγρικ Χέφγκεν (MEPHISTO)  ξεδιπλώνοντας την ιστορία της ανθρωπότητας. Από το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης μέχρι την απόλυτη χυδαιότητα και τη φρικαλέα κτηνωδία. Η τέχνη απαιτεί ανωτερότητα ψυχής και δημοκρατικές ιδέες, καθετί διαφορετικό μόνο εξαθλίωση μπορεί να επιφέρει, διασυρμό του καλλιτέχνη και του ανθρώπου.

 Ο Μεφίστο- Βαγιονάκης έχει μια μάσκα προσώπου που παραπέμπει ανάμεσα σε τραγικό κλόουν ή και σε εκδικητικό Τζόκερ.  Δεν υπήρξε ποτέ μικρός ηθοποιός. Ήταν πάντα μεγάλος και ονειρεύεται τα μεγάλα θέατρα. Έπαιξε για τον Πρίγκιπα Τσεμπά. Του έπαιξε ό, τι ρόλο του ζητούσε. Περιγράφει γλαφυρά πως ανελίχθηκε από τον έναν απλό ρόλο σε  έναν δυνατό άνδρα, κάνοντας όμως όλους ακόμα και τους δικούς του να απογοητευτούν από τις επιλογές του.

Η κίνηση και τα εκφραστικά μέσα του Βαγιονάκη αποδεικνύουν ότι είναι μεγάλος ηθοποιός. Αποτυπώνει την απελπισία του ασήμαντου ηθοποιού που θάβεται στην επαρχία, που όμως μεταμορφώνεται πάνω στην σκηνή, γίνεται ένας χαμαιλέοντας. Δεν υπάρχουν μικροί ρόλοι, μόνο μικροί ηθοποιοί. Ο Χέφγκεν γίνεται το νέο ανερχόμενο αστέρι του Βερολίνου. Πραγματικά βρίσκεται σε μια υπέρτατη ηδονή, ζει το απόλυτο όνειρό του, θα τον  μάθει όλη η χώρα, όλη η υφήλιος. Βαρέθηκε το κλασικό θέατρο , τώρα θα παίζει ό,τι γράφει ο γιος του διαβόλου, ένας φασίστας του Χίλτερ. Λέει χαρακτηριστικά τώρα που έφτασε στην κορυφή ότι ήταν λάθος του που υποτίμησε τους Ναζί. Έχει καταντήσει η μαριονέτα των ΕΣΕΣ.

Κάτι όμως δεν πάει καλά με τον Μεφίστο. Η υποκρισία του αποκαλύπτεται. Ζητά να χαμηλώσουν τα φώτα είναι πολύ δυνατά, αποκαλύπτουν  την υποκρισία του.

Τα πάντα σκοτεινά, μαύρα. Το όνειρο πάγωσε. Η  ωραιοποιημένη ατμόσφαιρα μιας ουτοπικής ψευδαίσθησης διαλύθηκε. Οι συνέπειες οδυνηρές. Ό,τι ήταν όμορφο σκεπάζεται από σκοτάδι, αγωνία, κραυγές. Νεκρική σιωπή.

"Η ορχήστρα έπαιζε ακόμα φανφάρες, εκκωφαντικά και με ζήλο· ακόμα δεν είχαν καταλαγιάσει οι ζητωκραυγές του πλήθους. Στο μεταξύ, η Λόττε και ο χοντρός [Γκαίρινγκ] βρίσκονταν πια δίπλα στον υπουργό Προπαγάνδας και τον Χέφγκεν. Οι τρεις άνδρες ύψωσαν στα γρήγορα το χέρι, σε μια χαλαρή εκδοχή του επίσημου χαιρετισμού. Έπειτα ο Χέφγκεν, με σοβαρό, διακριτικό χαμόγελο, έσκυψε πάνω από το χέρι της μεγάλης κυρίας. Ιδού, οι τέσσερίς τους, έρμαια της φλογερής περιέργειας ενός επιλεγμένου κοινού: τέσσερις ισχυροί αυτής της χώρας, τέσσερις φορείς εξουσίας, τέσσερις θεατρίνοι - το αφεντικό της πληροφόρησης, ο ειδικός στις θανατικές καταδίκες και στους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, η ευαίσθητη σύζυγος και ο χλομός ραδιούργος. Και το διαλεχτό κοινό να παρατηρεί πώς ο χοντρός χτύπησε φιλικά στον ώμο τον διευθυντή του θεάτρου με τόση θέρμη που αντήχησε παντού, και πώς, γελώντας τραχιά, τον ρώτησε: "Λοιπόν, πώς πάει, Μεφίστο;"

Μια παράσταση με μια συγκλονιστική ερμηνεία, πάνω σε ένα αριστούργημα  με θέμα την ιστορία που δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Ο Βαγιονάκης διδάσκει με την ερμηνεία του μεταλαμπαδεύοντας τις γνώσεις του από τον Δημήτρη Ποταμίτη και τις σπουδές του στο Λονδίνο. One man show με πολλές διακυμάνσεις και διλήμματα, αδιέξοδα και αδυναμίες, ικανές να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην καταστροφή του.

Η παράσταση έχει συνέχεια, προβλέπεται να παιχτεί σε σκηνή του Λονδίνου, ώστε να επανέλθει στη γνωστή αυτή μήτρα που τον καθόρισε.