Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει στραβά. Αν αφεθούν στην τύχη τους, τα πράγματα έχουν την τάση να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Αν κάτι πάει στραβά, θα πάει στραβά τη χειρότερη δυνατή στιγμή. Φράσεις σαν αυτές χρησιμοποιούνται καθημερινά, σε αμέτρητες παραλλαγές, από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι αποδίδουν κάθε έκφανση της ατυχίας στον πασίγνωστο, πλέον, νόμο του Μέρφυ. Πόσοι, όμως, μπορούν να απαντήσουν μετά βεβαιότητας στην ερώτηση ποιος είναι, αλήθεια, αυτός ο Μέρφυ, στον οποίο αποδίδεται το ευρύτατα διαδεδομένο αξίωμα;
Θύμα του ίδιου του του… νόμου, ο ταγματάρχης Edward A. Murphy Junior παρεξηγήθηκε, παραφράστηκε και εν τέλει καταδικάστηκε σε αφάνεια από την Ιστορία, που κράτησε το αξίωμά του και ξέχασε τον ίδιο. Βοήθησαν, βέβαια, και οι συγκυρίες. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Γεννημένος στον Παναμά το 1917, ο Edward Murphy αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ το 1940, και στη συνέχεια πήρε το βαθμό του ταγματάρχη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στην Ινδία και την Κίνα. Με το τέλος του πολέμου, φοίτησε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Αμερικανικής Αεροπορίας, και πήρε μέρος στα λεγόμενα πειράματα rocket sled. Κάπου εκεί άρχισε η ιστορία που, υπό κανονικές συνθήκες, θα τον είχε κάνει διάσημο.
Το rocket sled ήταν μία πλατφόρμα, η χρήση της οποίας ήταν ευρέως διαδεδομένη στα πειράματα της εποχής, και η οποία κινούταν πάνω σε σιδηροδρομικές ράγες, ωθούμενη από ρουκέτες, χάρη στις οποίες επιτυγχανόταν η υψηλή ταχύτητα. Το πείραμα που στάθηκε η αφορμή για την πρώτη διατύπωση του νόμου του Μέρφυ πραγματοποιήθηκε στη Βάση Edwards των Ηνωμένων Πολιτειών, χρησιμοποιούσε ένα rocket sled γνωστό ως Gee Whiz και μετρούσε την ανοχή του ανθρώπινου σώματος στις δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά την απότομη επιβράδυνση.
Η φράση ”αν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι τρόποι να γίνει κάτι, και κάποιος από αυτούς οδηγεί στην καταστροφή, τότε κάποιος θα το κάνει με αυτόν τον τρόπο”, η οποία αποτελεί την αυθεντική εκδοχή του νόμου του Μέρφυ, διατυπώθηκε από τον ταγματάρχη όταν οι αισθητήρες που ο ίδιος είχε κατασκευάσει για να μετρήσουν το σύνολο της δύναμης G που θα αναπτυσσόταν στο Gee Whiz τοποθετήθηκαν ανάποδα στο σύνολό τους, με αποτέλεσμα να καταγράψουν μηδενικά ποσά.
Ο σμηναγός John Paul Stapp, γνωστός και ως ”ο ταχύτερος άνθρωπος του κόσμου” ή απλά ο άνθρωπος που βρισκόταν πάνω στο Gee Whiz καθ’ όλη τη διάρκεια των πειραμάτων, απέδωσε τη φράση ως ”Νόμο του Μέρφυ” κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου που πραγματοποιήθηκε αργότερα. Όταν ρωτήθηκε πώς αποφεύχθηκαν τα ατυχήματα στη Βάση Edwards, ο Stapp απάντησε πως καθ’ όλη τη διάρκεια των πειραμάτων όλοι οι εμπλεκόμενοι έλαβαν υπ’ όψιν το ”Νόμο του Μέρφυ”, προσπαθώντας να αποκλείσουν όλες τις πιθανές επιπλοκές.
Εξαιτίας αυτού του συμβάντος, αλλά και του γεγονότος ότι ο Edward Murphy αποτέλεσε ουσιαστικά μέρος της επιχείρησης MX981 –όπως ήταν επίσης γνωστά τα πειράματα με το Gee Whiz– μόνο για μία ημέρα, αφού εκείνη την περίοδο συμμετείχε σε άλλες επιχειρήσεις, ο ”νόμος” αποδίδεται συχνότερα στον Stapp.
Όταν το αξίωμα άρχισε να διαδίδεται, να χρησιμοποιείται σε διαφημιστικές καμπάνιες και να τυπώνεται σε βιβλία ο Edward Murphy επιχείρησε, χωρίς αποτέλεσμα, να διεκδικήσει τα πνευματικά δικαιώματα του νόμου. Κατηγόρησε, μάλιστα, τον Stapp και το συνεργάτη του, George Nichols, ότι αποκόμιζαν κέρδος σε βάρος του.
Και η ίδια η παράφραση του ”νόμου”, που σήμερα χρησιμοποιείται κατά βάση χιουμοριστικά για να εκφράσει την κακοτυχία εν γένει –”ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει στραβά”– δυσαρεστούσε τον ταγματάρχη, ο οποίος, σύμφωνα με το γιο του, Robert Murphy, έβρισκε τις παραλλαγές του νόμου γελοίες, καθώς πίστευε ότι η δικιά του φράση αποτελούσε βασική αρχή για το σχεδιασμό του αμυντικού εξοπλισμού, η οποία υπαγόρευε τη θεώρηση των χειρότερων πιθανών συνεπειών και την προσπάθεια αντιμετώπισής τους, έπεσε, όμως, θύμα του νόμου του, προσπαθώντας να πείσει τον κόσμο να τον πάρει στα σοβαρά.
Προσπαθώντας να αποκαταστήσει τη φήμη του ταγματάρχη, ο Nick T. Spark έγραψε ένα άρθρο με τίτλο ”Γιατί ό,τι ξέρετε για το Νόμο του Μέρφυ είναι λάθος” (*) το οποίο επέκτεινε αργότερα στο βιβλίο ”Ιστορία του Νόμου του Μέρφυ”. Μην μπορώντας να συμπεριλάβει την άποψη του ίδιου του Murphy, ο οποίος πέθανε το 1990, ο Spark δημοσιεύει τις απόψεις των υπολοίπων εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένου και του γιου του ταγματάρχη, για να καταλήξει τελικά στο συμπέρασμα ότι ”η ιστορία γράφεται από τους νικητές –ή, ακόμα καλύτερα, από τους επιζήσαντες”. Αυτός ίσως να είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Edward Murphy έμεινε τελικά εκτός του hall of fame της ιστορίας.
Ηρώ Κουνάδη
(*) Διαβάστε το άρθρο του Nick Spark στη δεξιά στήλη, ”σχετικοί σύνδεσμοι”.
