Αλέξης Γρηγορόπουλος: 5 χρόνια και μια χρεοκοπία μετά
Μισή δεκαετία μετά την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, καταγράφουμε το χρονικό μιας «εξοστρακισμένης» σφαίρας και όσα αυτή άλλαξε.
του Γιώργου Κόκουβα
«Εδώ στις 6 Δεκεμβρίου 2008 εντελώς αναίτια έσβησε το παιδικό χαμόγελο του αθώου δεκαπεντάχρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τις σφαίρες αμετανόητων δολοφόνων», γράφει το κείμενο που πλαισιώνει το μαύρο κάδρο της φωτογραφίας του μικρού Αλέξη στον πεζόδρομο των Εξαρχείων, ο οποίος πλέον φέρει το όνομά του.
Ήδη πέρασαν πέντε ολόκληρα χρόνια από εκείνη τη νύχτα. Μισή δεκαετία, μέσα στην οποία γίναμε θεατές των αποκαλυπτηρίων της κρίσης και της ουσιαστικής χρεοκοπίας της χώρας, είδαμε τα νέα «Δεκεμβριανά» να φουντώνουν και να καταλαγιάζουν, μέχρι να εμφανιστούν οι Αγανακτισμένοι και να καταλάβουν το Σύνταγμα, είδαμε την ακροδεξιά να ανεβαίνει και να μπαίνει πανηγυρικά στη Βουλή και την χώρα να αλλάζει, σίγουρα όμως όχι προς το καλύτερο.
Το μεμονωμένο(;) περιστατικό δολοφονίας εξελίχθηκε σε συμβολική στιγμή αφετηρίας της παρακμής σε μια χώρα, που όχι μόνο δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την αστυνομική αυθαιρεσία, αλλά επέτρεψε στην τελευταία σταδιακά να παραδώσει τα όπλα της στην ακροδεξιά. Οι διαδηλώσεις και τα επεισόδια αναμένονται έντονα για άλλη μια χρονιά – ήδη οι αρχές έχουν πάρει τα μέτρα τους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Μέχρι να διαπιστώσουμε για άλλη μια φορά, αυτή την Παρασκευή, πόσο στιγμάτισε εκείνη η «σφαίρα που εποστρακίστηκε» την συλλογική μνήμη όχι μόνο της νέας γενιάς αλλά όλων των Ελλήνων, ας θυμηθούμε το χρονικό της μαύρης σελίδας και τι έκρυβε… το επόμενο κεφάλαιο του βιβλίου.
Το χρονικό μιας σφαίρας
Ήταν περίπου εννέα το βράδυ εκείνης της ημέρας, όταν ο νεαρός μαθητής βρισκόταν με τους φίλους του, ένας εκ των οποίων γιόρταζε την ονομαστική του εορτή, στον πεζόδρομο της οδού Μεσολογγίου στα Εξάρχεια. Το πλήρωμα ενός περιπολικού που βρέθηκε στην περιοχή διαπληκτίστηκε με μια ομάδα νεαρών σε εκείνο το σημείο. Το όχημα αποχώρησε, αλλά λίγα λεπτά αργότερα δύο ειδικοί φρουροί, ο Επαμεινώνδας Κορκονέας και ο Βασίλης Σαραλιώτης, επέστρεψαν πεζοί με το χέρι στην σκανδάλη.
Από εκεί και πέρα, για αρκετούς μήνες, τα πραγματικά γεγονότα εκείνης της βραδιάς έμοιαζαν περισσότερο με ταινία του Κουροσάβα. Βγαλμένη από το σενάριο του «Ρασομόν», όπου μετά από ένα έγκλημα, πολλοί και διαφορετικοί χαρακτήρες λένε την δική τους, εξίσου διαφορετική εκδοχή των γεγονότων, η περίπτωση της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου διέφερε σε ένα μόνο σημείο: Στην δίκη της υπόθεσής της υπήρξε απόφαση, που επιβεβαίωσε τον φόβο (ή την σιγουριά) όλων μας: Πως επρόκειτο για στυγνό έγκλημα του αστυνομικού.
Η εκδοχή του κατηγορούμενου ειδικού φρουρού, Επαμεινώνδα Κορκονέα ήταν η εξής: Ομάδα νεαρών επιτέθηκε φραστικά εναντίον τους. Εκείνος έριξε δύο προειδοποιητικές βολές στον αέρα και μία στο έδαφος. Η τελευταία σφαίρα εποστρακίστηκε (όπως είναι το σωστό, και όχι «εξοστρακίστηκε», όπως αναφερόταν τότε) μετά την επαφή της με το έδαφος και βρήκε το θύμα στην καρδιά. Στην υπεράσπισή του, μάλιστα, ο Κορκονέας μέσω του δικηγόρου του, Αλέξη Κούγια, τόνισε πως ο Γρηγορόπουλος πιθανότατα ήταν ταραχοποιό στοιχείο που, ενώ ήταν από πλούσια οικογένεια του Παλαιού Φαλήρου, είχε αποβληθεί από ιδιωτικά σχολεία και αρεσκόταν να συχνάζει στα Εξάρχεια.
Η άλλη εκδοχή, αυτή των αυτόπτων μαρτύρων, μιλούσε για αναίτια επίθεση των δύο αστυνομικών με «αστεία» αφορμή, και βολή απευθείας προς την καρδιά του θύματος. Και όντως, ούτε η βαλλιστική μελέτη, ούτε οι μαρτυρίες στο μικτό ορκωτό δικαστήριο της Άμφισσας μπόρεσαν να διαψεύσουν τους τελευταίους: Η σφαίρα από το όπλο του Κορκονέα ταξίδεψε κατευθείαν στην καρδιά του Αλέξη, καρφώθηκε στον σπόνδυλό του και στον Ευαγγελισμό απλώς διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Εν τω μεταξύ, οι δρόμοι σχεδόν κάθε πόλης της Ελλάδας είχαν ήδη πάρει φωτιά.
«Οι χειρότερες ταραχές στην Ελλάδα από το 1974»
Έτσι χαρακτήρισε τις ταραχές του Δεκέμβρη του 2008 ο Guardian. Ακόμη μεγαλύτερη μερίδα των Μέσων τις χαρακτήρισε «εξέγερση». Και όποιος έτυχε να βρίσκεται στους δρόμους κυρίως της Αθήνας και της Θεσσαλονικής και σε μικρότερο βαθμό στα Ιωάννινα, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τα Χανιά, την Κομοτηνή, τη Λάρισα, το Βόλο, την Κέρκυρα, τη Μυτιλήνη μέχρι και την Λευκωσία ή το Λονδίνο, μπορεί να το πιστοποιήσει.
Ειρηνικές πορείες αλλά και πετροπόλεμοι, γυμνοί μαθητές στα σκαλιά της ΓΑΔΑ, λουλούδια από φοιτητές σε αστυνομικούς, ξύλα, φρούτα και μολότοφ εναντίον αστυνομικών τμημάτων, παραιτήσεις υπουργών και πρυτάνεων, πυρπολήσεις δημοσίων κτιρίων και καταστροφές εμπορικών καταστημάτων που υπολογίστηκαν στα 50 εκατομμύρια ευρώ, κήρυξη της ημέρας της κηδείας του Αλέξανδρου σε ημέρα πένθους και νέες αστυνομικές προκλήσεις κατά την διάρκεια της τελετής ταφής του μαθητή ήταν οι εικόνες που παρακολουθούσε αποσβολωμένη για λίγες ημέρες η ελληνική κοινωνία. Ο Κάρολος Παπούλιας, που εν τω μεταξύ φρουρούταν στο Προεδρικό Μέγαρο, καθώς η κατοικία του δεχόταν επιθέσεις, χαρακτήρισε το συμβάν «τραύμα στο κράτος δικαίου της Ελλάδας», ενώ την ίδια ώρα οι εφημερίδες δημοσίευαν φωτογραφίες κουκουλοφόρων με λοστούς, συνδέοντάς τους με την ΕΛ.ΑΣ. Οι ταραχές καταλάγιασαν ύστερα από αρκετές ημέρες, αλλά στο πρόσωπο του Κορκονέα, η πλειοψηφία δεν έβλεπε παρά το καταρρακωμένο κύρος και την χαμένη υπόληψη των ελληνικών αρχών.
Η ετυμηγορία
Ο δράστης της δολοφονίας, Επαμεινώνδας Κορκονέας, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη χωρίς να του αναγνωριστούν ελαφρυντικά, ενώ ο συγκατηγορούμενός του, Βασίλης Σαραλιώτης, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 10 χρόνων για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονία και αργότερα αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους. Η απόφαση για την ισόβια κάθειρξη του Κορκονέα ελήφθη με ψήφους 4-3, στις 11 Οκτωβρίου του 2011.
Τι άλλαξε;
Το ημερολόγιο γράφει 2013 και οι αρχές, αρκετές ημέρες πριν την 6η Δεκεμβρίου, έχουν ήδη πάρει τα μέτρα τους για τις επικείμενες διαδηλώσεις στην επέτειο της δολοφονίας. Και μπορεί η οργή για το συγκεκριμένο περιστατικό να καταλάγιασε, η δικαιοσύνη να αποδόθηκε και η φιγούρα του Αλέξανδρου να αναβιώνει κυρίως στα στένσιλ των μαθητών και των φοιτητών, που βρήκαν στο πρόσωπό του ένα σύμβολο ενάντια στην καταπίεση, αλλά η υπενθύμιση πως έχουμε πολλούς λόγους να αγανακτήσουμε προφανώς, όπως αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων (βλέπε Αγανακτισμένοι, βλέπε πλατεία Ταχρίρ, βλέπε Αραβική Άνοιξη, βλέπε ΕΡΤ κλπ), παραμένει ικανή να πυροδοτήσει εξελίξεις.
Η σουρεαλιστική φύση του ελληνικού κράτους άλλωστε δίνει αρκετές αφορμές για να θυμόμαστε το περιστατικό – πρόσφατα για παράδειγμα, αποκαλύφθηκε πως ο δολοφόνος του Γρηγορόπουλου συνεχίζει να λαμβάνει μέρος του μισθού του από το κράτος, αφού συνέχιζε να είναι εγγεγραμμένος στο δυναμικό της ΕΛ.ΑΣ. Η απόφαση για την απόταξη και των δύο ενόχων λήφθηκε μόλις προ μερικών μηνών, τον περασμένο Μάρτιο.
Η πέμπτη επέτειος του θανάτου του Γρηγορόπουλου έρχεται λίγο καιρό μετά την παραδοχή των «μεγάλων κεφαλιών» της ΕΛ.ΑΣ. πως υπήρξε από λογαριασμό τους ανοχή στην -παράνομη εγκληματική, σύμφωνα με το κατηγορητήριο - δράση της Χρυσής Αυγής. Και λίγο περισσότερο καιρό μετά από την πρωτοφανή «συλλογή» κρουσμάτων αστυνομικής βίας, την οποία καταγράψαμε εδώ. Σκεφτείτε πώς ήταν η Ελλάδα πριν το 2008 και πώς είναι πλέον: Πέρα από την προφανή οικονομική κατρακύλα, άλλαξε και κάτι άλλο, που σηματοδοτήθηκε εκείνο τον Δεκέμβριο: Ως τότε, ζούσαμε ακόμα με την ψευδαίσθηση πως δεν μας αγγίζει τίποτε (ο τότε πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, δήλωνε προεκλογικά πως η κρίση δεν μας άγγιξε, γιατί είμαστε μια μικρή «θωρακισμένη» περιφερειακή οικονομία). Τώρα πια, ξέρουμε. Μεταξύ άλλων, πως στα μέρη μας είναι πια δύσκολο να ξεχωρίσουμε τους λύκους από τα πρόβατα.
«Εδώ στις 6 Δεκεμβρίου 2008 εντελώς αναίτια έσβησε το παιδικό χαμόγελο του αθώου δεκαπεντάχρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τις σφαίρες αμετανόητων δολοφόνων», γράφει το κείμενο που πλαισιώνει το μαύρο κάδρο της φωτογραφίας του μικρού Αλέξη στον πεζόδρομο των Εξαρχείων, ο οποίος πλέον φέρει το όνομά του.
Ήδη πέρασαν πέντε ολόκληρα χρόνια από εκείνη τη νύχτα. Μισή δεκαετία, μέσα στην οποία γίναμε θεατές των αποκαλυπτηρίων της κρίσης και της ουσιαστικής χρεοκοπίας της χώρας, είδαμε τα νέα «Δεκεμβριανά» να φουντώνουν και να καταλαγιάζουν, μέχρι να εμφανιστούν οι Αγανακτισμένοι και να καταλάβουν το Σύνταγμα, είδαμε την ακροδεξιά να ανεβαίνει και να μπαίνει πανηγυρικά στη Βουλή και την χώρα να αλλάζει, σίγουρα όμως όχι προς το καλύτερο.
Το μεμονωμένο(;) περιστατικό δολοφονίας εξελίχθηκε σε συμβολική στιγμή αφετηρίας της παρακμής σε μια χώρα, που όχι μόνο δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την αστυνομική αυθαιρεσία, αλλά επέτρεψε στην τελευταία σταδιακά να παραδώσει τα όπλα της στην ακροδεξιά. Οι διαδηλώσεις και τα επεισόδια αναμένονται έντονα για άλλη μια χρονιά – ήδη οι αρχές έχουν πάρει τα μέτρα τους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Μέχρι να διαπιστώσουμε για άλλη μια φορά, αυτή την Παρασκευή, πόσο στιγμάτισε εκείνη η «σφαίρα που εποστρακίστηκε» την συλλογική μνήμη όχι μόνο της νέας γενιάς αλλά όλων των Ελλήνων, ας θυμηθούμε το χρονικό της μαύρης σελίδας και τι έκρυβε… το επόμενο κεφάλαιο του βιβλίου.
Το χρονικό μιας σφαίρας
Ήταν περίπου εννέα το βράδυ εκείνης της ημέρας, όταν ο νεαρός μαθητής βρισκόταν με τους φίλους του, ένας εκ των οποίων γιόρταζε την ονομαστική του εορτή, στον πεζόδρομο της οδού Μεσολογγίου στα Εξάρχεια. Το πλήρωμα ενός περιπολικού που βρέθηκε στην περιοχή διαπληκτίστηκε με μια ομάδα νεαρών σε εκείνο το σημείο. Το όχημα αποχώρησε, αλλά λίγα λεπτά αργότερα δύο ειδικοί φρουροί, ο Επαμεινώνδας Κορκονέας και ο Βασίλης Σαραλιώτης, επέστρεψαν πεζοί με το χέρι στην σκανδάλη.
Από εκεί και πέρα, για αρκετούς μήνες, τα πραγματικά γεγονότα εκείνης της βραδιάς έμοιαζαν περισσότερο με ταινία του Κουροσάβα. Βγαλμένη από το σενάριο του «Ρασομόν», όπου μετά από ένα έγκλημα, πολλοί και διαφορετικοί χαρακτήρες λένε την δική τους, εξίσου διαφορετική εκδοχή των γεγονότων, η περίπτωση της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου διέφερε σε ένα μόνο σημείο: Στην δίκη της υπόθεσής της υπήρξε απόφαση, που επιβεβαίωσε τον φόβο (ή την σιγουριά) όλων μας: Πως επρόκειτο για στυγνό έγκλημα του αστυνομικού.
Η εκδοχή του κατηγορούμενου ειδικού φρουρού, Επαμεινώνδα Κορκονέα ήταν η εξής: Ομάδα νεαρών επιτέθηκε φραστικά εναντίον τους. Εκείνος έριξε δύο προειδοποιητικές βολές στον αέρα και μία στο έδαφος. Η τελευταία σφαίρα εποστρακίστηκε (όπως είναι το σωστό, και όχι «εξοστρακίστηκε», όπως αναφερόταν τότε) μετά την επαφή της με το έδαφος και βρήκε το θύμα στην καρδιά. Στην υπεράσπισή του, μάλιστα, ο Κορκονέας μέσω του δικηγόρου του, Αλέξη Κούγια, τόνισε πως ο Γρηγορόπουλος πιθανότατα ήταν ταραχοποιό στοιχείο που, ενώ ήταν από πλούσια οικογένεια του Παλαιού Φαλήρου, είχε αποβληθεί από ιδιωτικά σχολεία και αρεσκόταν να συχνάζει στα Εξάρχεια.
Η άλλη εκδοχή, αυτή των αυτόπτων μαρτύρων, μιλούσε για αναίτια επίθεση των δύο αστυνομικών με «αστεία» αφορμή, και βολή απευθείας προς την καρδιά του θύματος. Και όντως, ούτε η βαλλιστική μελέτη, ούτε οι μαρτυρίες στο μικτό ορκωτό δικαστήριο της Άμφισσας μπόρεσαν να διαψεύσουν τους τελευταίους: Η σφαίρα από το όπλο του Κορκονέα ταξίδεψε κατευθείαν στην καρδιά του Αλέξη, καρφώθηκε στον σπόνδυλό του και στον Ευαγγελισμό απλώς διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Εν τω μεταξύ, οι δρόμοι σχεδόν κάθε πόλης της Ελλάδας είχαν ήδη πάρει φωτιά.
«Οι χειρότερες ταραχές στην Ελλάδα από το 1974»
Έτσι χαρακτήρισε τις ταραχές του Δεκέμβρη του 2008 ο Guardian. Ακόμη μεγαλύτερη μερίδα των Μέσων τις χαρακτήρισε «εξέγερση». Και όποιος έτυχε να βρίσκεται στους δρόμους κυρίως της Αθήνας και της Θεσσαλονικής και σε μικρότερο βαθμό στα Ιωάννινα, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τα Χανιά, την Κομοτηνή, τη Λάρισα, το Βόλο, την Κέρκυρα, τη Μυτιλήνη μέχρι και την Λευκωσία ή το Λονδίνο, μπορεί να το πιστοποιήσει.
Ειρηνικές πορείες αλλά και πετροπόλεμοι, γυμνοί μαθητές στα σκαλιά της ΓΑΔΑ, λουλούδια από φοιτητές σε αστυνομικούς, ξύλα, φρούτα και μολότοφ εναντίον αστυνομικών τμημάτων, παραιτήσεις υπουργών και πρυτάνεων, πυρπολήσεις δημοσίων κτιρίων και καταστροφές εμπορικών καταστημάτων που υπολογίστηκαν στα 50 εκατομμύρια ευρώ, κήρυξη της ημέρας της κηδείας του Αλέξανδρου σε ημέρα πένθους και νέες αστυνομικές προκλήσεις κατά την διάρκεια της τελετής ταφής του μαθητή ήταν οι εικόνες που παρακολουθούσε αποσβολωμένη για λίγες ημέρες η ελληνική κοινωνία. Ο Κάρολος Παπούλιας, που εν τω μεταξύ φρουρούταν στο Προεδρικό Μέγαρο, καθώς η κατοικία του δεχόταν επιθέσεις, χαρακτήρισε το συμβάν «τραύμα στο κράτος δικαίου της Ελλάδας», ενώ την ίδια ώρα οι εφημερίδες δημοσίευαν φωτογραφίες κουκουλοφόρων με λοστούς, συνδέοντάς τους με την ΕΛ.ΑΣ. Οι ταραχές καταλάγιασαν ύστερα από αρκετές ημέρες, αλλά στο πρόσωπο του Κορκονέα, η πλειοψηφία δεν έβλεπε παρά το καταρρακωμένο κύρος και την χαμένη υπόληψη των ελληνικών αρχών.
Η ετυμηγορία
Ο δράστης της δολοφονίας, Επαμεινώνδας Κορκονέας, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη χωρίς να του αναγνωριστούν ελαφρυντικά, ενώ ο συγκατηγορούμενός του, Βασίλης Σαραλιώτης, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 10 χρόνων για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονία και αργότερα αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους. Η απόφαση για την ισόβια κάθειρξη του Κορκονέα ελήφθη με ψήφους 4-3, στις 11 Οκτωβρίου του 2011.
Τι άλλαξε;
Το ημερολόγιο γράφει 2013 και οι αρχές, αρκετές ημέρες πριν την 6η Δεκεμβρίου, έχουν ήδη πάρει τα μέτρα τους για τις επικείμενες διαδηλώσεις στην επέτειο της δολοφονίας. Και μπορεί η οργή για το συγκεκριμένο περιστατικό να καταλάγιασε, η δικαιοσύνη να αποδόθηκε και η φιγούρα του Αλέξανδρου να αναβιώνει κυρίως στα στένσιλ των μαθητών και των φοιτητών, που βρήκαν στο πρόσωπό του ένα σύμβολο ενάντια στην καταπίεση, αλλά η υπενθύμιση πως έχουμε πολλούς λόγους να αγανακτήσουμε προφανώς, όπως αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων (βλέπε Αγανακτισμένοι, βλέπε πλατεία Ταχρίρ, βλέπε Αραβική Άνοιξη, βλέπε ΕΡΤ κλπ), παραμένει ικανή να πυροδοτήσει εξελίξεις.
Η σουρεαλιστική φύση του ελληνικού κράτους άλλωστε δίνει αρκετές αφορμές για να θυμόμαστε το περιστατικό – πρόσφατα για παράδειγμα, αποκαλύφθηκε πως ο δολοφόνος του Γρηγορόπουλου συνεχίζει να λαμβάνει μέρος του μισθού του από το κράτος, αφού συνέχιζε να είναι εγγεγραμμένος στο δυναμικό της ΕΛ.ΑΣ. Η απόφαση για την απόταξη και των δύο ενόχων λήφθηκε μόλις προ μερικών μηνών, τον περασμένο Μάρτιο.
Η πέμπτη επέτειος του θανάτου του Γρηγορόπουλου έρχεται λίγο καιρό μετά την παραδοχή των «μεγάλων κεφαλιών» της ΕΛ.ΑΣ. πως υπήρξε από λογαριασμό τους ανοχή στην -παράνομη εγκληματική, σύμφωνα με το κατηγορητήριο - δράση της Χρυσής Αυγής. Και λίγο περισσότερο καιρό μετά από την πρωτοφανή «συλλογή» κρουσμάτων αστυνομικής βίας, την οποία καταγράψαμε εδώ. Σκεφτείτε πώς ήταν η Ελλάδα πριν το 2008 και πώς είναι πλέον: Πέρα από την προφανή οικονομική κατρακύλα, άλλαξε και κάτι άλλο, που σηματοδοτήθηκε εκείνο τον Δεκέμβριο: Ως τότε, ζούσαμε ακόμα με την ψευδαίσθηση πως δεν μας αγγίζει τίποτε (ο τότε πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, δήλωνε προεκλογικά πως η κρίση δεν μας άγγιξε, γιατί είμαστε μια μικρή «θωρακισμένη» περιφερειακή οικονομία). Τώρα πια, ξέρουμε. Μεταξύ άλλων, πως στα μέρη μας είναι πια δύσκολο να ξεχωρίσουμε τους λύκους από τα πρόβατα.
