Από πού πήραν τα ονόματά τους τα κράτη της Ευρώπης
Ψάχνουμε τις ετυμολογικές «ρίζες» 15 ευρωπαϊκών κρατών και ανακαλύπτουμε τις ενδιαφέρουσες ιστορίες πίσω από τις ονομασίες τους.
του Γιώργου Κόκουβα
Πριν από μερικούς μήνες, είχαμε κάνει άνω-κάτω την Γηραιά Ήπειρο και ανακαλύψαμε για χάρη σας τις ιστορίες πίσω από τα «βαφτίσια» των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Σήμερα, μιας και η «επιστήμη» της ονοματοδοσίας μας φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καταπιανόμαστε με τα ίδια τα ευρωπαϊκά κράτη.
Γιατί λέμε την Γερμανία… Γερμανία και πώς συνδέεται η Ισπανία με την αρχαία Ελλάδα; Ποιος θρύλος κρύβεται πίσω από το όνομα της Τσεχίας και πώς μια μέλισσα βάφτισε μια ολόκληρη χώρα; Βρήκαμε τις «ρίζες» δεκαπέντε ευρωπαϊκών κρατών και σας τις αποκαλύπτουμε – hint: σε περισσότερες από μία περιπτώσεις «βάφτισης»… οι Έλληνες έχουν βάλει το χεράκι τους.
Ισπανία
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την «βάφτιση» της ιβηρικής χώρας. Η πρώτη συνδέεται με την Ελλάδα και αναφέρεται στην ποιητική χρήση του όρου «Εσπερία». Οι Έλληνες θεωρούσαν πως η περιοχή της Ιταλίας ήταν «η δυτική χώρα, εκεί όπου δύει ο ήλιος», ενώ η περιοχή της Ισπανίας, που βρισκόταν ακόμη πιο δυτικά ήταν, κατά την λατινική γραφή, η «Hesperia ultima». Η δεύτερη εκδοχή σχετίζεται με την λέξη «i-Shpania» των Καρχηδονίων, που σημαίνει «νησί των κουνελιών» ή και «άκρη», καθώς η Ισπανία βρίσκεται στο άκρο της Μεσογείου.
Ιταλία
Οι γείτονές μας ουσιαστικά ονομάζονται… γελαδάρηδες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη γλωσσολογική προσέγγιση, το όνομα «Ιταλία» προέρχεται από την λέξη «Víteliú», που σημαίνει «χώρα των μοσχαριών» (από το λατινικό vitulus που σημαίνει μοσχάρι). Άλλωστε ο ταύρος αποτέλεσε σύμβολο των νότιων φυλών της χώρας. Μία διαφορετική αναφορά υπάρχει από ελληνικές πηγές, και συγκεκριμένα τον Διονύσιο από την Αλικαρνασσό, τον Αριστοτέλη και τον Θουκυδίδη, οι οποίοι αναφέρουν κάποιον «Ιταλό» τον οποίο ο μύθος θέλει να δίνει το όνομά του στην χώρα.
Γαλλία
Το όνομα «France» που χρησιμοποιούν οι Γάλλοι για την χώρα τους σήμερα προέρχεται από την λέξη «Francia» (χώρα των Φράγκων). Οι Φράγκοι οφείλουν το όνομά τους στην πρωτο-γερμανική λέξη frankon που σημαίνει «ακόντιο» - η ρίψη ακοντίου ονομαζόταν τότε francisca. Κατά μία άλλη άποψη, στα αρχαία γερμανικά η λέξη “Frank” σήμαινε «ελεύθερος» σε αντίθεση με τους σκλάβους. Όσο για την δική μας ονομασία για την χώρα, «Γαλλία», συνδέεται με την παλαιότερη ονομασία της περιοχής, «Gaul» (στα λατινικά “Gallia”), που φέρεται να προέρχεται από το γερμανικό «walha» (αυτός που δεν μιλάει γερμανικά).
Ηνωμένο Βασίλειο
Το 1707, τα βασίλεια της Αγγλίας και της Σκωτίας ενώνονται και ονομάζονται «Ηνεωμένο εις ένα Βασίλειον υπό το όνομα Μεγάλη Βρετανία». Αργότερα, στην ένωση προσχωρεί και η Ιρλανδία (που αργότερα, πλην της Βόρειας Ιρλανδίας, ανεξαρτητοποιήθηκε εκ νέου). Όσο για τον όρο «Βρετανία», οφείλεται σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Karl Schmidt στους έλληνες που ταξίδεψαν ως εκεί και ανέφεραν την περιοχή ως «Πρεττανία». Στα λατινικά το «π» μετατράπηκε σε «b» και προέκυψε ο όρος «Britannia».
Γερμανία
Γερμανικά ονόμασε ο Ιούλιος Καίσαρας όλα τα εδάφη που κατοικούνταν ανατολικά του Ρήνου, μία ονομασία που φέρεται να έχει γαλατικές ρίζες. Το μόνο γνωστό είναι πως ο Καίσαρας «άκουσε από τους συμμάχους του ότι ο όρος “germane cisrhenani” χρησιμοποιούταν για τις φυλές του Άνω Ρήνου. Η γερμανική ονομασία της χώρας, Deutschland προέρχεται από τα αρχαϊκά γερμανικά και τη λέξη «deutsch» που σημαίνει «λαϊκός», όρος που χρησίμευε στον διαχωρισμό της γλώσσας του συγκεκριμένου λαού από εκείνη των λατινικών και των ρωμαίων αποίκων στην κεντρική Ευρώπη.
Μάλτα
Η νησιωτική χώρα της Μεσογείου πήρε το όνομά της από την ελληνική λέξη «μέλι», καθώς παρήγαγε αξιοσημείωτη ποσότητα μελιού – μάλιστα φιλοξενεί και ένα μοναδικό είδος μέλισσας. Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το νησί «Μελίτη», στα λατινικά η ονομασία μετατράπηκε σε «Melita» και τελικά «Μάλτα». Μια άλλη θεωρία μιλά για παράγωγο της φοινικικής λέξης «Maleth» που σημαίνει «καταφύγιο» και ίσως αναφέρεται στους πολλούς κόλπους της περιοχής.
Αλβανία
Οι ντόπιοι αποκαλούν την χώρα τους Shqipëri, αλλά η διεθνής ονομασία της Αλβανίας προέκυψε από την ελληνική χρήση της λέξης «Αρβανιτιά» - η οποία κατά τον μεσαίωνα καταγράφηκε στα λατινικά ως Albanitia και τελικά Albania.
Νορβηγία
Προφανές ή όχι, το όνομα της σκανδιναβικής χώρας σημαίνει… «ο δρόμος προς τον Βορρά» και μπορούμε να πούμε ότι είναι… ειλικρινές όσο και κυριολεκτικό. Η ετυμολογία προέρχεται από την φράση “nor veg” στην αρχαϊκή γλώσσα Norse – όταν ακόμη χρησιμοποιούταν, η χώρα λεγόταν Nóregr. Οι Αγγλοσάξονες το μετέτρεψαν σε Norb weg και στα λατινικά μεταφράστηκε ως Northvegia.
Αυστρία
Ο όρος Αυστρία (στα λατινικά Austria) πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον 12ο αιώνα στη λατινική γλώσσα. Ωστόσο, η ονομασία προέρχεται από την γερμανική γραφή της λέξης, Österreich, που στην κυριολεξία σημαίνει το «ανατολικό βασίλειο» ή «ανατολική αυτοκρατορία».
Ουγγαρία
Πρώτοι οι βυζαντινοί ανέφεραν τον λαό που κατοικούσε σε εκείνη την περιοχή ως «Ούγγρους». Το συγκεκριμένο όνομα , σύμφωνα με την επικρατέστερη εξήγηση, συνδέεται με την βουλγαρική λέξη «ągrinŭ», που με τη σειρά της προήλθε από την βουλαροτουρκική φράση «On-Ogur», δηλαδή «δέκα (φυλές των) Ogurs, των φύλων που κυβερνούσαν την ανατολική Ουγγαρία μετά τους Αβάρους. Στην διεθνή ονομασία, Hungary, προστέθηκε το «H», ως αναφορά στους Huns (Ούννοι), που είχαν κατοικήσει την περιοχή πριν τους Αβάρους.
Τσεχία
Σύμφωνα με τον θρύλο, την φυλή που κατοίκησε στα εδάφη της τότε Βοημίας, την έφερε ως εκεί ο ηγέτης της ονόματι Čech, στον οποίο και οφείλεται το σημερινό όνομα του κράτους. Η ρίζα του ονόματός του είναι πρωτο-σλαβική και σημαίνει «ένας από τους ανθρώπους», «από τον λαό».
Πορτογαλία
Η χώρα της Ιβηρικής πήρε το όνομά της από την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της, το Πόρτο, του οποίου το λατινικό όνομα ήταν Portus Cale. Προφανώς το “Portus” αναφέρεται στον λιμενικό χαρακτήρα της πόλης, ενώ το “Cale” εικάζεται πως προέρχεται από το όνομα αρχαίας πόλης της περιοχής που ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη «Κάλλις», χάρη στην ομορφιά της κοιλάδας. Υπάρχει επίσης η εκδοχή που συσχετίζει το “Cale” με την λατινική λέξη η οποία σημαίνει «ζεστός» - με άλλα λόγια, το Πόρτο είναι το «ζεστό λιμάνι».
Βέλγιο
Πριν καταφθάσουν οι Ρωμαίοι, το 100 π.Χ. στα εδάφη του σημερινού Βελγίου, εκείνα κατοικούνταν από τους Βέλγους (Belgae), μια φυλή προσμίξεων Κελτών και Γερμανών. Έτσι, οι Ρωμαίοι, κατακτώντας την περιοχή και καθιστώντας την ρωμαϊκή επαρχία, την ονόμασαν «Gallia Belgica». Στην αρχαϊκή κέλτικη γλώσσα, «belg» σήμαινε «φουσκώνω» - πιθανότατα από θυμό και οργή στην μάχη, χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης αρχαίας φυλής.
Ολλανδία
Η ελληνική ονομασία επιμένει στην παλιά ονομασία της χώρας: Το «Ολλανδία» (Holland) χρησιμοποιούταν ευρέως αρκετούς αιώνες παλαιότερα και προήλθε από το Holtland, που σημαίνει «ξύλινη χώρα» (προφανώς χάρη στην ξυλεία της περιοχής). Ο σημερινός όρος «Netherland» που χρησιμοποιείται διεθνώς προκύπτει από το γερμανικό Nederland, ήτοι… «Κάτω Χώρα», εξαιτίας του ότι μεγάλο ποσοστό του εδάφους της περιοχής βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.
Ρουμανία
Κι όμως, η ονομασία ενός ολόκληρου κράτους οφείλεται στην πρωτεύουσα… ενός άλλου κράτους. Η ονομασία «Ρουμανία» προέρχεται από την λατινική λέξη «romanus» η οποία σήμαινε «πολίτης της Ρώμης». Η πρώτη χρήση της λέξης εντοπίζεται στον 16ο αιώνα, από ιταλούς ουμανιστές που ταξίδεψαν στην Τρανσυλβανία, τη Μολδαβία και τη Βλαχία και επεσήμαναν πως οι κάτοικοι της περιοχής οφείλουν το όνομά τους στο γεγονός πως αποτέλεσαν ρωμαϊκή αποικία.
Πριν από μερικούς μήνες, είχαμε κάνει άνω-κάτω την Γηραιά Ήπειρο και ανακαλύψαμε για χάρη σας τις ιστορίες πίσω από τα «βαφτίσια» των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Σήμερα, μιας και η «επιστήμη» της ονοματοδοσίας μας φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καταπιανόμαστε με τα ίδια τα ευρωπαϊκά κράτη.
Γιατί λέμε την Γερμανία… Γερμανία και πώς συνδέεται η Ισπανία με την αρχαία Ελλάδα; Ποιος θρύλος κρύβεται πίσω από το όνομα της Τσεχίας και πώς μια μέλισσα βάφτισε μια ολόκληρη χώρα; Βρήκαμε τις «ρίζες» δεκαπέντε ευρωπαϊκών κρατών και σας τις αποκαλύπτουμε – hint: σε περισσότερες από μία περιπτώσεις «βάφτισης»… οι Έλληνες έχουν βάλει το χεράκι τους.
Ισπανία
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την «βάφτιση» της ιβηρικής χώρας. Η πρώτη συνδέεται με την Ελλάδα και αναφέρεται στην ποιητική χρήση του όρου «Εσπερία». Οι Έλληνες θεωρούσαν πως η περιοχή της Ιταλίας ήταν «η δυτική χώρα, εκεί όπου δύει ο ήλιος», ενώ η περιοχή της Ισπανίας, που βρισκόταν ακόμη πιο δυτικά ήταν, κατά την λατινική γραφή, η «Hesperia ultima». Η δεύτερη εκδοχή σχετίζεται με την λέξη «i-Shpania» των Καρχηδονίων, που σημαίνει «νησί των κουνελιών» ή και «άκρη», καθώς η Ισπανία βρίσκεται στο άκρο της Μεσογείου.
Ιταλία Οι γείτονές μας ουσιαστικά ονομάζονται… γελαδάρηδες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη γλωσσολογική προσέγγιση, το όνομα «Ιταλία» προέρχεται από την λέξη «Víteliú», που σημαίνει «χώρα των μοσχαριών» (από το λατινικό vitulus που σημαίνει μοσχάρι). Άλλωστε ο ταύρος αποτέλεσε σύμβολο των νότιων φυλών της χώρας. Μία διαφορετική αναφορά υπάρχει από ελληνικές πηγές, και συγκεκριμένα τον Διονύσιο από την Αλικαρνασσό, τον Αριστοτέλη και τον Θουκυδίδη, οι οποίοι αναφέρουν κάποιον «Ιταλό» τον οποίο ο μύθος θέλει να δίνει το όνομά του στην χώρα.
Γαλλία
Το όνομα «France» που χρησιμοποιούν οι Γάλλοι για την χώρα τους σήμερα προέρχεται από την λέξη «Francia» (χώρα των Φράγκων). Οι Φράγκοι οφείλουν το όνομά τους στην πρωτο-γερμανική λέξη frankon που σημαίνει «ακόντιο» - η ρίψη ακοντίου ονομαζόταν τότε francisca. Κατά μία άλλη άποψη, στα αρχαία γερμανικά η λέξη “Frank” σήμαινε «ελεύθερος» σε αντίθεση με τους σκλάβους. Όσο για την δική μας ονομασία για την χώρα, «Γαλλία», συνδέεται με την παλαιότερη ονομασία της περιοχής, «Gaul» (στα λατινικά “Gallia”), που φέρεται να προέρχεται από το γερμανικό «walha» (αυτός που δεν μιλάει γερμανικά).
Ηνωμένο Βασίλειο
Το 1707, τα βασίλεια της Αγγλίας και της Σκωτίας ενώνονται και ονομάζονται «Ηνεωμένο εις ένα Βασίλειον υπό το όνομα Μεγάλη Βρετανία». Αργότερα, στην ένωση προσχωρεί και η Ιρλανδία (που αργότερα, πλην της Βόρειας Ιρλανδίας, ανεξαρτητοποιήθηκε εκ νέου). Όσο για τον όρο «Βρετανία», οφείλεται σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Karl Schmidt στους έλληνες που ταξίδεψαν ως εκεί και ανέφεραν την περιοχή ως «Πρεττανία». Στα λατινικά το «π» μετατράπηκε σε «b» και προέκυψε ο όρος «Britannia».
Γερμανία Γερμανικά ονόμασε ο Ιούλιος Καίσαρας όλα τα εδάφη που κατοικούνταν ανατολικά του Ρήνου, μία ονομασία που φέρεται να έχει γαλατικές ρίζες. Το μόνο γνωστό είναι πως ο Καίσαρας «άκουσε από τους συμμάχους του ότι ο όρος “germane cisrhenani” χρησιμοποιούταν για τις φυλές του Άνω Ρήνου. Η γερμανική ονομασία της χώρας, Deutschland προέρχεται από τα αρχαϊκά γερμανικά και τη λέξη «deutsch» που σημαίνει «λαϊκός», όρος που χρησίμευε στον διαχωρισμό της γλώσσας του συγκεκριμένου λαού από εκείνη των λατινικών και των ρωμαίων αποίκων στην κεντρική Ευρώπη.
Μάλτα
Η νησιωτική χώρα της Μεσογείου πήρε το όνομά της από την ελληνική λέξη «μέλι», καθώς παρήγαγε αξιοσημείωτη ποσότητα μελιού – μάλιστα φιλοξενεί και ένα μοναδικό είδος μέλισσας. Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το νησί «Μελίτη», στα λατινικά η ονομασία μετατράπηκε σε «Melita» και τελικά «Μάλτα». Μια άλλη θεωρία μιλά για παράγωγο της φοινικικής λέξης «Maleth» που σημαίνει «καταφύγιο» και ίσως αναφέρεται στους πολλούς κόλπους της περιοχής.
Αλβανία
Οι ντόπιοι αποκαλούν την χώρα τους Shqipëri, αλλά η διεθνής ονομασία της Αλβανίας προέκυψε από την ελληνική χρήση της λέξης «Αρβανιτιά» - η οποία κατά τον μεσαίωνα καταγράφηκε στα λατινικά ως Albanitia και τελικά Albania.
Νορβηγία
Προφανές ή όχι, το όνομα της σκανδιναβικής χώρας σημαίνει… «ο δρόμος προς τον Βορρά» και μπορούμε να πούμε ότι είναι… ειλικρινές όσο και κυριολεκτικό. Η ετυμολογία προέρχεται από την φράση “nor veg” στην αρχαϊκή γλώσσα Norse – όταν ακόμη χρησιμοποιούταν, η χώρα λεγόταν Nóregr. Οι Αγγλοσάξονες το μετέτρεψαν σε Norb weg και στα λατινικά μεταφράστηκε ως Northvegia.
Αυστρία
Ο όρος Αυστρία (στα λατινικά Austria) πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον 12ο αιώνα στη λατινική γλώσσα. Ωστόσο, η ονομασία προέρχεται από την γερμανική γραφή της λέξης, Österreich, που στην κυριολεξία σημαίνει το «ανατολικό βασίλειο» ή «ανατολική αυτοκρατορία».
Ουγγαρία Πρώτοι οι βυζαντινοί ανέφεραν τον λαό που κατοικούσε σε εκείνη την περιοχή ως «Ούγγρους». Το συγκεκριμένο όνομα , σύμφωνα με την επικρατέστερη εξήγηση, συνδέεται με την βουλγαρική λέξη «ągrinŭ», που με τη σειρά της προήλθε από την βουλαροτουρκική φράση «On-Ogur», δηλαδή «δέκα (φυλές των) Ogurs, των φύλων που κυβερνούσαν την ανατολική Ουγγαρία μετά τους Αβάρους. Στην διεθνή ονομασία, Hungary, προστέθηκε το «H», ως αναφορά στους Huns (Ούννοι), που είχαν κατοικήσει την περιοχή πριν τους Αβάρους.
Τσεχία
Σύμφωνα με τον θρύλο, την φυλή που κατοίκησε στα εδάφη της τότε Βοημίας, την έφερε ως εκεί ο ηγέτης της ονόματι Čech, στον οποίο και οφείλεται το σημερινό όνομα του κράτους. Η ρίζα του ονόματός του είναι πρωτο-σλαβική και σημαίνει «ένας από τους ανθρώπους», «από τον λαό».
Πορτογαλία
Η χώρα της Ιβηρικής πήρε το όνομά της από την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της, το Πόρτο, του οποίου το λατινικό όνομα ήταν Portus Cale. Προφανώς το “Portus” αναφέρεται στον λιμενικό χαρακτήρα της πόλης, ενώ το “Cale” εικάζεται πως προέρχεται από το όνομα αρχαίας πόλης της περιοχής που ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη «Κάλλις», χάρη στην ομορφιά της κοιλάδας. Υπάρχει επίσης η εκδοχή που συσχετίζει το “Cale” με την λατινική λέξη η οποία σημαίνει «ζεστός» - με άλλα λόγια, το Πόρτο είναι το «ζεστό λιμάνι».
Βέλγιο Πριν καταφθάσουν οι Ρωμαίοι, το 100 π.Χ. στα εδάφη του σημερινού Βελγίου, εκείνα κατοικούνταν από τους Βέλγους (Belgae), μια φυλή προσμίξεων Κελτών και Γερμανών. Έτσι, οι Ρωμαίοι, κατακτώντας την περιοχή και καθιστώντας την ρωμαϊκή επαρχία, την ονόμασαν «Gallia Belgica». Στην αρχαϊκή κέλτικη γλώσσα, «belg» σήμαινε «φουσκώνω» - πιθανότατα από θυμό και οργή στην μάχη, χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης αρχαίας φυλής.
Ολλανδία
Η ελληνική ονομασία επιμένει στην παλιά ονομασία της χώρας: Το «Ολλανδία» (Holland) χρησιμοποιούταν ευρέως αρκετούς αιώνες παλαιότερα και προήλθε από το Holtland, που σημαίνει «ξύλινη χώρα» (προφανώς χάρη στην ξυλεία της περιοχής). Ο σημερινός όρος «Netherland» που χρησιμοποιείται διεθνώς προκύπτει από το γερμανικό Nederland, ήτοι… «Κάτω Χώρα», εξαιτίας του ότι μεγάλο ποσοστό του εδάφους της περιοχής βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.
Ρουμανία
Κι όμως, η ονομασία ενός ολόκληρου κράτους οφείλεται στην πρωτεύουσα… ενός άλλου κράτους. Η ονομασία «Ρουμανία» προέρχεται από την λατινική λέξη «romanus» η οποία σήμαινε «πολίτης της Ρώμης». Η πρώτη χρήση της λέξης εντοπίζεται στον 16ο αιώνα, από ιταλούς ουμανιστές που ταξίδεψαν στην Τρανσυλβανία, τη Μολδαβία και τη Βλαχία και επεσήμαναν πως οι κάτοικοι της περιοχής οφείλουν το όνομά τους στο γεγονός πως αποτέλεσαν ρωμαϊκή αποικία.
