Μελαγχολία: Πάθηση ή "κατάσταση";
Ποια είναι τα συμπτώματα της μελαγχολίας και πότε παύει να είναι "κατάσταση"; Τι θα πρέπει να προσέξουμε; Η ειδικός απαντά.
της Ιωάννας Καλλία*
Τα προβλήματα της καθημερινότητας, η οικονομική και κοινωνική κρίση, η ρουτίνα, το άγχος είναι βασικοί παράγοντες που στις μέρες μας επηρεάζουν έντονα τη διάθεσή μας και προκαλούν αρνητικά συναισθήματα.
Πώς διαχωρίζουμε όμως αν αυτό που νοιώθουμε είναι μια απλή θλίψη και πότε η κατάσταση πλέον γίνεται παθολογική;
Αρχικά, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε και να διαχωρίσουμε τον τρόπο που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας τον όρο μελαγχολία και τι αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα.
Χρησιμοποιούμε, λοιπόν, τον όρο "μελαγχολία" αναφερόμενοι συνήθως σε μια απλή θλίψη στην καθομιλουμένη ή ως μια ρομαντική κατάσταση, όπως έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς από τη λογοτεχνία. Υπό αυτή την έννοια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, παροδικό που δεν επηρεάζει σημαντικά τη δυνατότητά μας να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις και θα πρέπει πιο σωστά να αναφέρεται με τον όρο θλίψη.
Για το άτομο με μια ήπια θλίψη, ένα ευχάριστο γεγονός, η φροντίδα του εαυτού, η άθληση ή ακόμα και μια βόλτα με φίλους είναι αρκετά για να βελτιώσουν ή και να σταθεροποιήσουν την κατάστασή του. Ακόμα, τις περισσότερες φορές, μπορεί να νιώθει καλύτερα το επόμενο πρωί.
Η θλίψη διαφέρει από την κατάθλιψη ποιοτικά και ποσοτικά. Η κατάθλιψη έγκειται στις διαταραχές της διάθεσης και αποτελεί κλινικό σύνδρομο που απαιτεί θεραπεία και ψυχολογική υποστήριξη από ψυχολόγο και ψυχίατρο. Είναι πολύ πιο σοβαρό και βαθύ από μια απλή στενοχώρια, δεν επηρεάζεται ακόμη και από ευχάριστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω από το άτομο, εμποδίζει την κανονική λειτουργικότητά του και επιμένει για αρκετές εβδομάδες ή και μήνες ή και χρόνια.
Σε αυτή την περίπτωση, η μελαγχολία αποτελεί βαριά μορφή κατάθλιψης, χαρακτηρίζεται από απώλεια της απόλαυσης σε όλες ή στις περισσότερες δραστηριότητες και σκέψεις αυτοκαταστροφής ή ετεροκαταστροφής. Είναι, δηλαδή, είδος κατάθλιψης πιο ισχυρό από αυτό που επικρατεί στη θλίψη, τη δυστυχία ή τη στενοχώρια. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται τις πρωινές ώρες, όπου ο ασθενής ξυπνά ακόμη κι αν έχει κοιμηθεί λίγο.
Με λίγα λόγια, η κατάθλιψη δεν είναι απλώς αυτό που λέμε «είμαι στις μαύρες μου» ή «είμαι πεσμένος», που έχει ξεκάθαρη αιτία. Είναι ένα επίμονο αίσθημα θλίψης και ανημπορίας, μείωσης του ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης για ό, τι κάνουμε, με σύνοδα συμπτώματα, όπως αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό ή τους άλλους, διαταραχές του ύπνου, αίσθημα απαξίωσης, διαταραχές της όρεξης, ψυχοκινητική ανησυχία, αυτοκαταστροφικό ιδεασμό.
Είναι απαραίτητο επομένως να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από μια παροδική θλίψη ή στενοχώρια και να αποδίδουμε τη πρέπουσα σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιούμε.
Τα κριτήρια που διαχωρίζουν ουσιαστικά μια θλίψη από την καταθλιπτική διαταραχή δεν είναι η παρουσία των αρνητικών αισθημάτων αλλά, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η μεγάλη ένταση και η μακρά τους διάρκεια. Τα συμπτώματα αλλά και η διάρκεια της θλίψης είναι πολύ πιο ήπια και σύντομα απ' ότι στην κατάθλιψη.
Προσέχουμε, λοιπόν, όταν τα συμπτώματα επιμένουν και γίνονται πιο έντονα, όπου τότε θα πρέπει να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Για τους περισσότερους ασθενείς, ακόμη και για αυτούς με πολύ βαριά κατάθλιψη, υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες αρκεί να απευθυνθούν οι ίδιοι ή τα συγγενικά του πρόσωπα στους αρμόδιους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Παράλληλα, η έγκαιρη και σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση από Φορείς Ψυχικής Υγείας, συμβάλουν θετικά στην πρόληψη του φαινομένου.
* Η Ιωάννα Καλλία είναι Ψυχολόγος, στην Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας. Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας παρέχει δωρεάν ποιοτικές υπηρεσίες διάγνωσης και θεραπείας της καταθλιπτικής διαταραχής στις δομές της σε Αττική, Θράκη, Φωκίδα και Φθιώτιδα. Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας είναι ένας μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1981, δημιουργώντας τις ρίζες της από το 1964, με στόχο την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ. εργάζεται με τον πληθυσμό για την ευαισθητοποίηση του σε θέματα ψυχικής υγείας και προωθεί την πρόληψη, την έγκαιρη παρέμβαση, την κοινωνική ενσωμάτωση και την απασχόληση των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, ενισχύοντας το σεβασμό στην ανθρώπινη υπόσταση τους και την ισοτιμία ως πολίτες.
Τα προβλήματα της καθημερινότητας, η οικονομική και κοινωνική κρίση, η ρουτίνα, το άγχος είναι βασικοί παράγοντες που στις μέρες μας επηρεάζουν έντονα τη διάθεσή μας και προκαλούν αρνητικά συναισθήματα.
Πώς διαχωρίζουμε όμως αν αυτό που νοιώθουμε είναι μια απλή θλίψη και πότε η κατάσταση πλέον γίνεται παθολογική;
Αρχικά, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε και να διαχωρίσουμε τον τρόπο που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας τον όρο μελαγχολία και τι αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα.
Χρησιμοποιούμε, λοιπόν, τον όρο "μελαγχολία" αναφερόμενοι συνήθως σε μια απλή θλίψη στην καθομιλουμένη ή ως μια ρομαντική κατάσταση, όπως έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς από τη λογοτεχνία. Υπό αυτή την έννοια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, παροδικό που δεν επηρεάζει σημαντικά τη δυνατότητά μας να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις και θα πρέπει πιο σωστά να αναφέρεται με τον όρο θλίψη.
Για το άτομο με μια ήπια θλίψη, ένα ευχάριστο γεγονός, η φροντίδα του εαυτού, η άθληση ή ακόμα και μια βόλτα με φίλους είναι αρκετά για να βελτιώσουν ή και να σταθεροποιήσουν την κατάστασή του. Ακόμα, τις περισσότερες φορές, μπορεί να νιώθει καλύτερα το επόμενο πρωί.
Η θλίψη διαφέρει από την κατάθλιψη ποιοτικά και ποσοτικά. Η κατάθλιψη έγκειται στις διαταραχές της διάθεσης και αποτελεί κλινικό σύνδρομο που απαιτεί θεραπεία και ψυχολογική υποστήριξη από ψυχολόγο και ψυχίατρο. Είναι πολύ πιο σοβαρό και βαθύ από μια απλή στενοχώρια, δεν επηρεάζεται ακόμη και από ευχάριστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω από το άτομο, εμποδίζει την κανονική λειτουργικότητά του και επιμένει για αρκετές εβδομάδες ή και μήνες ή και χρόνια.
Σε αυτή την περίπτωση, η μελαγχολία αποτελεί βαριά μορφή κατάθλιψης, χαρακτηρίζεται από απώλεια της απόλαυσης σε όλες ή στις περισσότερες δραστηριότητες και σκέψεις αυτοκαταστροφής ή ετεροκαταστροφής. Είναι, δηλαδή, είδος κατάθλιψης πιο ισχυρό από αυτό που επικρατεί στη θλίψη, τη δυστυχία ή τη στενοχώρια. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται τις πρωινές ώρες, όπου ο ασθενής ξυπνά ακόμη κι αν έχει κοιμηθεί λίγο.
Με λίγα λόγια, η κατάθλιψη δεν είναι απλώς αυτό που λέμε «είμαι στις μαύρες μου» ή «είμαι πεσμένος», που έχει ξεκάθαρη αιτία. Είναι ένα επίμονο αίσθημα θλίψης και ανημπορίας, μείωσης του ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης για ό, τι κάνουμε, με σύνοδα συμπτώματα, όπως αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό ή τους άλλους, διαταραχές του ύπνου, αίσθημα απαξίωσης, διαταραχές της όρεξης, ψυχοκινητική ανησυχία, αυτοκαταστροφικό ιδεασμό.
Είναι απαραίτητο επομένως να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από μια παροδική θλίψη ή στενοχώρια και να αποδίδουμε τη πρέπουσα σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιούμε.
Τα κριτήρια που διαχωρίζουν ουσιαστικά μια θλίψη από την καταθλιπτική διαταραχή δεν είναι η παρουσία των αρνητικών αισθημάτων αλλά, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η μεγάλη ένταση και η μακρά τους διάρκεια. Τα συμπτώματα αλλά και η διάρκεια της θλίψης είναι πολύ πιο ήπια και σύντομα απ' ότι στην κατάθλιψη.
Προσέχουμε, λοιπόν, όταν τα συμπτώματα επιμένουν και γίνονται πιο έντονα, όπου τότε θα πρέπει να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Για τους περισσότερους ασθενείς, ακόμη και για αυτούς με πολύ βαριά κατάθλιψη, υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες αρκεί να απευθυνθούν οι ίδιοι ή τα συγγενικά του πρόσωπα στους αρμόδιους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Παράλληλα, η έγκαιρη και σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση από Φορείς Ψυχικής Υγείας, συμβάλουν θετικά στην πρόληψη του φαινομένου.
* Η Ιωάννα Καλλία είναι Ψυχολόγος, στην Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας. Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας παρέχει δωρεάν ποιοτικές υπηρεσίες διάγνωσης και θεραπείας της καταθλιπτικής διαταραχής στις δομές της σε Αττική, Θράκη, Φωκίδα και Φθιώτιδα. Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας είναι ένας μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1981, δημιουργώντας τις ρίζες της από το 1964, με στόχο την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ. εργάζεται με τον πληθυσμό για την ευαισθητοποίηση του σε θέματα ψυχικής υγείας και προωθεί την πρόληψη, την έγκαιρη παρέμβαση, την κοινωνική ενσωμάτωση και την απασχόληση των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, ενισχύοντας το σεβασμό στην ανθρώπινη υπόσταση τους και την ισοτιμία ως πολίτες.
