της Έλενας Μπούλια
Η Ημέρα της Γυναίκας θεσμοθετήθηκε για να αναδείξει το ρόλο των γυναικών στην διαμόρφωση της ιστορίας και για να θυμίζει πως ασχέτως των όσων βημάτων έχουν ήδη γίνει στην (αυτονόητη) κατεύθυνση της ισότητας των δύο φύλων, είναι ακόμη πολλά- πολλά που πρέπει να ακολουθήσουν.
Τι και αν ξεκίνησε από την προσπάθεια των γυναικών να διεκδικήσουν με σκοπό να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και να αντιμετωπίζονται ισότιμα με τους άντρες; Σήμερα ο μόνος ίσως λόγος για να ”εορτάζεται” η ημέρα της γυναίκας είναι η ανάγκη να εξαλείφθούν φαινόμενα φυλετικού ρατσισμού και κακοποίησης- εξαιρετικά συνηθισμένα σε χώρες του τρίτου κόσμου.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως το γυναικείο κίνημα έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Δεν είναι τυχαίο πως ο Αριστοφάνης τοποθετούσε τη Λυσιστράτη ”μπροστάρη” σε ένα είδος φυλετικού πολέμου εναντίον των ανδρών αποσκοπώντας στην παύση του πολέμου.
Μερικούς αιώνες αργότερα, είναι οι Παριζιάνες αυτές που, κατά τη γαλλική επανάσταση, ορμούν στους δρόμους και διακηρύττουν την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα, απαιτώντας μάλιστα για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου.
Ο καθορισμός της 8ης Μαρτίου σαν επίσημη ημέρα αφιερωμένη στη Γυναίκα, και σαν επίσημη αργία σε κάποιες χώρες, προέκυψε μετά από διάφορα γεγονότα, με πρωταγωνίστριες τις γυναίκες, γύρω στο 1900 που συνέβησαν τέλη Φεβρουαρίου, αρχές ή μέσα Μαρτίου. Η 8η μέρα του Μάρτη επιλέχθηκε σαν σημείο αναφοράς στο σημαντικότερο από αυτά τα γεγονότα, στη Ρωσία, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πιο συγκεκριμένα, το 1917, 2 εκατομμύρια Ρώσοι στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο. Οι Ρωσίδες που είχαν μείνει πίσω, συγκλονισμένες από την τραγική αυτή έκβαση του πολέμου, διάλεξαν την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου για να διαδηλώσουν για ”Ψωμί και Ειρήνη”. Οι πολιτικοί ηγέτες αντιτάχθηκαν στην ημερομηνία και τη διεξαγωγή της διαδήλωσης, μα οι γυναίκες την ολοκλήρωσαν πάραυτα.
Η διαδήλωση αυτή μάλιστα φάνηκε πως αποτέλεσε το πρώτο στάδιο της Ρωσικής Επανάστασης, αφού 4 ημέρες μετά ο τσάρος Νικόλαος ο Β’, ο τελευταίος της Ρωσίας, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Την ηγεσία τότε ανέλαβε η προσωρινή κυβέρνηση των μπολσεβίκων, η οποία παραχώρησε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου. Η ιστορική εκείνη Κυριακή, σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, ήταν η 8η Μαρτίου.
Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να καταφέρουν οι γυναίκες να αποκτήσουν όλα αυτά για τα οποία μάχονταν. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια, σε ορισμένα μέρη του κόσμου, δεν τα έχουν αποκτήσει ούτε σήμερα. Στα 90 χρόνια που μεσολάβησαν, ακολούθησε ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη φωνή των γυναικών για ειρήνη και ελευθερία.
Τα πρώτα κύματα του φεμινισμού ήρθαν να σαρώσουν ό,τι είχε απομείνει από το αποδεκατισμένο ανδρικό ηθικό, ιδιαίτερα στην Αμερική, και οι γυναίκες τώρα αρνούνται να δεχτούν τον άτυπο κανόνα της άμισθης εργασίας στο σπίτι σαν αντάλλαγμα της οικονομικής τους στήριξης από τους άνδρες.
Πολύ βολικό αίτημα για τα πρώτα στάδια του καπιταλισμού, που αρχίζει να επιχειρεί, μετά το τέλος του δεύτερου Παγκοσμίου, να μετατρέψει τους ανθρώπους από παραγωγούς αγαθών σε καταναλωτές αγαθών, και έτσι να προβάλλει την ανάγκη για περισσότερα χρήματα ως στόχο ζωής.
Μαζί με τη δεκαετία του 1960 ξεκινά και το δεύτερο φεμινιστικό κίνημα. Τώρα πια οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται, ψηφίζουν και αποκτούν όλο και περισσότερη δύναμη. Όχι όμως όλες. Σκοπός τώρα είναι να υποστηριχθούν οι μειονότητες (ομοφυλόφιλες, φυλετικές μειονότητες), να αποκτήσουν οι γυναίκες μεγαλύτερη σεξουαλική ελευθερία και το απόλυτο δικαίωμα ”χρήσης” του σώματός τους.
Το 1981, η Αμερικανίδα φεμινίστρια και δημοσιογράφος Gloria Steinem, σε ομιλία της στο Πανεπιστήμιο Yale δηλώνει ”Κάποιες από εμάς γινόμαστε οι άνδρες που θέλαμε να παντρευτούμε”. Εν έτει 2007, η δήλωση αυτή φαίνεται να είναι κάτι παραπάνω από πραγματικότητα στις περισσότερες δυτικές και δυτικόφρονες κοινωνίες.
Έρευνα που έγινε πέρσι στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου, σε γυναίκες ηλικίας 18 έως 58 ετών από διάφορα μέρη του κόσμου απέδειξε ακριβώς αυτό. Οι περισσότερες γυναίκες σήμερα σπουδάζουν με σκοπό να εξοικονομήσουν αρκετά χρήματα που θα τους παρέχουν αυτονομία και έναν αξιοπρεπή τρόπο ζωής.
Ταυτόχρονα, εναντιώνονται στην ιδέα του γάμου σαν απώτερο στόχο ζωής, παρόλο που αναγνωρίζουν πως οι ανύπαντρες και άτεκνες γυναίκες άνω των 35 αντιμετωπίζονται από την κοινωνία με κάποια προκατάληψη. Το αποτέλεσμα αυτού φαίνεται να οδηγεί αρκετές γυναίκες (περίπου 3 στις 10, σύμφωνα με την έρευνα) στο να συνάπτουν δεσμούς επειδή ”πρέπει” και όχι απαραίτητα επειδή ”θέλουν”.
Το ”πρέπει” και το ”θέλω”, ωστόσο δεν αποτελεί σαφή διαχωρισμό και στις ανατολικές κοινωνίες. Στην πραγματικότητα, εκεί κυριαρχεί το ”πρέπει” ενώ το ”θέλω” μπορεί ακόμα και να τιμωρηθεί. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ο.Η.Ε. τουλάχιστον, που μάλιστα υπερθεμάτισε με τη φετινή Ημέρα της Γυναίκας την παύση της ατιμωρησίας της βίας κατά των γυναικών, αυτό δείχνουν.
Τα θέματα τα οποία θίγει ο Ο.Η.Ε., πιο συγκεκριμένα είναι τα εξής:
* Περίπου 25.000 νύφες καίγονται ζωντανές κάθε χρόνο στην Ινδία εξαιτίας ανεπαρκούς προίκας. Οι ”εμπρηστές” ανήκουν στην οικογένεια του γαμπρού που φροντίζουν ο φόνος αυτός να φανεί σαν ατύχημα ή σαν αυτοκτονία, έτσι ώστε ο γαμπρός να μπορέσει μετά ελεύθερα να κάνει την τύχη του με μία πιο εύπορη σύζυγο.
* Σε ένα σημαντικό αριθμό χωρών, όπως π.χ. την Ιορδανία, το Πακιστάν, το Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, αλλά και άλλες χώρες του Περσικού κόλπου, γυναίκες που έχουν πέσει θύματα βιασμού τιμωρούνται, συχνά με φόνο, από τους ίδιους τους συγγενείς τους, έτσι ώστε να διατηρηθεί η τιμή της οικογένειας αμόλυντη!
* Σύμφωνα με τη Unicef, 100 με 140 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες έχουν υποστεί κάποια μορφή ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων. Μία πρακτική που σε 28 χώρες της Αφρικής εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα, παρά το γεγονός ότι έχει απαγορευθεί νομικά στις περισσότερες από αυτές.
Μία πράξη που, αν αναλογιστεί κανείς την περίφημη φράση της Simone de Beauvoir, ”Δεν γεννιέται κανείς γυναίκα. Γίνεται.”, πριν πενήντα χρόνια, στην προκειμένη περίπτωση αποτελεί σχήμα οξύμωρο.
Θα ήταν αφελές, ίσως και ειρωνικό, να αντιλαμβανόμαστε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας σαν μία ευκαιρία να προσφέρουμε λουλούδια στις μαμάδες και τις συζύγους μας, όταν σε όλο τον κόσμο συμβαίνουν καθημερινά εγκλήματα εις βάρος των γυναικών.
Όταν ανήλικα κορίτσια στην Αφρική και τη Νότια Ασία υποχρεώνονται από τις οικογένειες τους σε γάμους, και σαν επακόλουθο σεξουαλική συνεύρεση, με άτομα-χορηγούς που ίσως τους εξασφαλίσουν ένα πιο βέβαιο μέλλον. Όταν πάνω από τις μισές γυναίκες στο Μπαγκλαντές, την Αιθιοπία, το Περού και την Τανζανία, και αλλού, αναφέρουν περιστατικά κατ’οίκον βίας από το γονιό ή το σύντροφό τους. Όταν, εν τέλει, μία στις πέντε γυναίκες παγκοσμίως πέφτει θύμα βιασμού ή πρόθεσης βιασμού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της.
Όσο λοιπόν τέτοια εγκλήματα συνεχίζουν να συμβαίνουν, ο θεσμός της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας σήμερα αποκτά στα μάτια μας σκοπό και νόημα μόνο αν δύναται, με κάποιο τρόπο, να τα εξαλείψει.
