Επτά λάθη που «σκοτώνουν» την παιδική δημιουργικότητα
Θέλετε το παιδί σας να είναι και να παραμείνει δημιουργικό; Δείτε επτά λάθη που ενδεχομένως κάνετε ως γονείς και τα οποία το αποτρέπουν.
«Ο δημιουργικός ενήλικας είναι το παιδί που επιβίωσε»
Ursula K. Le Guin, Αμερικανίδα συγγραφέας
Τα παιδιά από μικρή ηλικία έχουν τεράστια αποθέματα δημιουργικότητας. Όμως δυστυχώς ενώ μεγαλώνουν τα αποθέματα αυτά συνήθως στερεύουν χρόνο με τον χρόνο. Τι κάνουμε λάθος; Μήπως τα περιορίζουμε υπερβολικά; Μήπως περιμένουμε τα πάντα από εκείνα και όταν δεν τα παίρνουμε απογοητευόμαστε; Μήπως δίνουμε μεγάλη βάση στην «αμοιβή» τους;
Δείτε επτά λάθη που κάνουμε ως γονείς και τα οποία μπορούν να καταστρέψουν την δημιουργικότητά τους.
Τους δίνετε ανταμοιβές: Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι ανταμοιβές αναστέλλουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των παιδιών. Αν το «δελεάζετε» με αυτές, το παιδί θα καταβάλλει μόνο όση προσπάθεια χρειάζεται ώστε να κερδίσει την ανταμοιβή που του υποσχεθήκατε. Επομένως κάθε λογής «βραβεία» - π.χ. αυτοκολλητάκια, δώρα, περισσότερος χρόνος στην τηλεόραση κτλ.- ελαττώνουν την εγγενή ευχαρίστηση των δημιουργικών δραστηριοτήτων. Αυτό που θέλετε είναι παιδιά με κίνητρο, και όχι παιδιά τα οποία θα κάνουν τα πάντα για την ανταμοιβή τους.
Τα επισκιάζετε: Η συνεχής επίβλεψη και «συμμετοχή», από την μεριά σας, όσο τα παιδιά κάνουν τις εργασίες τους είναι επίσης επιβλαβής για τη δημιουργικότητά τους. Αν παρακολουθούμε τα παιδιά διαρκώς και κάνουν τις εργασίες τους με τη βοήθεια των γονιών τους, δε μαθαίνουν να παίρνουν ρίσκο και δε μαθαίνουν την αξία των λαθών ως φυσικό στάδιο της όλης διαδικασίας.
Τους δίνετε περιορισμένες επιλογές: Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα σύστημα που τους διδάσκει ότι «υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση». Τα περισσότερα παιχνίδια συνοδεύονται από οδηγίες και στα παιδιά δίνονται ελάχιστα περιθώρια επιλογής. Ωστόσο, οι επιλογές εξερεύνησης είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης. Τα παιδιά με δημιουργικότητα εκφράζουν ελεύθερα εναλλακτικές προτάσεις για την επίλυση προβλημάτων και είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουν την περιέργειά τους.
Τους «φορτώνετε» το πρόγραμμα: Εξωσχολικές δραστηριότητες, φροντιστήρια, κοινωνικές συναντήσεις... Τα παιδιά σήμερα είναι πιο απασχολημένα από ποτέ. Αλλά μας απασχολεί τόσο πολύ να γεμίσουμε το πρόγραμμά τους, που ξεχνάμε να τους δώσουμε το πιο σημαντικό ερέθισμα από όλα: τη βαρεμάρα. Η βαρεμάρα ενισχύει τη φαντασία και η φαντασία με τη σειρά της ενισχύει τις ιδέες και τη δημιουργικότητα. Συχνά λέμε: «έχω ανάγκη να μην κάνω τίποτα και να γεμίσω τις μπαταρίες μου». Όμως δεν εφαρμόζουμε την ίδια τακτική στα παιδιά μας. Σε στιγμές που «δεν κάνουμε τίποτα» το μυαλό μας κατεβάζει τις καλύτερες ιδέες.
Έχετε μεγάλες προσδοκίες από αυτά: Το να έχουμε μεγάλες προσδοκίες από τα παιδιά μας και από την απόδοσή τους συχνά καταλήγει στο να αποκτήσουν αποστροφή για ένα θέμα ή μια δραστηριότητα. Οι υπερβολικά μεγάλες προσδοκίες συχνά πιέζουν τα παιδιά για να αποδώσουν και να συμμορφωθούν σε αυστηρά καθορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Αποτέλεσμα; Η πίεση αυτή αποτρέπει τον πειραματισμό, την εξερεύνηση και την καινοτομία στη σκέψη τους. Οι μεγαλεπήβολες προσδοκίες των γονέων είναι πολύ συχνά πέρα από τις αναπτυξιακές δυνατότητες τις οποίες έχουν τα παιδιά.
Περιμένετε να είναι τέλεια: Το εν λόγω λάθος συνήθως πάει «χέρι-χέρι» με τις μεγάλες προσδοκίες που αναφέραμε πιο πάνω. Το παράδειγμα με τη ζωγραφική και το «γέμισμα» σκίτσων με χρώμα είναι χαρακτηριστικό σε αυτήν την περίπτωση. Θα πρέπει τα παιδιά να μαθαίνουν ότι το χρώμα (και άρα η τέχνη) θα πρέπει αυστηρά να βρίσκεται μέσα στα όρια των σκίτσων στα αντίστοιχα βιβλία; Θα πρέπει να τα τιμωρούμε αν τα «έργα τέχνης» τους γίνονται κάπως πιο… ελεύθερα; Οι γονείς οφείλουν να αντιστέκονται στον πειρασμό να περιορίζουν την έκφραση των παιδιών και να τα αφήσουν με την ησυχία τους να δημιουργήσουν. Μπορεί αυτό να μεταφράζεται σε ένα αλλοπρόσαλλο σκίτσο ή κάποια λάθη στις χειροτεχνίες. Ε και; Ακόμα και σε αυτές περιπτώσεις, έχετε δείξει στο παιδί σας ότι το σημαντικότερο όλων είναι η προσπάθεια.
Δεν είστε εσείς οι ίδιοι δημιουργικοί: Ο ευκολότερος τρόπος για να πείσουμε ένα παιδί ότι η δημιουργικότητα είναι απάτη είναι να μην είμαστε εμείς οι ίδιοι δημιουργικοί. Αν ασχολούμαστε ως γονείς με δημιουργικές αναζητήσεις, τα παιδιά μας παρατηρούν και γινόμαστε ιδανικά πρότυπα. Ακούγεται εύκολο, όμως πώς μπορείτε να κάνετε κάτι τέτοιο; Μοιραστείτε μαζί τους την αγαπημένη σας μουσική και αναπαράγετέ την μαζί τους με οτιδήποτε έχετε στη διάθεσή σας, ακολουθήστε το παράδειγμά τους και κάντε… φασαρία ή χαζολογήστε. Η δημιουργικότητα, στην τελική, είναι αυτό που μας καθοδηγεί στην πιο τρυφερή μας ηλικία και σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι που ως ενήλικες θα πρέπει να εγκαταλείψουμε.
Νικόλας Γεωργιακώδης
Ursula K. Le Guin, Αμερικανίδα συγγραφέας
Τα παιδιά από μικρή ηλικία έχουν τεράστια αποθέματα δημιουργικότητας. Όμως δυστυχώς ενώ μεγαλώνουν τα αποθέματα αυτά συνήθως στερεύουν χρόνο με τον χρόνο. Τι κάνουμε λάθος; Μήπως τα περιορίζουμε υπερβολικά; Μήπως περιμένουμε τα πάντα από εκείνα και όταν δεν τα παίρνουμε απογοητευόμαστε; Μήπως δίνουμε μεγάλη βάση στην «αμοιβή» τους;
Δείτε επτά λάθη που κάνουμε ως γονείς και τα οποία μπορούν να καταστρέψουν την δημιουργικότητά τους.
Τους δίνετε ανταμοιβές: Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι ανταμοιβές αναστέλλουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των παιδιών. Αν το «δελεάζετε» με αυτές, το παιδί θα καταβάλλει μόνο όση προσπάθεια χρειάζεται ώστε να κερδίσει την ανταμοιβή που του υποσχεθήκατε. Επομένως κάθε λογής «βραβεία» - π.χ. αυτοκολλητάκια, δώρα, περισσότερος χρόνος στην τηλεόραση κτλ.- ελαττώνουν την εγγενή ευχαρίστηση των δημιουργικών δραστηριοτήτων. Αυτό που θέλετε είναι παιδιά με κίνητρο, και όχι παιδιά τα οποία θα κάνουν τα πάντα για την ανταμοιβή τους.
Τα επισκιάζετε: Η συνεχής επίβλεψη και «συμμετοχή», από την μεριά σας, όσο τα παιδιά κάνουν τις εργασίες τους είναι επίσης επιβλαβής για τη δημιουργικότητά τους. Αν παρακολουθούμε τα παιδιά διαρκώς και κάνουν τις εργασίες τους με τη βοήθεια των γονιών τους, δε μαθαίνουν να παίρνουν ρίσκο και δε μαθαίνουν την αξία των λαθών ως φυσικό στάδιο της όλης διαδικασίας.
Τους δίνετε περιορισμένες επιλογές: Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα σύστημα που τους διδάσκει ότι «υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση». Τα περισσότερα παιχνίδια συνοδεύονται από οδηγίες και στα παιδιά δίνονται ελάχιστα περιθώρια επιλογής. Ωστόσο, οι επιλογές εξερεύνησης είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης. Τα παιδιά με δημιουργικότητα εκφράζουν ελεύθερα εναλλακτικές προτάσεις για την επίλυση προβλημάτων και είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουν την περιέργειά τους.
Τους «φορτώνετε» το πρόγραμμα: Εξωσχολικές δραστηριότητες, φροντιστήρια, κοινωνικές συναντήσεις... Τα παιδιά σήμερα είναι πιο απασχολημένα από ποτέ. Αλλά μας απασχολεί τόσο πολύ να γεμίσουμε το πρόγραμμά τους, που ξεχνάμε να τους δώσουμε το πιο σημαντικό ερέθισμα από όλα: τη βαρεμάρα. Η βαρεμάρα ενισχύει τη φαντασία και η φαντασία με τη σειρά της ενισχύει τις ιδέες και τη δημιουργικότητα. Συχνά λέμε: «έχω ανάγκη να μην κάνω τίποτα και να γεμίσω τις μπαταρίες μου». Όμως δεν εφαρμόζουμε την ίδια τακτική στα παιδιά μας. Σε στιγμές που «δεν κάνουμε τίποτα» το μυαλό μας κατεβάζει τις καλύτερες ιδέες.
Έχετε μεγάλες προσδοκίες από αυτά: Το να έχουμε μεγάλες προσδοκίες από τα παιδιά μας και από την απόδοσή τους συχνά καταλήγει στο να αποκτήσουν αποστροφή για ένα θέμα ή μια δραστηριότητα. Οι υπερβολικά μεγάλες προσδοκίες συχνά πιέζουν τα παιδιά για να αποδώσουν και να συμμορφωθούν σε αυστηρά καθορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Αποτέλεσμα; Η πίεση αυτή αποτρέπει τον πειραματισμό, την εξερεύνηση και την καινοτομία στη σκέψη τους. Οι μεγαλεπήβολες προσδοκίες των γονέων είναι πολύ συχνά πέρα από τις αναπτυξιακές δυνατότητες τις οποίες έχουν τα παιδιά.
Περιμένετε να είναι τέλεια: Το εν λόγω λάθος συνήθως πάει «χέρι-χέρι» με τις μεγάλες προσδοκίες που αναφέραμε πιο πάνω. Το παράδειγμα με τη ζωγραφική και το «γέμισμα» σκίτσων με χρώμα είναι χαρακτηριστικό σε αυτήν την περίπτωση. Θα πρέπει τα παιδιά να μαθαίνουν ότι το χρώμα (και άρα η τέχνη) θα πρέπει αυστηρά να βρίσκεται μέσα στα όρια των σκίτσων στα αντίστοιχα βιβλία; Θα πρέπει να τα τιμωρούμε αν τα «έργα τέχνης» τους γίνονται κάπως πιο… ελεύθερα; Οι γονείς οφείλουν να αντιστέκονται στον πειρασμό να περιορίζουν την έκφραση των παιδιών και να τα αφήσουν με την ησυχία τους να δημιουργήσουν. Μπορεί αυτό να μεταφράζεται σε ένα αλλοπρόσαλλο σκίτσο ή κάποια λάθη στις χειροτεχνίες. Ε και; Ακόμα και σε αυτές περιπτώσεις, έχετε δείξει στο παιδί σας ότι το σημαντικότερο όλων είναι η προσπάθεια.
Δεν είστε εσείς οι ίδιοι δημιουργικοί: Ο ευκολότερος τρόπος για να πείσουμε ένα παιδί ότι η δημιουργικότητα είναι απάτη είναι να μην είμαστε εμείς οι ίδιοι δημιουργικοί. Αν ασχολούμαστε ως γονείς με δημιουργικές αναζητήσεις, τα παιδιά μας παρατηρούν και γινόμαστε ιδανικά πρότυπα. Ακούγεται εύκολο, όμως πώς μπορείτε να κάνετε κάτι τέτοιο; Μοιραστείτε μαζί τους την αγαπημένη σας μουσική και αναπαράγετέ την μαζί τους με οτιδήποτε έχετε στη διάθεσή σας, ακολουθήστε το παράδειγμά τους και κάντε… φασαρία ή χαζολογήστε. Η δημιουργικότητα, στην τελική, είναι αυτό που μας καθοδηγεί στην πιο τρυφερή μας ηλικία και σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι που ως ενήλικες θα πρέπει να εγκαταλείψουμε.
Νικόλας Γεωργιακώδης
