Οινοτουρισμός στο Κτήμα Χατζημιχάλη
Δεν είναι μια απλή εκδρομή. Είναι μάθημα ιστορίας για το Ελληνικό κρασί. Όπως κι αν το δει κανείς, όμως, η επίσκεψη στο Κτήμα Χατζημιχάλη είναι μια πολύ όμορφη εμπειρία!
του Θόδωρου Λέλεκα
Η παρέα ήθελε να πάει εκδρομή εκείνο το Σαββατοκύριακο. Είχε ωραίο καιρό, είχαμε όλοι καλή διάθεση, αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Αν και δεν είμαστε από εκείνους που χρειάζονται επίσημη αφορμή, δεν μπορούσαμε να μην γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Οινοτουρισμού, που γιορτάζεται κάθε χρόνο, σε όλο τον πλανήτη, στις 8 Νοεμβρίου.
Το ήθελα από καιρό. Για να είμαι ειλικρινής, το ήθελα χρόνια και απλά δεν είχε τύχει ως τώρα. Πολύ κακώς, βέβαια, γιατί το Κτήμα Χατζημιχάλη είναι ένας προορισμός που, για κάθε πραγματικό οινόφιλο, δεν είναι απλά ένα Ελληνικό οινοποιείο, είναι – χωρίς υπερβολή – ένας σταθμός στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού κρασιού!
Λίγα λόγια για το Κτήμα
Το Κτήμα Χατζημιχάλη βρίσκεται στην Αταλάντη της Φθιώτιδας, στη θέση Χουλέβαινα, σε απόσταση περίπου 1.5 ώρας από την Αθήνα. Ο ιδρυτής του, ο Δημήτρης Χατζημιχάλης, αγόρασε τα πρώτα του αμπέλια στην περιοχή στις αρχές της δεκαετίας του 70, ενώ οι πρώτες φιάλες με την ετικέτα του Κτήματος κυκλοφόρησαν στο εμπόριο το 1980. Ως λάτρης του κρασιού, ο ίδιος, αλλά και πολυταξιδεμένος, λόγω των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων ανά τον κόσμο, αποφάσισε, αρχικά, να ασχοληθεί με Γαλλικές ποικιλίες, με στόχο να δημιουργήσει κρασιά στα πρότυπα των καταξιωμένων οινοπαραγωγικών χωρών της εποχής. Έτσι, επένδυσε αρχικά σε εκτάσεις συνολικής επιφάνειας 90 στρεμμάτων, τις οποίες μετέτρεψε σε αμπέλια, ενώ η πρώτη ποικιλία σταφυλιών που φύτεψε ήταν το Cabernet Sauvignon.
Σήμερα το Κτήμα Χατζημιχάλη διαθέτει συνολικά σχεδόν δυόμιση χιλιάδες στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων στην ευρύτερη περιοχή και έχει συνολική παραγωγή ένα εκατομμύριο φιάλες ετησίως (κάποια στιγμή έφτασε και το 1.8). Τα κρασιά του Κτήματος είναι διαθέσιμα ανά την Ελλάδα, ενώ εξάγονται σε όλο τον κόσμο και αποσπούν μετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς και εκθέσεις κάθε χρόνο.
Για την ιστορία
Αυτή όμως είναι μόνο η «επιφάνεια». Γιατί το μέγεθος και η εξέλιξη δεν δείχνουν, εκ πρώτης όψεως, την ιστορικότητα του Κτήματος, σε κάποιον που ενδεχομένως δεν έχει γνώση της σύγχρονης ιστορίας του Ελληνικού κρασιού. Βλέπετε, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές αυτής του ’80, όταν το Κτήμα πρωτοξεκινούσε, τα δεδομένα για το Ελληνικό κρασί ήταν τελείως διαφορετικά απ’ ό,τι είναι σήμερα. Η γκάμα των εμφιαλωμένων κρασιών στην αγορά ήταν ένα κλάσμα αυτής που βρίσκουμε στις μέρες μας, με λιγοστές επιλογές από βασικές χώρες του παλαιού κόσμου (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία), και με αντίστοιχα λίγες και κλασικές ετικέτες από μεγάλες Ελληνικές οινοποιίες της εποχής.
Ο Δημήτρης Χατζημιχάλης είναι από τους πρωτεργάτες της «επανάστασης» που ξεκίνησε εκείνη την εποχή. Το Κτήμα Χατζημιχάλη, όσο και αν το σημερινό μέγεθός του δεν παραπέμπει πια σε κάτι τέτοιο, ήταν ένα από τα πρώτα «boutique» Ελληνικά οινοποιεία, που έδωσαν το κίνητρο σε μικρούς, ανεξάρτητους οινοποιούς να ανοίξουν τα φτερά τους, αλλά και στις μεγάλες οινοποιίες να γίνουν πιο ευέλικτες και ανταγωνιστικές. Το πόσο μπροστά από την εποχή του ήταν το Κτήμα Χατζημιχάλη φαίνεται από το λογότυπό του, που έχει ως κεντρικό στοιχείο τη γαλοπούλα: στον πρώτο καιρό της εμπορικής δραστηριότητας του Κτήματος, η Ελληνική αγορά ήταν απαίδευτη και απροετοίμαστη για να δεχτεί τα κρασιά ενός μικρού και άγνωστου – για την εποχή – οινοποιείου από την Αταλάντη, γι αυτό και οι πωλήσεις ήταν λιγοστές και δύσκολες. Στο Κτήμα υπήρχε και φάρμα όπου εκτρέφονταν γαλοπούλες, και τα έσοδα από αυτή τη δραστηριότητα στήριξαν το οινοποιείο μέχρι η αγορά να «πάρει μπρος». Τιμής ένεκεν, και από ευγνωμοσύνη, η γαλοπούλα έγινε το έμβλημα του Κτήματος!
Οινοτουρισμός
Η επίσκεψη στο Κτήμα Χατζημιχάλη ξεκινάει με περιήγηση στα αμπέλια. Ο δρόμος είναι κακοτράχαλος και μόνο τα τετρακίνητα βανάκια του Κτήματος μπορούν να τον δαμάσουν, η βόλτα όμως είναι πανέμορφη και αξίζει τον κόπο. Τελικός προορισμός είναι το εκκλησάκι του Αγίου Βάκχου, ψηλά στις «Ράχες Γαλανού», ένα σημείο με μαγευτική θέα 360 μοιρών σε όλη την περιοχή!
Πίσω στο Κτήμα, η ξενάγηση στις εγκαταστάσεις αλλά και στο μουσείο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Στο δρόμο, περνάμε από έναν αρχαίο κλίβανο φύλαξης αμφορέων για κρασί και λάδι, ενώ, στον εσωτερικό χώρο, θα σταματήσουμε σίγουρα στις προθήκες με τα γεωργικά εργαλεία, τα παλιά μπουκάλια, αλλά και πολλές φωτογραφίες και παλιά έγγραφα με ιστορική αξία. Επιβεβλημένη είναι και η στάση για φωτογραφία στο τελευταίο βαρελοποιείο του Ηρακλείου, αυτό της οικογένειας Φάρσαρη, που διασώθηκε και φυλάσσεται ακέραιο στο μουσείο του Κτήματος. Όπως μαθαίνουμε από τον ιστορικό Στέφανο Καβαλλιεράκη, «Η σπουδαία παράδοση των Ηρακλειωτών βαρελοποιών από την Ενετοκρατία τελείωσε με τη συνταξιοδότηση του Γιώργου Φάρσαρη το 1999, μετά από μισό αιώνα δουλειάς».
Η επίσκεψη ολοκληρώνεται με δοκιμή στην αίθουσα γευσιγνωσίας. Το Κτήμα Χατζημιχάλη έχει μία ευρύτατη γκάμα κρασιών, που μπορούν να καλύψουν όλες τις προτιμήσεις, τις περιστάσεις και τα βαλάντια. Στη δική μας επίσκεψη δοκιμάσαμε τελικά περισσότερα από 20 διαφορετικά κρασιά, σε κάποια από τα οποία κάναμε και κάθετη δοκιμή (διαφορετικές εσοδείες της ίδιας ετικέτας για εκτίμηση της εξέλιξης του κρασιού στο χρόνο), ενώ σε άλλες περιπτώσεις δοκιμάσαμε την ίδια ποικιλία, αλλά από διαφορετικά αμπελοτόπια του Κτήματος.
Τι να δοκιμάσετε;
Από λευκές ετικέτες ξεχώρισα την Γερακοφωλιά 2014, ένα λευκό κρασί από την ποικιλία Chardonnay, που έχει υποστεί μια σύντομη παραμονή σε δρύινο βαρέλι. Έχει όμορφη αρωματική πολυπλοκότητα στη μύτη και καλή διάρκεια στο στόμα. Έχει γεωγραφική ένδειξη ΠΓΕ Κοιλάδα Αταλάντης και αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Επίσης, είναι πάντα εντυπωσιακός ο λευκός Καπνίας, αλλά ειδικά αυτός του 2014 είναι ιδιαίτερα αξιόλογος. Έχει πολλά αρωματικά επίπεδα, με νότες από φρούτα και λουλούδια, και εντυπωσιακό βάθος. Έχει γεωγραφική ένδειξη ΠΓΕ Κοιλάδα Αταλάντης και αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Από τα ερυθρά κρασιά που δοκιμάσαμε, μου άρεσε πολύ η Κάβα Χατζημιχάλη 2005, ένα κρασί από Cabernet Sauvignon με μικρά ποσοστά από Ξινόμαυρο και Merlot. Έχει παλαιώσει σε δρύινο βαρέλι για 36 μήνες και εκφράζεται με απόλυτη μεγαλοπρέπεια σήμερα, ενώ έχει ακόμα δυνατότητες περαιτέρω παλαίωσης. Είναι Τοπικός Οίνος Οπούντιας Λοκρίδος και έχει αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Η ετικέτα Ράχες Γαλανού είναι διαχρονικά ένα εκλεκτό Bordeaux blend (Cabernet Sauvignon-Merlot) και η εσοδεία του 2005 ξεχωρίζει. Κομψό, τυπικά αρωματικό, ολοστρόγγυλο και με τέλεια επίγευση, είναι μια εξαιρετική επιλογή για να συνοδεύσει ένα πολύ καλό κρεατοφαγικό γεύμα. Είναι Τοπικός Οίνος Κοιλάδας Αταλάντης και έχει αλκοολικό τίτλο 13%.
Η ετικέτα ΟΠΟΥΣ ιβ’ 2004 είναι το κρασί που ξεχώρισα από όλα όσα δοκιμάσαμε. Ιδιαίτερο όσο και το όνομά του, είναι μονοποικιλιακό ερυθρό κρασί από 100% Cabernet Franc. Είναι ένα super premium κρασί που ξεχωρίζει για τα γήινα αρώματά του, τα οποία όμως έχουν μοναδικά πικάντικες πτυχές, καταλήγοντας σε μια απόλυτα ισορροπημένη δομή στο στόμα. Έχει ωριμάσει για 2 χρόνια σε βαρέλια από ξύλο Γαλλικής δρυός, είναι Τοπικός Οίνος Οπούντιας Λοκρίδος και έχει αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Η επίσκεψη αυτή στο Κτήμα Χατζημιχάλη δικαίωσε απόλυτα τις (πολύ υψηλές) προσδοκίες μου γιατί άξιζε πολύ! Άργησα όμως, μπορώ να πω, αδικαιολόγητα. Εσείς, μην ακολουθήσετε το παράδειγμά μου. Κανονίστε μια επίσκεψη το συντομότερο – θα με θυμηθείτε. Για οδηγίες και λοιπές πληροφορίες, ξεκινήστε από την ιστοσελίδα του Κτήματος, που βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.hatzimichalis.com/
Η παρέα ήθελε να πάει εκδρομή εκείνο το Σαββατοκύριακο. Είχε ωραίο καιρό, είχαμε όλοι καλή διάθεση, αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Αν και δεν είμαστε από εκείνους που χρειάζονται επίσημη αφορμή, δεν μπορούσαμε να μην γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Οινοτουρισμού, που γιορτάζεται κάθε χρόνο, σε όλο τον πλανήτη, στις 8 Νοεμβρίου.
Το ήθελα από καιρό. Για να είμαι ειλικρινής, το ήθελα χρόνια και απλά δεν είχε τύχει ως τώρα. Πολύ κακώς, βέβαια, γιατί το Κτήμα Χατζημιχάλη είναι ένας προορισμός που, για κάθε πραγματικό οινόφιλο, δεν είναι απλά ένα Ελληνικό οινοποιείο, είναι – χωρίς υπερβολή – ένας σταθμός στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού κρασιού!
Λίγα λόγια για το Κτήμα
Το Κτήμα Χατζημιχάλη βρίσκεται στην Αταλάντη της Φθιώτιδας, στη θέση Χουλέβαινα, σε απόσταση περίπου 1.5 ώρας από την Αθήνα. Ο ιδρυτής του, ο Δημήτρης Χατζημιχάλης, αγόρασε τα πρώτα του αμπέλια στην περιοχή στις αρχές της δεκαετίας του 70, ενώ οι πρώτες φιάλες με την ετικέτα του Κτήματος κυκλοφόρησαν στο εμπόριο το 1980. Ως λάτρης του κρασιού, ο ίδιος, αλλά και πολυταξιδεμένος, λόγω των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων ανά τον κόσμο, αποφάσισε, αρχικά, να ασχοληθεί με Γαλλικές ποικιλίες, με στόχο να δημιουργήσει κρασιά στα πρότυπα των καταξιωμένων οινοπαραγωγικών χωρών της εποχής. Έτσι, επένδυσε αρχικά σε εκτάσεις συνολικής επιφάνειας 90 στρεμμάτων, τις οποίες μετέτρεψε σε αμπέλια, ενώ η πρώτη ποικιλία σταφυλιών που φύτεψε ήταν το Cabernet Sauvignon.
Σήμερα το Κτήμα Χατζημιχάλη διαθέτει συνολικά σχεδόν δυόμιση χιλιάδες στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων στην ευρύτερη περιοχή και έχει συνολική παραγωγή ένα εκατομμύριο φιάλες ετησίως (κάποια στιγμή έφτασε και το 1.8). Τα κρασιά του Κτήματος είναι διαθέσιμα ανά την Ελλάδα, ενώ εξάγονται σε όλο τον κόσμο και αποσπούν μετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς και εκθέσεις κάθε χρόνο.
Για την ιστορία
Αυτή όμως είναι μόνο η «επιφάνεια». Γιατί το μέγεθος και η εξέλιξη δεν δείχνουν, εκ πρώτης όψεως, την ιστορικότητα του Κτήματος, σε κάποιον που ενδεχομένως δεν έχει γνώση της σύγχρονης ιστορίας του Ελληνικού κρασιού. Βλέπετε, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές αυτής του ’80, όταν το Κτήμα πρωτοξεκινούσε, τα δεδομένα για το Ελληνικό κρασί ήταν τελείως διαφορετικά απ’ ό,τι είναι σήμερα. Η γκάμα των εμφιαλωμένων κρασιών στην αγορά ήταν ένα κλάσμα αυτής που βρίσκουμε στις μέρες μας, με λιγοστές επιλογές από βασικές χώρες του παλαιού κόσμου (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία), και με αντίστοιχα λίγες και κλασικές ετικέτες από μεγάλες Ελληνικές οινοποιίες της εποχής.
Ο Δημήτρης Χατζημιχάλης είναι από τους πρωτεργάτες της «επανάστασης» που ξεκίνησε εκείνη την εποχή. Το Κτήμα Χατζημιχάλη, όσο και αν το σημερινό μέγεθός του δεν παραπέμπει πια σε κάτι τέτοιο, ήταν ένα από τα πρώτα «boutique» Ελληνικά οινοποιεία, που έδωσαν το κίνητρο σε μικρούς, ανεξάρτητους οινοποιούς να ανοίξουν τα φτερά τους, αλλά και στις μεγάλες οινοποιίες να γίνουν πιο ευέλικτες και ανταγωνιστικές. Το πόσο μπροστά από την εποχή του ήταν το Κτήμα Χατζημιχάλη φαίνεται από το λογότυπό του, που έχει ως κεντρικό στοιχείο τη γαλοπούλα: στον πρώτο καιρό της εμπορικής δραστηριότητας του Κτήματος, η Ελληνική αγορά ήταν απαίδευτη και απροετοίμαστη για να δεχτεί τα κρασιά ενός μικρού και άγνωστου – για την εποχή – οινοποιείου από την Αταλάντη, γι αυτό και οι πωλήσεις ήταν λιγοστές και δύσκολες. Στο Κτήμα υπήρχε και φάρμα όπου εκτρέφονταν γαλοπούλες, και τα έσοδα από αυτή τη δραστηριότητα στήριξαν το οινοποιείο μέχρι η αγορά να «πάρει μπρος». Τιμής ένεκεν, και από ευγνωμοσύνη, η γαλοπούλα έγινε το έμβλημα του Κτήματος!
Οινοτουρισμός
Η επίσκεψη στο Κτήμα Χατζημιχάλη ξεκινάει με περιήγηση στα αμπέλια. Ο δρόμος είναι κακοτράχαλος και μόνο τα τετρακίνητα βανάκια του Κτήματος μπορούν να τον δαμάσουν, η βόλτα όμως είναι πανέμορφη και αξίζει τον κόπο. Τελικός προορισμός είναι το εκκλησάκι του Αγίου Βάκχου, ψηλά στις «Ράχες Γαλανού», ένα σημείο με μαγευτική θέα 360 μοιρών σε όλη την περιοχή!
Πίσω στο Κτήμα, η ξενάγηση στις εγκαταστάσεις αλλά και στο μουσείο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Στο δρόμο, περνάμε από έναν αρχαίο κλίβανο φύλαξης αμφορέων για κρασί και λάδι, ενώ, στον εσωτερικό χώρο, θα σταματήσουμε σίγουρα στις προθήκες με τα γεωργικά εργαλεία, τα παλιά μπουκάλια, αλλά και πολλές φωτογραφίες και παλιά έγγραφα με ιστορική αξία. Επιβεβλημένη είναι και η στάση για φωτογραφία στο τελευταίο βαρελοποιείο του Ηρακλείου, αυτό της οικογένειας Φάρσαρη, που διασώθηκε και φυλάσσεται ακέραιο στο μουσείο του Κτήματος. Όπως μαθαίνουμε από τον ιστορικό Στέφανο Καβαλλιεράκη, «Η σπουδαία παράδοση των Ηρακλειωτών βαρελοποιών από την Ενετοκρατία τελείωσε με τη συνταξιοδότηση του Γιώργου Φάρσαρη το 1999, μετά από μισό αιώνα δουλειάς».
Η επίσκεψη ολοκληρώνεται με δοκιμή στην αίθουσα γευσιγνωσίας. Το Κτήμα Χατζημιχάλη έχει μία ευρύτατη γκάμα κρασιών, που μπορούν να καλύψουν όλες τις προτιμήσεις, τις περιστάσεις και τα βαλάντια. Στη δική μας επίσκεψη δοκιμάσαμε τελικά περισσότερα από 20 διαφορετικά κρασιά, σε κάποια από τα οποία κάναμε και κάθετη δοκιμή (διαφορετικές εσοδείες της ίδιας ετικέτας για εκτίμηση της εξέλιξης του κρασιού στο χρόνο), ενώ σε άλλες περιπτώσεις δοκιμάσαμε την ίδια ποικιλία, αλλά από διαφορετικά αμπελοτόπια του Κτήματος.
Τι να δοκιμάσετε;
Από λευκές ετικέτες ξεχώρισα την Γερακοφωλιά 2014, ένα λευκό κρασί από την ποικιλία Chardonnay, που έχει υποστεί μια σύντομη παραμονή σε δρύινο βαρέλι. Έχει όμορφη αρωματική πολυπλοκότητα στη μύτη και καλή διάρκεια στο στόμα. Έχει γεωγραφική ένδειξη ΠΓΕ Κοιλάδα Αταλάντης και αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Επίσης, είναι πάντα εντυπωσιακός ο λευκός Καπνίας, αλλά ειδικά αυτός του 2014 είναι ιδιαίτερα αξιόλογος. Έχει πολλά αρωματικά επίπεδα, με νότες από φρούτα και λουλούδια, και εντυπωσιακό βάθος. Έχει γεωγραφική ένδειξη ΠΓΕ Κοιλάδα Αταλάντης και αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Από τα ερυθρά κρασιά που δοκιμάσαμε, μου άρεσε πολύ η Κάβα Χατζημιχάλη 2005, ένα κρασί από Cabernet Sauvignon με μικρά ποσοστά από Ξινόμαυρο και Merlot. Έχει παλαιώσει σε δρύινο βαρέλι για 36 μήνες και εκφράζεται με απόλυτη μεγαλοπρέπεια σήμερα, ενώ έχει ακόμα δυνατότητες περαιτέρω παλαίωσης. Είναι Τοπικός Οίνος Οπούντιας Λοκρίδος και έχει αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Η ετικέτα Ράχες Γαλανού είναι διαχρονικά ένα εκλεκτό Bordeaux blend (Cabernet Sauvignon-Merlot) και η εσοδεία του 2005 ξεχωρίζει. Κομψό, τυπικά αρωματικό, ολοστρόγγυλο και με τέλεια επίγευση, είναι μια εξαιρετική επιλογή για να συνοδεύσει ένα πολύ καλό κρεατοφαγικό γεύμα. Είναι Τοπικός Οίνος Κοιλάδας Αταλάντης και έχει αλκοολικό τίτλο 13%.
Η ετικέτα ΟΠΟΥΣ ιβ’ 2004 είναι το κρασί που ξεχώρισα από όλα όσα δοκιμάσαμε. Ιδιαίτερο όσο και το όνομά του, είναι μονοποικιλιακό ερυθρό κρασί από 100% Cabernet Franc. Είναι ένα super premium κρασί που ξεχωρίζει για τα γήινα αρώματά του, τα οποία όμως έχουν μοναδικά πικάντικες πτυχές, καταλήγοντας σε μια απόλυτα ισορροπημένη δομή στο στόμα. Έχει ωριμάσει για 2 χρόνια σε βαρέλια από ξύλο Γαλλικής δρυός, είναι Τοπικός Οίνος Οπούντιας Λοκρίδος και έχει αλκοολικό τίτλο 13.5%.
Η επίσκεψη αυτή στο Κτήμα Χατζημιχάλη δικαίωσε απόλυτα τις (πολύ υψηλές) προσδοκίες μου γιατί άξιζε πολύ! Άργησα όμως, μπορώ να πω, αδικαιολόγητα. Εσείς, μην ακολουθήσετε το παράδειγμά μου. Κανονίστε μια επίσκεψη το συντομότερο – θα με θυμηθείτε. Για οδηγίες και λοιπές πληροφορίες, ξεκινήστε από την ιστοσελίδα του Κτήματος, που βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.hatzimichalis.com/
