Όσα δεν είχατε προσέξει στο κέντρο της Αθήνας
Έντεκα μικρές ή μεγάλες λεπτομέρειες που δεν γνωρίζατε ή δεν είχατε προσέξει, σε σημεία του αθηναϊκού κέντρου που προσπερνάτε καθημερινά.
του Γιώργου Κόκουβα
Τα προσπερνάμε καθημερινά, αλλά σπάνια δίνουμε σημασία. Ένα ιδιαίτερο μνημείο, μια παράξενη πινακίδα, μια κρυφή στοά, μια ταμπέλα που μαρτυρά την ιστορία ενός κτιρίου ή ακόμη κι ένα… ποτάμι που κελαρύζει ακόμη κάτω από την Αθήνα: Ένα σωρό «φανερά» μυστικά κρύβει το κέντρο της πόλης, κι όμως, λίγοι σηκώνουν τα μάτια να τα δουν. Πάμε στοίχημα πως δεν είχατε προσέξει ότι…
…η Καραγιώργη Σερβίας έχει άλλα τέσσερα ονόματα
Στο Σύνταγμα ξεκινά ως Βασιλέως Γεωργίου Α’. Γίνεται ξαφνικά Καραγιώργη Σερβίας. Κι ακόμη πιο ξαφνικά Περικλέους, Αθηναΐδος και, τελικά, Αγίας Ειρήνης, όνομα με το οποίο καταλήγει στην οδό Αθηνάς. Και, παρεμπιπτόντως, συγκεντρώνει πλέον τα πιο hot μπαράκια του κέντρου.
…η οδός Ρόμβης έχει μια κρυφή στοά
Για την ακρίβεια, εκεί που η οδός Ρόμβης μετονομάζεται σε Κτενά, σε ένα μικρό στενάκι πίσω από την εκκλησία της Ρόμβης, θα δείτε μια μικρή πινακίδα «Προς Ερμού». Είναι μια από τις πιο κρυφές στοές στο κέντρο, που βγάζει στο 36 της Ερμού μέσω ενός «γάμμα». Είναι πιθανό να τη βρείτε κλειστή – μην πτοηθείτε: Η «αυλόπορτα» ανοίγει εύκολα. Δείτε εδώ έναν χάρτη με πληροφορίες για όλες τις στοές του κέντρου.
…στα κτίρια φαίνονται ακόμα οι τρύπες από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών
Στο Μεταξουργείο, για παράδειγμα, χαμηλά στο νεοκλασικό της γωνίας Μυλέρου και Κεραμεικού που κάποτε στέγαζε την βρετανική πρεσβεία, θα δείτε τις τρύπες από τα Δεκεμβριανά του 1944. Στα προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, επίσης, είναι ακόμα φανερά τα ίχνη από τα βλήματα των επεισοδίων, τότε που οι κάτοικοι των προσφυγικών κτισμάτων έσπευσαν να βρουν καταφύγιο στο γήπεδο ακριβώς απέναντι.
…πάνω από τους Αέρηδες βρίσκεται το πρώτο Πανεπιστήμιο της Αθήνας
Στην οδό Θόλου, ανάμεσα στο λουτρό των Αέρηδων και της ανηφοριές της Πλάκας με τα καφενεδάκια, βρίσκεται το κτίριο που αναστήλωσαν «από τα οθωμανικά του χαλάσματα» οι Σάουμπερτ και Κλεάνθης, οι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν μετά από εντολή του Καποδίστρια να «χαράξουν» την πολεοδομία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Σε αυτό το σπίτι, λοιπόν, ιδρύθηκε το «Οθώνειον Πανεπιστήμιον» που δίδασκε τις επιστήμες. Μετέπειτα, το κτίριο έμεινε γνωστό ως «Παλιό Πανεπιστήμιο».
…κάπου στο κέντρο κελαρύζει ακόμη ένα ποτάμι
Ο Ηριδανός, παραπόταμος του Ιλισού που πηγάζει από τον Λυκαβηττό, κάποτε διέσχιζε το Κολωνάκι, το Σύνταγμα και το Μοναστηράκι και συνέχιζε ως τον Κεραμεικό και την Ιερά οδό. Σήμερα, μπαζωμένος πια, ρέει ακόμα κάτω από την Αθήνα, αλλά υπάρχουν δύο σημεία όπου μπορούμε να τον ακούσουμε και να τον δούμε. Στην πλατεία Μοναστηρακίου, όπου τμήμα του ανακαλύφθηκε τυχαία στα έργα του μετρό, μπορούμε να δούμε την καλυμμένη του κοίτη, αλλά και τμήμα του κάτω από τις γραμμές του ΗΣΑΠ, ενώ στον Κεραμεικό, πλάι στον αρχαιολογικό χώρο, βρίσκεται το μοναδικό του κομμάτι που ρέει ακόμα φανερά.
…η οδός Σταδίου δεν έχει κανένα στάδιο
Ένας από τους πρώτους δρόμους που σχεδιάστηκαν στην σύγχρονη Αθήνα, η οδός Σταδίου ήταν προορισμένη να φτάνει ως το Καλλιμάρμαρο. Χάρη στο Παναθηναϊκό στάδιο, όπου θα κατέληγε, πήρε το όνομα οδός Σταδίου. Μόνο που τελικά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε, αλλά… έμεινε το όνομα.
… στο μετρό του Μεταξουργείου ζει ακόμα μια παλιά γειτονιά
Στους διαδρόμους του σταθμού του Μεταξουργείου, φιλοξενούνται τα έργα του Αλέκου Φασιανού με τίτλο «Ο Μύθος της Γειτονιάς μου». Πρόκειται για νοσταλγική αναπαράσταση της παλιάς γειτονιάς της Αθήνας του ’50, μέσα από τις γνώριμες φιγούρες του καλλιτέχνη, όπως τον οπωροπώλη που ζυγίζει φρούτα στην μπαλάντζα, τα παιδιά να κάνουν ποδήλατο και τους κατοίκους να συρρέουν στο θερινό σινεμά «Αλκαζάρ».
…η αρίθμηση των δρόμων ξεκινά από το Σύνταγμα
Η πλατεία Συντάγματος, από την στιγμή που αποφασίστηκε να χτιστούν εκεί τα ανάκτορα, αποτέλεσε το «σημείο μηδέν» της πόλης. Η αρίθμηση κάθε δρόμου αρχίζει από την κοντινότερη προς την πλατεία άκρη του, με τους ζυγούς αριθμούς δεξιά. Επιπλέον, οι χιλιομετρικές αποστάσεις στην Ελλάδα έχουν ως κέντρο αναφοράς την πλατεία Συντάγματος.
…το κτίριο των Public κρύβει ένα ιστορικό «μυστικό»
Αν προσέξετε στην είσοδο του κτιρίου στο κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, υπάρχει μια μικρή πλακέτα που γράφει το εξής: «Από το κτήριο αυτό την 18ην Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Παπανδρέου εξεφώνησε τον λόγο της Απελευθέρωσης. Δήμος Αθηναίων». Ήταν τότε που ως πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, ανέβηκε στο μπαλκόνι του Μεγάρου Πάλλη, με τον λαό να πανηγυρίζει για το τέλος της γερμανικής Κατοχής.
…στην Πλάκα βρίσκεται εγκαταλελειμμένο το σπίτι του Κωστή Παλαμά
Άλλη μια ταμπέλα, στο 5 της οδού Περιάνδρου εκεί που η Πλάκα καταλήγει στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, μας ενημερώνει ότι εδώ έζησε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς. Πρόκειται για «ιστορικό διατηρητέο μνημείο», ένα πλακιώτικο σπίτι «παλιάς κοπής», με μικρά διαμερίσματα γύρω από μια κοινή αυλή, όπου ο Κωστής Παλαμάς και η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μετά την έξωση που του έκαναν από την προηγούμενη οικία του. Δυστυχώς, όπως θα μπορέσετε να διαπιστώσετε με μια βόλτα στη γειτονιά, το κτίριο είναι εγκληματικά εγκαταλειμμένο.
…στην πλατεία Κοραή βρίσκονται τα υπόγεια της Γκεστάπο
Στο υπόγειο του κτιρίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, στην είσοδο της στοάς Κοραή δίπλα από τον κινηματογράφο Άστυ, επέλεξε η Κομαντατούρ να στοιβάζει τους αιχμαλώτους της που συλλαμβάνονταν ως αντιστασιακοί ή σαλταδόροι κατά την Κατοχή. Τα υπόγεια λειτουργούσαν ως μπουντρούμια βασανιστηρίων – ακόμη και σήμερα μπορείτε να δείτε τα σημάδια και τα στιχάκια που χάραζαν στους τοίχους οι κρατούμενοι. Εκεί πλέον λειτουργεί ο «Χώρος Ιστορικής Μνήμης 1941-44, Κοραή 4».
Τα προσπερνάμε καθημερινά, αλλά σπάνια δίνουμε σημασία. Ένα ιδιαίτερο μνημείο, μια παράξενη πινακίδα, μια κρυφή στοά, μια ταμπέλα που μαρτυρά την ιστορία ενός κτιρίου ή ακόμη κι ένα… ποτάμι που κελαρύζει ακόμη κάτω από την Αθήνα: Ένα σωρό «φανερά» μυστικά κρύβει το κέντρο της πόλης, κι όμως, λίγοι σηκώνουν τα μάτια να τα δουν. Πάμε στοίχημα πως δεν είχατε προσέξει ότι…
…η Καραγιώργη Σερβίας έχει άλλα τέσσερα ονόματα
Στο Σύνταγμα ξεκινά ως Βασιλέως Γεωργίου Α’. Γίνεται ξαφνικά Καραγιώργη Σερβίας. Κι ακόμη πιο ξαφνικά Περικλέους, Αθηναΐδος και, τελικά, Αγίας Ειρήνης, όνομα με το οποίο καταλήγει στην οδό Αθηνάς. Και, παρεμπιπτόντως, συγκεντρώνει πλέον τα πιο hot μπαράκια του κέντρου.
…η οδός Ρόμβης έχει μια κρυφή στοά
Για την ακρίβεια, εκεί που η οδός Ρόμβης μετονομάζεται σε Κτενά, σε ένα μικρό στενάκι πίσω από την εκκλησία της Ρόμβης, θα δείτε μια μικρή πινακίδα «Προς Ερμού». Είναι μια από τις πιο κρυφές στοές στο κέντρο, που βγάζει στο 36 της Ερμού μέσω ενός «γάμμα». Είναι πιθανό να τη βρείτε κλειστή – μην πτοηθείτε: Η «αυλόπορτα» ανοίγει εύκολα. Δείτε εδώ έναν χάρτη με πληροφορίες για όλες τις στοές του κέντρου.
…στα κτίρια φαίνονται ακόμα οι τρύπες από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών
Στο Μεταξουργείο, για παράδειγμα, χαμηλά στο νεοκλασικό της γωνίας Μυλέρου και Κεραμεικού που κάποτε στέγαζε την βρετανική πρεσβεία, θα δείτε τις τρύπες από τα Δεκεμβριανά του 1944. Στα προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, επίσης, είναι ακόμα φανερά τα ίχνη από τα βλήματα των επεισοδίων, τότε που οι κάτοικοι των προσφυγικών κτισμάτων έσπευσαν να βρουν καταφύγιο στο γήπεδο ακριβώς απέναντι.
…πάνω από τους Αέρηδες βρίσκεται το πρώτο Πανεπιστήμιο της Αθήνας
Στην οδό Θόλου, ανάμεσα στο λουτρό των Αέρηδων και της ανηφοριές της Πλάκας με τα καφενεδάκια, βρίσκεται το κτίριο που αναστήλωσαν «από τα οθωμανικά του χαλάσματα» οι Σάουμπερτ και Κλεάνθης, οι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν μετά από εντολή του Καποδίστρια να «χαράξουν» την πολεοδομία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Σε αυτό το σπίτι, λοιπόν, ιδρύθηκε το «Οθώνειον Πανεπιστήμιον» που δίδασκε τις επιστήμες. Μετέπειτα, το κτίριο έμεινε γνωστό ως «Παλιό Πανεπιστήμιο».
…κάπου στο κέντρο κελαρύζει ακόμη ένα ποτάμι
Ο Ηριδανός, παραπόταμος του Ιλισού που πηγάζει από τον Λυκαβηττό, κάποτε διέσχιζε το Κολωνάκι, το Σύνταγμα και το Μοναστηράκι και συνέχιζε ως τον Κεραμεικό και την Ιερά οδό. Σήμερα, μπαζωμένος πια, ρέει ακόμα κάτω από την Αθήνα, αλλά υπάρχουν δύο σημεία όπου μπορούμε να τον ακούσουμε και να τον δούμε. Στην πλατεία Μοναστηρακίου, όπου τμήμα του ανακαλύφθηκε τυχαία στα έργα του μετρό, μπορούμε να δούμε την καλυμμένη του κοίτη, αλλά και τμήμα του κάτω από τις γραμμές του ΗΣΑΠ, ενώ στον Κεραμεικό, πλάι στον αρχαιολογικό χώρο, βρίσκεται το μοναδικό του κομμάτι που ρέει ακόμα φανερά.
…η οδός Σταδίου δεν έχει κανένα στάδιο
Ένας από τους πρώτους δρόμους που σχεδιάστηκαν στην σύγχρονη Αθήνα, η οδός Σταδίου ήταν προορισμένη να φτάνει ως το Καλλιμάρμαρο. Χάρη στο Παναθηναϊκό στάδιο, όπου θα κατέληγε, πήρε το όνομα οδός Σταδίου. Μόνο που τελικά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε, αλλά… έμεινε το όνομα.
… στο μετρό του Μεταξουργείου ζει ακόμα μια παλιά γειτονιά
Στους διαδρόμους του σταθμού του Μεταξουργείου, φιλοξενούνται τα έργα του Αλέκου Φασιανού με τίτλο «Ο Μύθος της Γειτονιάς μου». Πρόκειται για νοσταλγική αναπαράσταση της παλιάς γειτονιάς της Αθήνας του ’50, μέσα από τις γνώριμες φιγούρες του καλλιτέχνη, όπως τον οπωροπώλη που ζυγίζει φρούτα στην μπαλάντζα, τα παιδιά να κάνουν ποδήλατο και τους κατοίκους να συρρέουν στο θερινό σινεμά «Αλκαζάρ».
…η αρίθμηση των δρόμων ξεκινά από το Σύνταγμα
Η πλατεία Συντάγματος, από την στιγμή που αποφασίστηκε να χτιστούν εκεί τα ανάκτορα, αποτέλεσε το «σημείο μηδέν» της πόλης. Η αρίθμηση κάθε δρόμου αρχίζει από την κοντινότερη προς την πλατεία άκρη του, με τους ζυγούς αριθμούς δεξιά. Επιπλέον, οι χιλιομετρικές αποστάσεις στην Ελλάδα έχουν ως κέντρο αναφοράς την πλατεία Συντάγματος.
…το κτίριο των Public κρύβει ένα ιστορικό «μυστικό»
Αν προσέξετε στην είσοδο του κτιρίου στο κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, υπάρχει μια μικρή πλακέτα που γράφει το εξής: «Από το κτήριο αυτό την 18ην Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Παπανδρέου εξεφώνησε τον λόγο της Απελευθέρωσης. Δήμος Αθηναίων». Ήταν τότε που ως πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, ανέβηκε στο μπαλκόνι του Μεγάρου Πάλλη, με τον λαό να πανηγυρίζει για το τέλος της γερμανικής Κατοχής.
…στην Πλάκα βρίσκεται εγκαταλελειμμένο το σπίτι του Κωστή Παλαμά
Άλλη μια ταμπέλα, στο 5 της οδού Περιάνδρου εκεί που η Πλάκα καταλήγει στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, μας ενημερώνει ότι εδώ έζησε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς. Πρόκειται για «ιστορικό διατηρητέο μνημείο», ένα πλακιώτικο σπίτι «παλιάς κοπής», με μικρά διαμερίσματα γύρω από μια κοινή αυλή, όπου ο Κωστής Παλαμάς και η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μετά την έξωση που του έκαναν από την προηγούμενη οικία του. Δυστυχώς, όπως θα μπορέσετε να διαπιστώσετε με μια βόλτα στη γειτονιά, το κτίριο είναι εγκληματικά εγκαταλειμμένο.
…στην πλατεία Κοραή βρίσκονται τα υπόγεια της Γκεστάπο
Στο υπόγειο του κτιρίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, στην είσοδο της στοάς Κοραή δίπλα από τον κινηματογράφο Άστυ, επέλεξε η Κομαντατούρ να στοιβάζει τους αιχμαλώτους της που συλλαμβάνονταν ως αντιστασιακοί ή σαλταδόροι κατά την Κατοχή. Τα υπόγεια λειτουργούσαν ως μπουντρούμια βασανιστηρίων – ακόμη και σήμερα μπορείτε να δείτε τα σημάδια και τα στιχάκια που χάραζαν στους τοίχους οι κρατούμενοι. Εκεί πλέον λειτουργεί ο «Χώρος Ιστορικής Μνήμης 1941-44, Κοραή 4».
