Κουίζ: Πώς πήραν τα ονόματά τους τα ελληνικά νησιά;

του Γιώργου Κόκουβα

Πόσο καλά ξέρετε τα ελληνικά νησιά; Δεν μιλάμε μόνο για τις παραλίες τους, τα ταβερνάκια τους, τις συνταγές ή τα παραδοσιακά τους προϊόντα, αλλά για κάτι πιο βασικό: Γνωρίζετε πού οφείλουν τα ονόματά τους; Εμείς «ψαχουλέψαμε» την μυθολογία τους, ξετρυπώσαμε ετυμολογίες, αρχαίες λέξεις και θρύλους, και ετοιμάσαμε ένα κουίζ για να δοκιμάσετε τις δυνάμεις σας – και φυσικά στο τέλος να μάθετε πώς πραγματικά «βαφτίστηκαν» μερικά από τα πιο γνωστά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

1.Από πού πήρε το όνομά της η Αμοργός;
Α. Από το λατινικό «amo» που σημαίνει αγαπώ, καθώς οι Ενετοί κατακτητές το ονόμαζαν «νησί του έρωτα» - γι’ αυτό και στο κάστρο της υπάρχει σχηματισμένη η μεγάλη καρδιά.
Β. Από το φυτό «αμόργη», με το οποίο οι ντόπιοι έφτιαχναν τους καλύτερους χιτώνες της αρχαίας αγοράς.
Γ. Από το στερητικό «α» και το αρχαίο ρήμα «μέργω», που σημαίνει «βιάζομαι». Από την αρχαιότητα, τα νησιά φημίζονταν για τη ραθυμία και την χαλαρή καθημερινότητα.

2. Πού οφείλει το όνομά της η Χίος;
Α. Στο χιόνι, που σύμφωνα με το μύθο, έπεσε στο νησί και το έκανε γόνιμο
Β. Στην ομώνυμη τράπεζα, που ανέλαβε την ανοικοδόμηση των χωριών του νησιού μετά τον φονικό σεισμό του 1915
Γ. Στο σπάνιο ζωάκι «χίος», ένα άγριο κατσίκι – «ξαδελφάκι» του κρητικού κρι-κρι – που ήταν είδος προς εξαφάνιση επί δεκαετίες, και τελικά εξαφανίστηκε την δεκαετία του ’80.

3. Γιατί ονομάζεται έτσι η «Λευκάδα»;
Α. Γιατί στα ορεινά του νησιού ευδοκιμούν πολλές λεύκες – υπάρχουν δάση ολόκληρα γύρω από τους καταρράκτες και τις παραλίες.
Β. Γιατί το νησί εποικίστηκε από φύλα της Μαύρης Θάλασσας, που έφυγαν από εκεί ψάχνοντας να βρουν νέα «πατρίδα». Όταν έφτασαν στο νησί, ο μύθος λέει πως είπαν ότι «επιτέλους, η Μαύρη Θάλαττα μέσα τους… εγένετο λευκάδα».
Γ. Γιατί το χώμα της ήταν άσπρο, και σύμφωνα με τον Όμηρο, το νησί ως «λευκογαία», αποκαλούταν «Λευκάς».

4. Τι σημαίνει το όνομα της Εύβοιας;
Α. Ότι έχει καλά βόδια (ευ+βους).
Β. Ότι πρόκειται για νησί που εποικίστηκε επιτυχώς τα αρχαία χρόνια από κατοίκους της Βοιωτίας.
Γ. Ότι τα βράχια του νησιού διαθέτουν άριστη ακουστική («βοή») – λέγεται μάλιστα πως ένας ψίθυρος στις νότιες ακτές μπορεί να ακουστεί μέχρι και μισό χιλιόμετρο μακριά.



5. Πού οφείλουν το όνομά τους οι Παξοί;
Α. Στην λατινική λέξη «pax», που σημαίνει «ειρήνη» - την ονομασία έδωσαν οι Ιταλοί χάρη στο γαλήνιο, ειρηνικό τοπίο των ιόνιων ακτών.
Β. Στη λέξη «πάθος», που αποτελεί τη ρίζα του ονόματος, και αναφέρεται στον έρωτα του Ποσειδώνα για μια νύμφη, για χάρη της οποίας σχημάτισε τα συγκεκριμένα νησάκια.
Γ. Στους δίδυμους γιους του Δία, στους οποίους σύμφωνα με τον μύθο η μητέρα τους, Ιθάκη, έδωσε το ίδιο όνομα (Παξός), για να μην μπορεί ο Δίας να ξεχωρίσει τον έναν από τον άλλο και δώσει το χάρισμα του ημίθεου μόνο στον πρωτότοκο. Για να λύσει το πρόβλημα, ο Δίας τους μεταμόρφωσε σε νησιά.

6. Πώς απέκτησε το όνομά της η Σαντορίνη;
Α. Της το έδωσαν επισκέπτες από την κεντρική Ευρώπη, όταν είδαν πως οι αμμουδιές της νότιας πλευράς, στην Κόκκινη και τη Μαύρη Παραλία, μοιάζουν με τις όχθες του ποταμού Ρήνου (“sand” και “Rhine”)
Β. Την δεκαετία του ’70, με την τουριστική έκρηξη στο νησί, οι αρχές του νησιού αποφάσισαν να αλλάξουν το «Θήρα», γιατί ήταν δύσκολο να το προφέρουν οι ξένοι τουρίστες και ζήτησαν από τους κατοίκους του νησιού να προτείνουν καλύτερα ονόματα. Το «νικητήριο» όνομα του διαγωνισμού ήταν «Σαντορίνα», που σταδιακά έγινε «Σαντορίνη».
Γ. Οι Φράγκοι την αποκαλούσαν έτσι, εξαιτίας του ναού της Αγίας Ειρήνης (Σάντα Ιρίνα) που υπήρχε στο νησί.

7. Γιατί ονομάστηκε έτσι η Λέρος;
Α. Γιατί έχει ομαλό έδαφος, επίπεδο («λέρο» στα αρχαία ελληνικά).
Β. Γιατί η γειτονική Κάλυμνος, μεγάλος «αντίπαλος» του νησιού τον 18ο αιώνα, αρνούταν να τους προμηθεύει σφουγγάρια. Μάλιστα, οι Καλύμνιοι αποκαλούσαν τους «γείτονές» τους κοροϊδευτικά «λερούς».
Γ. Από το γαλλικό «le rose», όπως ονόμασαν οι Γάλλοι επισκέπτες τον 19ο αιώνα την περίφημη παραλία του νησιού με τα ροζ βράχια.

8. Πώς προέκυψε το όνομα του νησιού Μήλος;
Α. Πρόκειται για λανθασμένη γραφή του «Μύλος», που επικράτησε με τα χρόνια και αναφέρεται στον παλιό ανεμόμυλο της Χώρας.
Β. Χάρη στο μοναδικό οπορωφόρο που ευδοκιμεί στο νησί, την μηλιά. Εδώ, στον αρχαίο οικισμό Εσπερίδες, ήταν που ο Πάρης έλαβε το μήλο που έμελλε να προκαλέσει τον Τρωικό Πόλεμο.
Γ. Από τον μυθικό ήρωα Μήλο, τον πρώτο κάτοικο του νησιού, ο οποίος έδωσε και το όνομά του στο γνωστό δέντρο όταν αυτοκτόνησε κάτω από μία μηλιά.



Απαντήσεις:
1Β
Η Αμοργός οφείλει το όνομά της στο φυτό «αμόργη», από το οποίο κατασκευάζονταν χιτώνες από διάφανο λινάρι, οι οποίοι μάλιστα θεωρούνταν από τους καλύτερους στον ελλαδικό χώρο στα αρχαία χρόνια.

2Α
Η κόρη του Ποσειδώνα, σύμφωνα με τον μύθο, γεννήθηκε στο νησί, και εκείνη τη μέρα έπεσε πολύ χιόνι. Έτσι, το κοριτσάκι ονομάστηκε Χιόνη, και το νησί Χίος. Μάλιστα, ο μύθος λέει πως ως τότε το νησί ήταν έρημος και έγινε γόνιμο ακριβώς μετά την… ποσειδώνια χιονόπτωση.

3Γ
Το όνομα της Λευκάδος αναφέρεται για πρώτη φορά στον Όμηρο, ο οποίος σημειώνει πως πρόκειται για «λευκογαία», δηλαδή νησί με άσπρα εδάφη (λευκό χώμα).

4Α
Στην αρχαιότητα, η Εύβοια φημιζόταν για τα καλά της βόδια, και τις άφθονες αγέλες τους, πράγμα σπάνιο για νησί, αφού συνήθως τα νησιά είναι μικρά και άγονα. Μάλιστα, σύμβολο του νησιού στην αρχαιότητα ήταν η αγελάδα.

5Β
Η ονομασία Παξοί προέρχεται από τη λέξη «πάθος» και αναφέρεται στον έρωτα του Ποσειδώνα για την Αμφιτρίτη, για χάρη της οποίας έκοψε με την τρίαινά του ένα κομμάτι γης από την Κέρκυρα, ώστε να στεγάσουν τον έρωτά τους. Κι έτσι δημιουργήθηκαν οι Παξοί.

6Γ
Οι Φράγκοι Σταυροφόροι, περνώντας από το Αιγαίο, σταμάτησαν για ανεφοδιασμό κοντά σε εκκλησία της Αγίας Ειρήνης (Σάντα Ιρίνα) που υπήρχε στο νησί. Κάπως έτσι, επικράτησε σταδιακά το «Σαντορίνη» έναντι του αρχαίου «Θήρα», που ωστόσο είναι ακόμα και σήμερα το επίσημο όνομα του νησιού.

7Α
Το ψηλότερο σημείο της Λέρου φτάνει μόλις τα 320 μέτρα, καθώς το έδαφός της είναι ομαλό με σχετικά επίπεδα λοφάκια. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι την ονόμασαν έτσι εκ του «λέρος» που σημαίνει ομαλός, επίπεδος.

8Γ
Ο μυθικός ήρωας Μήλος «βάφτισε» το γνωστό κυκλαδονήσι, αφού ήταν ο πρώτος του κάτοικος. Επρόκειτο σύμφωνα με τη μυθολογία, για πιστό φίλο του Άδωνι. Όταν ο τελευταίος πέθανε, ο Μήλος αυτοκτόνησε κάτω από ένα δέντρο το οποίο έκτοτε ονομάστηκε μηλιά.

Σημείωση: Οι απαντήσεις για τις πηγές των ονομάτων των νησιών προέρχονται από το βιβλίο ««Αιγαίο-ετυμολογίες νήσων» του Γιώργου Λεκάκη. http://www.lekakis.com/2009-03-06-12-46-42/2009-03-06-12-46-42/34-2009-03-06-12-44-03/65-l-r.html