Όσα δεν γνωρίζατε για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι

του Γιώργου Κόκουβα

Η αμερικανική σειρά Da Vinci’s Demons, ο δεύτερος κύκλος της οποίας μόλις ολοκληρώθηκε, μας ξενάγησε στην αναγεννησιακή Φλωρεντία και στα μυστικά της νεανικής ζωής του Λεονάρντο ντα Βίντσι και μας άνοιξε την όρεξη να μάθουμε ακόμη περισσότερα για τα έργα και τις ημέρες της μεγάλης ιδιοφυΐας. «Σκαλίσαμε» λοιπόν την ζωή του, και ανακαλύψαμε 12 πληροφορίες που δεν πιθανότατα δεν γνωρίζατε για έναν από τους πιο ενδιαφέροντες ανθρώπους που πέρασαν από τη Γη.

*Το καλλιτεχνικό του όνομα είναι Λεονάρντο
Μπορεί να έχουμε συνηθίσει να τον αποκαλούμε «Ντα Βίντσι» ή «Λεονάρντο ντα Βίντσι», αλλά ο ίδιος υπέγραφε τα έργα του απλώς ως Λεονάρντο ή «Io, Leonardo» (Εγώ, ο Λεονάρντο». Το «da Vinci» δηλώνει την καταγωγή του, καθώς γεννήθηκε στο Βίντσι της Ιταλίας, αλλά είναι περίεργο το ότι στην σύγχρονη εποχή επικράτησε να το αναφέρουμε, αφού δεν κάνουμε κάτι τέτοιο για κανέναν από τους «μάστορες» της Αναγέννησης – λέμε για παράδειγμα «Μικελάντζελο» και όχι «Μικελάντζελο Μποναρότι», όπως ήταν το πλήρες όνομα του έτερου μεγάλου ζωγράφου.



*Ασχολήθηκε λίγο-πολύ… με τα πάντα
Πάρτε ανάσα και σημειώστε νοερά «check» στους εξής τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, στους οποίους… έβαλε το χεράκι του: Ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, μουσική, μαθηματικά, μηχανική, ανατομία, γεωλογία, χαρτογραφία, βοτανολογία, συγγραφή.

*Κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η αναβλητικότητα
Τα ολοκληρωμένα έργα του που μας σώζονται είναι ελάχιστα σε σχέση με όλα όσα καταπιάστηκε ο πιο δραστήριος άνθρωπος της εποχής του. Κι αυτό γιατί ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι σπάνια αποτελείωνε τα έργα του, έχοντας συνεχώς ιδέες για καινούρια που μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον του. Και όχι μόνο αυτό, αλλά συχνά κατέστρεφε τα παλιότερα projects του για χάρη των καινούριων. Φανταστείτε πόσους ακόμη θησαυρούς του δεν θα έχουμε την τύχη να δούμε ποτέ…

*Ο «Μυστικός Δείπνος» άρχισε να φθείρεται… πριν καν τελειώσει
Η περίφημη τοιχογραφία που δημιούργησε ο Ντα Βίντσι στο μοναστήρι της Santa Maria delle grazie του Μιλάνου υπήρξε πεδίο (άλλου ένα) πειραματισμού για τον ζωγράφο, ο οποίος αποφάσισε να δοκιμάσει νέα υλικά για την δημιουργία του. Αυτά τα υλικά, δυστυχώς, αποδείχθηκαν ακατάλληλα για το υλικό από το οποίο ήταν φτιαγμένος ο τοίχος, με αποτέλεσμα το πασίγνωστο έργο να παρουσιάσει φθορές πριν καν ο Ντα Βίντσι προλάβει να το ολοκληρώσει. Οι εργασίες συντήρησης κατάφεραν να τον σώσουν, αλλά τα χρώματα στην πραγματικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό ξεθωριασμένα, σε σχέση με τις αντιγραφές και τις εικόνες που βλέπουμε στο διαδίκτυο.



*Δεν πήγε ποτέ στο σχολείο
Ό,τι έμαθε, το διδάχθηκε στο σπίτι όπου ζούσε με τον πατέρα του. Μάλιστα, υπήρξε ο νόθος γιος του Πιέρο ντα Βίντσι, ενώ για τη μητέρα του, Κατερίνα, την οποία δεν γνώρισε ποτέ, ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά πέρα από το ότι ήταν κατώτερης κοινωνικής τάξης.

*Έγραφε με «κατοπτρική» γραφή
Με άλλα λόγια, έγραφε ανεστραμμένα, έτσι ώστε τα γραπτά του να μπορούν να διαβαστούν μόνο με τη βοήθεια καθρέφτη. Η επικρατέστερη θεωρία κάνει λόγο για φόβο του Ντα Βίντσι μήπως του κλέψουν τις ιδέες, ή μήπως τις ανακαλύψει η Καθολική Εκκλησία, οι απόψεις της οποίας έρχονταν σε αντίθεση με τα ευρήματά του. Ωστόσο, μία πιο απλή ερμηνεία έγκειται στην πρακτικότητα του Λεονάρντο: Καθώς ήταν αριστερόχειρας, έγραφε κατ’ αυτόν τον τρόπο, ώστε να μην μουτζουρώνεται το χέρι του από το μελάνι. Αυτή η εκδοχή συγκλίνει με την άποψη που θέλει τον ιταλό «μαέστρο» να πάσχει από μια μορφή αυτισμού.



*Αγαπούσε σε μεγάλο βαθμό τα ζώα
Λέγεται μάλιστα πως αγόραζε πουλιά που πωλούνταν μέσα σε κλουβιά, μόνο και μόνο για να τα ελευθερώσει. Ίσως και για να μελετήσει την ανατομία τους, προτού το κάνει, αφού στις σημειώσεις του περιλαμβάνονται πολλά σχέδια της φυσιολογίας πτηνών – και όχι μόνο.

*Ήταν χορτοφάγος
Μάλιστα, δεν έπινε ποτέ ούτε γάλα. Οι χορτοφαγικές του τάσεις, που ήταν πρωτοφανείς για τα δεδομένα της ιταλικής κοινωνίας του 15ου αιώνα, σύμφωνα με τον ίδιο οφείλονταν σε «ανθρωπιστικούς» λόγους – όπως είπαμε, αγαπούσε πολύ τα ζώα και αρνιόταν να τα δει ως τροφή.

*Πίστευε ότι τα δάκρυα πηγάζουν από την καρδιά
Ήταν διαδεδομένη εκείνη την εποχή η άποψη ότι κάθε συναίσθημα συνδέεται με συγκεκριμένο όργανο του σώματος. Ο Ντα Βίντσι λοιπόν, υποστήριζε πως τα δάκρυα οφείλονταν στην καρδιά, συνδέοντας τα συναισθήματα αγάπης με πόνου με αυτή – ακόμη και οι ευφυΐες κάνουν λάθη.



*Το αγαπημένο του χόμπι ήταν… μάλλον μακάβριο
Είχε πάρει άδεια για να μελετά… πτώματα στο νοσοκομείο Santa Maria Nuova της Φλωρεντίας, προφανώς ωθούμενος από το ενδιαφέρον του για την ανθρώπινη ανατομία. Μάλιστα, λέγεται πως μέχρι να πάρει την επίσημη άδεια, επισκεπτόταν κοιμητήρια τη νύχτα και πραγματοποιούσε εκταφές για να μπορέσει να μελετήσει τις σωρούς. Τα αποτελέσματα των μελετών του φαίνονται σε γνωστά έργα του, όπως ο Βιτρούβιος άνθρωπος, αλλά και σε πιο άγνωστα, όπως το σχέδιο της «συνουσίας άνδρα και γυναίκας», που μπορείτε να δείτε εδώ.

*Χρειάστηκε πολλά χρόνια για να τελειοποιήσει τα χείλη της Μόνα Λίζα
Κάποιοι κάνουν λόγο για τέσσερα, κάποιοι μέχρι και για… δώδεκα ολόκληρα χρόνια, κατά τα οποία ο Λεονάρντο ντα Βίντσι προσπαθούσε να ολοκληρώσει την περίφημη Τζιοκόντα του. Όσο για την επικρατέστερη εκδοχή για το «ποια είναι, επιτέλους, η Τζοκόντα», τα στοιχήματα ευνοούν την σύζυγο του Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, ο οποίος και παρήγγειλε τον πίνακα.



*Είχε πολλές «πρωτιές» στο ενεργητικό του
Δημιούργησε μεταξύ άλλων το πρώτο αλεξίπτωτο, το πρώτο πτητικό μηχάνημα, το πρώτο ρομποτικό όχημα, το πρώτο πολυβόλο και αρκετούς πρωτοποριακούς χάρτες, που ήταν ομολογουμένως πολύ μπροστά για την εποχή του – μάλιστα δεν ήταν λίγοι οι ηγέτες που τον προσέλαβαν για να αναβαθμίσει τα στρατεύματα και τις δομές των πόλεών τους.

*Είχε σχέση αντιζηλίας με τον Μιχαήλ Άγγελο
Παρ’ ότι ο Μιχαήλ Άγγελος γεννήθηκε 23 χρόνια μετά την γέννηση του Λεονάρντο, οι δύο μεγάλοι άντρες της Αναγέννησης συνέπεσαν χρονικά σε μία από τις καλύτερες περιόδους για την ιταλική Αναγέννηση. Ωστόσο, σύμφωνα με τον βιογράφο του, Vasari, «ένιωθαν έντονη αντιπάθεια ο ένας για τον άλλον». Λέγεται μάλιστα πως όταν τα βήματά τους συναντήθηκαν, σε μία δημόσια συγκέντρωση όπου νεαροί καλλιτέχνες ζητούσαν από τον –καταξιωμένο τότε- Λεονάρντο να τους εξηγήσει αποσπάσματα του Δάντη, εκείνος έδειξε τον Μιχαήλ Άγγελο που περνούσε και είπε «ρωτήστε εκείνον». Ο Μιχαήλ Άγγελος, όμως, απάντησε με προσβολή, επισημαίνοντας πως είναι ένας απλός «σχεδιαστής αλόγων» και πως δεν μπορεί να ολοκληρώσει ούτε ένα έργο. Το παραπάνω περιστατικό υποδηλώνει πως είχε προϋπάρξει κάποια διαφωνία μεταξύ των δύο ιδιοφυϊών.



*Η προσωπική του ζωή αποτελεί ένα μυστήριο
Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε απέκτησε παιδιά, ενώ η πλέον διαδεδομένη θεωρία είναι πως ήταν αμφιφυλόφιλος. Στα «κατάστιχα» του φλωρεντίνικου δικαστηρίου, υπάρχουν πληροφορίες για δίκη με τον Ντα Βίντσι στο εδώλιο, κατηγορούμενο για σοδομισμό ενός νεαρού αγοριού, αν και το δικαστήριο τον αθώωσε. Οι ανοιχτοί ορίζοντες όσον αφορά την σεξουαλικότητα διαφαίνονται και στην τέχνη του, που περιλαμβάνει «ανδρόγυνες» μορφές και ερωτικής φύσης σχέδια.