Τι είναι το cancel culture;
Τι είναι αυτός ο όρος που στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «κουλτούρα της ακύρωσης» και γιατί τον βλέπεις παντού τελευταία;
της Ηρώς Κουνάδη
Μια από τις άπειρες τεράστιες συζητήσεις που κάναμε στα social media το 2021 (που αν τις σκεφτείς μαζεμένες, δεν πρέπει να κάναμε κι άλλη δουλειά όλη την χρονιά) ήταν τότε που κυκλοφόρησε η απόφαση να σταματήσουν οι επαναλήψεις των σήριαλ στα οποία πρωταγωνιστούσε ο προφυλακισμένος και κατηγορούμενος για κατά συρροή βιασμούς Πέτρος Φιλιππίδης.
Κι αν η πρώτη σου σκέψη είναι πως ο Λάκης ο Γλυκούλης ή ο Πέτρος και τα κορίτσια του δεν πρόκειται να λείψουν σε κανέναν, και καλά να πάθει τέτοιος που ήταν (συμφωνούμε μέχρι εδώ) το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Γιατί ας πούμε, όπως σωστά δήλωσε και ο πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών Σπύρος Μπιμπίλας, σε όλα αυτά τα σήριαλ ο Φιλιππίδης είχε συμπρωταγωνιστές και συμπρωταγωνίστριες, που θα σταματήσουν να πληρώνονται τα δικαιώματα από τις επαναλήψεις.
Άλλη τεράστια συζήτηση που άναψε και φούντωσε κι αυτή μέσα στο 2021, ήταν τότε που η Ντίσνεϊ υποτίθεται πως θα απέσυρε παλιές ταινίες που περιείχαν ρατσιστικά μηνύματα. Όσοι έσκιζαν τα ρούχα τους στο ίντερνετ βέβαια τότε, δεν είχαν διαβάσει ολόκληρη την είδηση η οποία έλεγε πως οι ταινίες δεν θα είναι διαθέσιμες στους λογαριασμούς των ανηλίκων.
Οι ταινίες ούτε «αποσύρθηκαν», ούτε «ακυρώθηκαν», τα παιδικά μας χρόνια δεν «λογοκρίθηκαν»: Όλοι μπορούν μια χαρά να τις δουν, απλώς τα παιδιά χρειάζονται την έγκριση των γονιών τους, και στην αρχή της κάθε ταινίας εμφανίζεται ένα μήνυμα που λέει «αυτό το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρνητικές απεικονίσεις ή/ και κακομεταχείριση ανθρώπων ή πολιτισμών. Αυτά τα στερεότυπα ήταν λάθος τότε και είναι λάθος τώρα. Αντί να καταργήσουμε αυτό το περιεχόμενο, θέλουμε να αναγνωρίσουμε τον επιβλαβή αντίκτυπό του, να μάθουμε από αυτόν και να πυροδοτήσουμε τη συζήτηση για να δημιουργήσουμε ένα μέλλον χωρίς αποκλεισμούς μαζί».
Αυτά είναι δύο από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα του λεγόμενου cancel culture, ενός όρου που χρησιμοποιούν πρωτίστως όσοι θεωρούν την πολιτική ορθότητα εχθρό τους επειδή τους αφαιρεί το προνόμιο να λένε ό,τι βλακεία τους κατεβαίνει στο κεφάλι και να την βαφτίζουν χιούμορ (που δεν έχει όποιος προσβάλλεται από τις χοντράδες τους).
Το πρόβλημα που έχει η –σαφώς καλών προθέσεων– τάση να εξοβελίσουμε από την δημόσια σφαίρα εγκληματίες είναι ότι, πέρα από παράπλευρες απώλειες όπως αυτές στο προαναφερθέν παράδειγμα του Φιλιππίδη, υπάρχει και η δυσκολία του να μην κρίνεις άτομα και απόψεις προηγούμενων αιώνων με όρους σημερινούς. Κι αυτό όσο η ανθρωπότητα προοδεύει γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο. Γιατί πράγματα που έχουμε πια συμφωνήσει πως είναι ανεπίτρεπτα, όπως η διάκριση των ανθρώπων με βάση τη φυλή, το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους, πριν από 40 χρόνια ήταν γκρίζες ζώνες και πριν από 100 απλή καθημερινότητα. Για να μην πιάσουμε τις απόψεις που είχαν πχ για την θέση της γυναίκας ορισμένα ιερά τέρατα της διανόησης πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια και ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου.
Άσε που –τουλάχιστον όταν δεν μιλάμε για περιπτώσεις καταδικασμένων εγκληματιών– υπάρχει πάντα και το τεράστιο ζήτημα του αν και μέχρι ποιου σημείου διαχωρίζουμε τον καλλιτέχνη από το έργο του. Τόνοι μελάνι έχουν χυθεί, και άκρη δεν έχουμε βγάλει. Ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, υποστήριξε ανοιχτά μια από τις πιο αιμοσταγείς δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. Ένα από τα πλέον αριστουργηματικά μυθιστορήματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, το Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας, έχει γραφτεί από έναν άνθρωπο που ήταν ανοιχτά υποστηρικτής των Ναζί. Τα διαβάζεις τα βιβλία τους; Ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Ρομάν Πολάνσκι, έχει κατηγορηθεί για βιασμό ανήλικης, και έχει διαφύγει στην Ευρώπη για να μην φυλακιστεί. Τις βλέπεις τις ταινίες του; Η λίστα δεν έχει τελειωμό, αλλά κατάλαβες πού το πάμε.
Το ζήτημα είναι θεωρητικά απλό, έχει όμως τόσες διακλαδώσεις και υποπεριπτώσεις που δεν υπάρχει μια απάντηση για να τις καλύψει όλες. Σε κάθε περίπτωση, το ότι η συζήτηση άνοιξε μόνο καλό μπορεί να κάνει. Αν στο διάβα της παρασύρει και μια-δυο καριέρες βιαστών και κακοποιητών που πριν από είκοσι χρόνια δεν θα άγγιζε κανείς, ας είναι.
Μια από τις άπειρες τεράστιες συζητήσεις που κάναμε στα social media το 2021 (που αν τις σκεφτείς μαζεμένες, δεν πρέπει να κάναμε κι άλλη δουλειά όλη την χρονιά) ήταν τότε που κυκλοφόρησε η απόφαση να σταματήσουν οι επαναλήψεις των σήριαλ στα οποία πρωταγωνιστούσε ο προφυλακισμένος και κατηγορούμενος για κατά συρροή βιασμούς Πέτρος Φιλιππίδης.
Κι αν η πρώτη σου σκέψη είναι πως ο Λάκης ο Γλυκούλης ή ο Πέτρος και τα κορίτσια του δεν πρόκειται να λείψουν σε κανέναν, και καλά να πάθει τέτοιος που ήταν (συμφωνούμε μέχρι εδώ) το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Γιατί ας πούμε, όπως σωστά δήλωσε και ο πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών Σπύρος Μπιμπίλας, σε όλα αυτά τα σήριαλ ο Φιλιππίδης είχε συμπρωταγωνιστές και συμπρωταγωνίστριες, που θα σταματήσουν να πληρώνονται τα δικαιώματα από τις επαναλήψεις.
Άλλη τεράστια συζήτηση που άναψε και φούντωσε κι αυτή μέσα στο 2021, ήταν τότε που η Ντίσνεϊ υποτίθεται πως θα απέσυρε παλιές ταινίες που περιείχαν ρατσιστικά μηνύματα. Όσοι έσκιζαν τα ρούχα τους στο ίντερνετ βέβαια τότε, δεν είχαν διαβάσει ολόκληρη την είδηση η οποία έλεγε πως οι ταινίες δεν θα είναι διαθέσιμες στους λογαριασμούς των ανηλίκων.
Οι ταινίες ούτε «αποσύρθηκαν», ούτε «ακυρώθηκαν», τα παιδικά μας χρόνια δεν «λογοκρίθηκαν»: Όλοι μπορούν μια χαρά να τις δουν, απλώς τα παιδιά χρειάζονται την έγκριση των γονιών τους, και στην αρχή της κάθε ταινίας εμφανίζεται ένα μήνυμα που λέει «αυτό το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρνητικές απεικονίσεις ή/ και κακομεταχείριση ανθρώπων ή πολιτισμών. Αυτά τα στερεότυπα ήταν λάθος τότε και είναι λάθος τώρα. Αντί να καταργήσουμε αυτό το περιεχόμενο, θέλουμε να αναγνωρίσουμε τον επιβλαβή αντίκτυπό του, να μάθουμε από αυτόν και να πυροδοτήσουμε τη συζήτηση για να δημιουργήσουμε ένα μέλλον χωρίς αποκλεισμούς μαζί».
Αυτά είναι δύο από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα του λεγόμενου cancel culture, ενός όρου που χρησιμοποιούν πρωτίστως όσοι θεωρούν την πολιτική ορθότητα εχθρό τους επειδή τους αφαιρεί το προνόμιο να λένε ό,τι βλακεία τους κατεβαίνει στο κεφάλι και να την βαφτίζουν χιούμορ (που δεν έχει όποιος προσβάλλεται από τις χοντράδες τους).
Το πρόβλημα που έχει η –σαφώς καλών προθέσεων– τάση να εξοβελίσουμε από την δημόσια σφαίρα εγκληματίες είναι ότι, πέρα από παράπλευρες απώλειες όπως αυτές στο προαναφερθέν παράδειγμα του Φιλιππίδη, υπάρχει και η δυσκολία του να μην κρίνεις άτομα και απόψεις προηγούμενων αιώνων με όρους σημερινούς. Κι αυτό όσο η ανθρωπότητα προοδεύει γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο. Γιατί πράγματα που έχουμε πια συμφωνήσει πως είναι ανεπίτρεπτα, όπως η διάκριση των ανθρώπων με βάση τη φυλή, το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους, πριν από 40 χρόνια ήταν γκρίζες ζώνες και πριν από 100 απλή καθημερινότητα. Για να μην πιάσουμε τις απόψεις που είχαν πχ για την θέση της γυναίκας ορισμένα ιερά τέρατα της διανόησης πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια και ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου.
Άσε που –τουλάχιστον όταν δεν μιλάμε για περιπτώσεις καταδικασμένων εγκληματιών– υπάρχει πάντα και το τεράστιο ζήτημα του αν και μέχρι ποιου σημείου διαχωρίζουμε τον καλλιτέχνη από το έργο του. Τόνοι μελάνι έχουν χυθεί, και άκρη δεν έχουμε βγάλει. Ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, υποστήριξε ανοιχτά μια από τις πιο αιμοσταγείς δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. Ένα από τα πλέον αριστουργηματικά μυθιστορήματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, το Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας, έχει γραφτεί από έναν άνθρωπο που ήταν ανοιχτά υποστηρικτής των Ναζί. Τα διαβάζεις τα βιβλία τους; Ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Ρομάν Πολάνσκι, έχει κατηγορηθεί για βιασμό ανήλικης, και έχει διαφύγει στην Ευρώπη για να μην φυλακιστεί. Τις βλέπεις τις ταινίες του; Η λίστα δεν έχει τελειωμό, αλλά κατάλαβες πού το πάμε.
Το ζήτημα είναι θεωρητικά απλό, έχει όμως τόσες διακλαδώσεις και υποπεριπτώσεις που δεν υπάρχει μια απάντηση για να τις καλύψει όλες. Σε κάθε περίπτωση, το ότι η συζήτηση άνοιξε μόνο καλό μπορεί να κάνει. Αν στο διάβα της παρασύρει και μια-δυο καριέρες βιαστών και κακοποιητών που πριν από είκοσι χρόνια δεν θα άγγιζε κανείς, ας είναι.
