Δέκα κτίρια της Πανεπιστημίου και η ιστορία τους

Κάποτε γνωστή με την ονομασία «Οδός Βουλεβάρτου», η οδός Πανεπιστημίου είχε πάρει το όνομά της από το παριζιάνικο «μπουλεβάρτο», δηλαδή το «boulevard». Με την έννοια βουλεβάρτο, ο λαός εννοούσε εκείνη την πλατιά δενδροφυτευμένη πολυσύχναστη λεωφόρο η οποία ενδείκνυται για περιπάτους. 

Κόντρα στην εικόνα που υπάρχει σήμερα για την πολύβουη αυτή λεωφόρο, η οδός Πανεπιστημίου ήταν ένας από τους ομορφότερους δρόμους της πρωτεύουσας -κάπου εδώ να σημειωθεί πως η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1859 επί δημαρχίας Σκούφου- αφού εκτός του ελκυστικού σχεδιασμού της, διέθετε και εντυπωσιακά αρχοντικά κτίρια.

Σήμερα, τα θαυμάσια αυτά κτίσματα στέκουν εκεί ίσως όχι όλα τόσο καλοδιατηρημένα, έτσι για να μας θυμίζουν αλλοτινές εποχές, νοσταλγικές, κομψές, εμβληματικές. 

Τράπεζα της Ελλάδος - Πανεπιστημίου 21

Επιλέξαμε να αναφέρουμε πρώτη την Τράπεζα της Ελλάδος διότι, σύμφωνα με τους ειδικούς, η πρόσοψη-στολίδι του νεοκλασικού κτιρίου της εποχής του Μεσοπολέμου (αρχιτεκτονικό σχέδιο των Νικόλαο Ζουμπουλίδη, Κίμωνα Λάσκαρι και Κωνσταντίνο Παπαδάκη) μιμείται σχεδόν απόλυτα τα Παλαιά ανάκτορα τα οποία είχαν σχεδιαστεί από τον Gaetner.  Ενδιαφέρον αποτελεί η εγχάρακτη αναφορά στον τοίχο της τράπεζας, επί της συμβολής Πανεπιστημίου και Ομήρου, για την εκτέλεση τριών Επονιτών από τους γερμανούς.

Ιλίου Μέλαθρον – Πανεπιστημίου 12

Το Μέγαρο Σλήμαν, ένα εκ των ωραιότερων νεοκλασικών της Αθήνας, κτίστηκε την περίοδο 1870-1880 για να στεγάσει έναν εκ των σπουδαιότερων ανασκαφέων της Ελλάδας (Τροία, Μυκήνες για να αναφέρουμε μερικά) και τη γυναίκα του, Σοφία. 

Στο κτίριο αυτό ο αρχιτέκτονάς του, Ερνστ Τσίλλερ, έχει δώσει αναγεννησιακές πινελιές, ιωνικούς κίονες, αλλά και 24 αγάλματα αρχαίων ελλήνων θεών. Με τα αγάλματα αυτά συνδέεται κι ένα ευτράπελο περιστατικό: η γύμνια τους.

Τα αποκαλυπτικά χιτώνια των θεών είχαν προκαλέσει ένα συντηρητικό μέρος του πληθυσμού, το οποίο αποφάσισε να κατέβει σε πορεία διαμαρτυρίας, με αποτέλεσμα να καλυφθούν τα επίμαχα σημεία. Προφανώς, αυτή η εικαστική παρέμβαση προκάλεσε άφθονο γέλιο.

Πινακοθήκη Χατζηκυριάκου – Γκίκα, Κριεζώτου 3 και Πανεπιστημίου 6

Ο ιστορικός δρόμος διαθέτει ποικιλία αρχιτεκτονικών ρευμάτων, ένα εξ αυτών ο μοντερνισμός. Πρόκειται για μία μοντερνιστική πενταόροφη πολυκατοικία της εποχής του Μεσοπολέμου του αρχιτέκτονα, Κ. Κιτσίκη. Η πάλαι πότε οικία του ζωγράφου, στον 4ο όροφο βρισκόταν το διαμέρισμά του, στον 5ο το εργαστήριό του, πλέον στεγάζει την Πινακοθήκη του. Η Πινακοθήκη περιλαμβάνει έργα του ζωγραφικά και γλυπτικά, φωτογραφικό αρχείο, και την πλούσια βιβλιοθήκη του. Όλα πλέον έχουν δωρισθεί στο Μουσείο Μπενάκη.

Νεοκλασική τριλογία: Εθνική Πινακοθήκη – Πανεπιστήμιο Αθηνών – Ακαδημία Αθηνών

Την αθηναϊκή τριλογία του νεοκλασικισμού  αποτελούν τα τρία εμβληματικά κτίρια της Αθήνας, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο και η Εθνική Βιβλιοθήκη.

Η Ακαδημία Αθηνών (Πανεπιστημίου 28) ολοκληρώθηκε το 1887 σε σχέδια του Χάνσεν και του Τσίλλερ και φημίζεται για το μεγάλο αέτωμα της ιωνικής εισόδου, καθώς και για τα αγάλματα του περίβολου από τον γλύπτη Δρόση – δεσπόζουν η Αθηνά και ο Απόλλων, καθώς και ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας. Η κατασκευή του κτιρίου και τελικά η εγκαινίασή του πέρασαν από σαράντα κύματα, καθώς στην αρχή ο Σίμων Σίνας, ο οποίος χρηματοδοτούσε και την ανέγερση, απέσυρε τη δωρεά του, για να τη συνεχίσει εν τέλει μερικά χρόνια αργότερα. Αφού πέθανε, ανέλαβε την ολοκλήρωσή του έργου η σύζυγός του Ιφιγένεια. 

Το 1887  επί Χαρίλαυ Τρικούπη το κτίριο ήταν επιτέλους έτοιμο, ωστόσο ο οίκος Σίνα είχε πτωχεύσει και δεν καταβλήθηκε το υπολειπόμενο ποσό για να τεθεί σε λειτουργία το ίδρυμα. Μόλις 39 χρόνια αργότερα, το κτίριο επιτέλους εγκαινιάστηκε από τον Θ. Πάγκαλο. Έξτρα πληροφορία: σύμφωνα με τους συγγραφείς του βιβλίου «Αθήνα» η Ακαδημία έχει χαρακτηριστεί ένα από τα ωραιότερα νεοκλασικά κτίρια παγκοσμίως. Το καλό πράγμα αργεί να γίνει. 

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το δεύτερο κτίριο της Τριλογίας ιδρύθηκε το 1837, αποτελώντας το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων. Πρόκειται για ομάδα κτιρίων που σχηματίζουν διπλό «Τ» με δύο ιστορικές αυλές με εξωτερικά αγάλματα και χαρακτηρίζονται από αυστηρές γραμμές. Μέχρι την έξωση του βασιλιά Όθωνα το πανεπιστήμιο ονομαζόταν Οθώνειον, έπειτα Εθνικόν και τελικώς σύμφωνα με τη διαθήκη του Ιωάννη Δομπόλη, το κτίριο ονομάστηκε ΚΑποδριστριακό. Σήμερα, λειτουργεί ως έδρα του Πανεπιστημίου, στεγάζοντας την Πρυτανεία, τη Σύγκλητο και την Μεγάλη Αίθουσα Τελετών. Ενδιαφέρουσα πληροφορία: Ο πρώτος πτυχιούχος ήταν της Ιατρικής και αποφοίτησε το 1843. Οι πρώτες γυναίκες φοιτήτριες έγιναν αποδεκτές το ακαδημαϊκό έτος 1895-96.

Τέλος, Η Εθνική Βιβλιοθήκη (ή Βαλλειάνειος) αποτελείται από τρία μέρη. Ττα βασικότερα  είναι το κεντρικό αναγνωστήριο, με τους στύλους ιωνικού ρυθμού και την γυάλινη οροφή και τα πλευρικά (βιβλιοθήκες). Για να φτάσει κανείς σε αυτό, περνά από το πρόπυλο δωρικού ρυθμού, επηρεασμένο από τον Ναό του Ηφαίστου και φυσικά από την διπλή καμπυλωτή αναγεννησιακή σκάλα. Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1902, ενώ την μελέτη του κτιρίου ανέλαβε αφιλοκερδώς ο Θεόφιλος Χάνσεν και την αρχιτεκτονική επίβλεψη ο Ερνστ Τσίλλερ. 

Ενδιαφέρουσα πληροφορία: σύμφωνα με τον R. A. H. Bickford-Smith η Εθνική Βιβλιοθήκη διέθετε (μέχρι τότε) 170.648 βιβλία, ωστόσο χιλιάδες τόμοι βρίσκονται σε αποθήκες.

Κινηματοθέατρο "Rex" – Πανεπιστημίου 48

Το Σικιαρίδειο μέγαρο (των αρχιτεκτόνων Βασίλειου Κασσάνδρα και Λεωνίδα Μπόνη) θεωρείται ο πρώτος πολυχώρος θεαμάτων της πόλης. Εκτός από τις δύο κινηματογραφικές αίθουσες διέθετε και μία θεατρική. 

Στο υπόγειο στεγαζόταν ο κινηματογράφος «Ρεξ» (ο οποίος πρωτύτερα ήταν αίθουσα χορών), ενώ στον όροφο εδραιωνόταν το θέατρο «Κοτοπούλη»

Αποτελεί τον πρώτο μοντέρνο κινηματογράφο της Αθήνας, με χολιγουντιανές προδιαγραφές, οι οποίες απαντώνται στην αμερικάνικης τεχνοτροπίας πρόσοψή του, όσο και στα πολλά στοιχεία Art Deco. Πλέον οι δύο αίθουσες στεγάζουν παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου, ενώ η τρίτη ως χώρος διασκέδασης -ναι, το ΡΕΞ. Ενδιαφέρουσα πληροφορία: ο κινηματογράφος Σινεάκ, αν και κλειστός, λειτουργούσε και το καλοκαίρι χάρις στα μηχανήματα ψύξης του. Στα διαλείμματα, η ταξιθέτρια ψέκαζε τον χώρο με αρωματικό.

Ξενοδοχείο "Παλλάδιον" - Πανεπιστημίου 54 & Μπενάκη

Εξαιρετικά ανακαινισμένο, το τετραώροφο αυτό εκλεκτικιστικό κτίριο οικοδομήθηκε το 1915 και εντάσσεται στην γραμμή ανέγερσης μεγάλων οικοδομών «εκμετάλλευσης» για εύπορους πελάτες και ενοικιαστές της εποχής. Λειτούργησε ως ξενοδοχείο, αρχικά με την επωνυμία «Πριγκίπησσα Σοφία» (1915-1917) και ύστερα ως «Παλλάδιον». Μέχρι πρότινος στέγαζε το δισκάδικο «Metropolis», ωστόσο έκλεισε κι αυτό το 2012. Μαζί με το ξενοδοχείο «Εξέλσιορ» αποτελούν τα πρώτα μεγάλα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας.

Ξενοδοχείο «Εξέλσιορ»

Το τεράστιο αυτό κτίριο το οποίο «βλέπει» στην Πατησίων, την Πανεπιστημίου και την πλατεία Ομονοίας, οικοδομήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, κατά πάσα πιθανότητα βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλλερ, και αποτελεί, όπως και το Παλλάδιον, αυτό που οι ιστορικοί τη αρχιτεκτονικής χαρακτηρίζουν ως «εκλεκτικιστικό ιστορισμό». Αρχικά λειτούργησε ως ξενοδοχείο, πρώτα με την επωνυμία «Βικτώρια» και ύστερα ως «Εξέλσιορ». Διέθετε εκατό δωμάτια και καφε-ζαχαροπλαστείο/ζυθοπωλείο στο ισόγειο, Μ εταπολεμικά παρήκμασε και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και την δεκαετία του ’50. Σταδιακά η χρήση των ορόφων εγκαταλείφτηκε, ενώ στο ισόγειό του στεγάστηκαν διάφορα εμπορικά καταστήματα.

Ζαχαροπλαστείο «Κυβέλεια» - Πανεπιστημίου 83

Τελευταία γλυκιά στάση της περιήγησής μας στην ιστορική Πανεπιστημίου ένα καφενείο-ζαχαροπλαστείο. Ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και αποτέλεσε τις νυχτερινές ώρες στέκι συγγραφέων, δημοσιογράφων και καλλιτεχνών. Ενδιαφέρουσα πληροφορία:  ήταν ανοιχτό όλο το εικοσιτετράωρο. 

Κατερίνα Σπανού