Τέλεια λογοτεχνικά βιβλία για να μάθετε Ιστορία
Έντεκα ιστορικά μυθιστορήματα που διαβάζονται απνευστί υπόσχονται να σας μάθουν όσα θέλετε να ξέρετε για την Ιστορία της ανθρωπότητας.
της Ηρώς Κουνάδη
Έχει ένα πρόβλημα η Ιστορία, που οι περισσότεροι (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – φωτεινών μυαλών) το γνωρίζουμε από τότε που πηγαίναμε σχολείο. Είναι βαρετή. Έχει ημερομηνίες, μάχες, νικητές και ηττημένους, στρατούς και νεκρούς, αιτίες, αφορμές, επιχειρήσεις και συνέπειες. Δεν έχει ανθρώπους –τουλάχιστον όχι σε μικρή κλίμακα, όχι ανθρώπους με σάρκα και οστά, όχι ανθρώπους με καθημερινότητα, με σκέψεις, σχέσεις, μίση και πάθη.
Αυτό το κενό καλύπτει εκείνο το λογοτεχνικό είδος που λέγεται ιστορικό μυθιστόρημα. Να σε βάλει στη θέση των ανθρώπων που ζούσαν τότε, να δεις την Ιστορία μέσα από τα μάτια τους, μέσα από μια «κανονική» ζωή, όπως θα σ’ τη διηγούταν κάποιος που την έχει ζήσει, με σκέψεις και συναισθήματα και γεγονότα που δεν περιορίζονται σε μάχες και ιδρύσεις αυτοκρατοριών.
Κι αυτά είναι έντεκα από τα αγαπημένα μας, ελαφριά και ευκολοδιάβαστα, ιστορικά μυθιστορήματα.
Λέων ο Αφρικάνος του Αμίν Μααλούφ
Πού βρισκόμαστε; Στην αυτοκρατορία των Μαυριτανών που καταρρέει, στα τέλη του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα. Αρχικά στη Γρανάδα της Ισπανίας, και μετά στο Μαρόκο, στην Αίγυπτο, στην Κωνσταντινούπολη των Οθωμανών και τελικά στο Βατικανό.
Για να μάθετε: Πόσο πίσω πάει η σύγκρουση της Ανατολής με τη Δύση. Και επίσης, ότι υπάρχει Ιστορία και έξω από τα όρια του δυτικού πολιτισμού, ότι η Ανατολή μπορεί να είναι εξίσου (αν όχι και περισσότερο) ενδιαφέρουσα, ότι η Ιστορία που μαθαίνουμε είναι πάντα αυτή που γράφουν οι «δικοί μας» και ότι Σουλτάνος δεν λέγεται μόνο ο αρχηγός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η τριλογία του Βερολίνου του Φίλιπ Κερ
Πού βρισκόμαστε; Στο Βερολίνο, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –συγκεκριμένα, το 1936, το 1938 και το 1947.
Για να μάθετε: Πώς μας προέκυψε η φρίκη του Ναζισμού, πώς προκύπτουν εν γένει τέρατα μέσα από συντρίμμια, πόσα πράγματα αγνοείτε για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και πώς είναι να ζεις εν καιρώ ενός από τους πιο τρομακτικούς πολέμους που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα, μέσα από το βλέμμα του απολαυστικά κυνικού ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ.
Ιμαρέτ του Γιάννη Καλπούζου
Πού βρισκόμαστε; Στην Άρτα του 1854, όταν η νότια Ελλάδα είναι ένα καινούριο ανεξάρτητο κράτος, ενώ η υπόλοιπη παραμένει κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Για να μάθετε: Πώς πραγματικά ήταν η καθημερινότητα των ανθρώπων που ζούσαν σε μια αυτοκρατορία όπως η οθωμανική, πόσο τα πράγματα (ακόμα και στην Ιστορία) δεν είναι άσπρο-μαύρο, και γιατί η Ελλάδα λέγεται στα τούρκικα και τις λοιπές γλώσσες της Ανατολής Γιουνανιστάν –όχι, δεν έχει να κάνει με τίποτα υποτιμητικό.
Τυπωθήτω των Ρίτα Μονάλντι και Φραντσέσκο Σόρτι
Πού βρισκόμαστε; Στη Ρώμη του 1683, τις μέρες που η Ευρώπη πανηγυρίζει την ήττα των Οθωμανών στη μάχη της Βιέννης.
Για να μάθετε: Μερικά ακόμα πράγματα για τη σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, από τη μεριά των δυτικών αυτή τη φορά, αλλά και για την καθημερινότητα της αναγεννησιακής Ευρώπης, και τα (πάντα ενδιαφέροντα) σκάνδαλα του Βατικανού, που πηγαίνουν πολύ πιο μακριά απ’ όσο νομίζετε. Α, και για την πανούκλα.
Στη χώρα των χρυσών ήλιων του Καλέντ Χοσεϊνί
Πού βρισκόμαστε; Στην Καμπούλ του Αφγανιστάν, κάμποσα χρόνια πριν και άλλα τόσα μετά τους Ταλιμπάν.
Για να μάθετε: Τι ήταν και πώς μας προέκυψαν οι Ταλιμπάν, τι θέλουν επιτέλους από τις ζωές τους, και πώς είναι να ζεις σε ένα από τα χειρότερα απολυταρχικά καθεστώτα του πλανήτη.
Ιστορία αγάπης και σκότους του Άμος Οζ
Πού βρισκόμαστε: Στην Ιερουσαλήμ, από την δεκαετία του ’30 μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Και, με διάφορα flashback, στην Ευρώπη του Ναζισμού, των στρατοπέδων συγκέντρωσης και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Για να μάθετε: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για το μεσανατολικό ζήτημα, την διαμάχη Ισραήλ-Παλαιστίνης, που όχι, δεν είναι τόσο απλοϊκή όσο την έχετε στο μυαλό σας, και τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης μέσα από τα μάτια θυμάτων και απογόνων τους.
Εμβατήριο του Ραντέτσκυ του Γιόζεφ Ροτ
Πού βρισκόμαστε; Στην Αυστρία των Αψβούργων, από το 1859 μέχρι και την πτώση της αυτοκρατορίας, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για να μάθετε: Την κεντροευρωπαϊκή Ιστορία που αγνοείτε, το τι γινόταν λίγο πιο βόρεια από εδώ όταν ακόμα η Ελλάδα γινόταν κράτος, και το πώς παρακμάζουν και πέφτουν οι αυτοκρατορίες.
Η ζωή εν τάφω του Στρατή Μυριβήλη
Πού βρισκόμαστε; Στο Μακεδονικό Μέτωπο, στο Μοναστήρι της τότε Σερβίας, σημερινής ΠΓΔΜ, κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για να μάθετε: Όσα πρέπει να ξέρετε για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και τα βασικά της σύγχρονης Ιστορίας των Βαλκανίων, μέσα από επιστολές που υποτίθεται πως έγραψε ένας λοχίας του ελληνικού στρατού –και οι οποίες αφηγούνται στην πραγματικότητα την εμπειρία του ίδιου του Μυριβήλη στο Μακεδονικό Μέτωπο.
Ένας σκούφος από πορφύρα της Μάρως Δούκα
Πού βρισκόμαστε; Στην Κωνσταντινούπολη των Βυζαντινών, επί αυτοκρατορίας του Αλέξιου Α’ Κομνηνού, από το 1081 ως το 1118.
Για να μάθετε: Πως όσα ξέρετε για το Βυζάντιο δεν είναι ούτε τα μισά. Πώς ήταν η ζωή πριν από χίλια χρόνια. Και πόσες ίντριγκες μπορεί να αντέξει μια αυτοκρατορική οικογένεια.
Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα
(Τριλογία που αποτελείται από τα μυθιστορήματα Λέσχη, Αριάγνη, και Νυχτερίδα)
Πού βρισκόμαστε; Στην Ιερουσαλήμ, στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και στη μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη, του 1954.
Για να μάθετε: Ό,τι έπρεπε να ξέρετε για την ελληνική δεκαετία του '40, αλλά έμενε πάντα πεισματικά εκτός σχολικής ύλης. Όσα συνέβησαν στο αφρικανικό μέτωπο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα από τα μάτια των Ελλήνων. Και –μέσα από διάφορα flashback– την ιστορία του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα και των Φραγκολεβαντίνων της Αιγύπτου πριν τον πόλεμο.
Ο Χάλκινος Οφθαλμός του Παναγιώτη Αγαπητού
Πού βρισκόμαστε; Στη Θεσσαλονίκη του 833 μ.Χ., την περίοδο της Εικονομαχίας.
Για να μάθετε: Την σκοτεινή, όσο και ενδιαφέρουσα, Ιστορία μιας άγνωστης εν πολλοίς περιόδου, όταν η βυζαντινή αυτοκρατορία διχαζόταν, οι Άραβες έκαναν επιδρομές στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια –όπως πάντα– αποσταθεροποιούνταν. Και όλα αυτά, μέσα από την αστυνομική πλοκή και τη ματιά του πρωτοσπαθάριου Λέοντα, που γίνεται άθελά του ντετέκτιβ.
Εγώ ο Κλαύδιος του Ρόμπερτ Γκραίηβς
Πού βρισκόμαστε; Στη Ρώμη του 1ου αιώνα μ.Χ.
Για να μάθετε: Όσα πάντα θέλατε να ξέρετε για τους Ρωμαίους, αλλά ντρεπόσασταν να ρωτήσετε, και για το πώς είναι να ζεις στα παλάτια της μακροβιότερης αυτοκρατορίας στην ανθρώπινη Ιστορία, και να κάνεις παρέα με τύπους σαν τον Καλιγούλα, τον Τιβέριο και τον Αύγουστο.
Έχει ένα πρόβλημα η Ιστορία, που οι περισσότεροι (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – φωτεινών μυαλών) το γνωρίζουμε από τότε που πηγαίναμε σχολείο. Είναι βαρετή. Έχει ημερομηνίες, μάχες, νικητές και ηττημένους, στρατούς και νεκρούς, αιτίες, αφορμές, επιχειρήσεις και συνέπειες. Δεν έχει ανθρώπους –τουλάχιστον όχι σε μικρή κλίμακα, όχι ανθρώπους με σάρκα και οστά, όχι ανθρώπους με καθημερινότητα, με σκέψεις, σχέσεις, μίση και πάθη.
Αυτό το κενό καλύπτει εκείνο το λογοτεχνικό είδος που λέγεται ιστορικό μυθιστόρημα. Να σε βάλει στη θέση των ανθρώπων που ζούσαν τότε, να δεις την Ιστορία μέσα από τα μάτια τους, μέσα από μια «κανονική» ζωή, όπως θα σ’ τη διηγούταν κάποιος που την έχει ζήσει, με σκέψεις και συναισθήματα και γεγονότα που δεν περιορίζονται σε μάχες και ιδρύσεις αυτοκρατοριών.
Κι αυτά είναι έντεκα από τα αγαπημένα μας, ελαφριά και ευκολοδιάβαστα, ιστορικά μυθιστορήματα.
Λέων ο Αφρικάνος του Αμίν Μααλούφ
Πού βρισκόμαστε; Στην αυτοκρατορία των Μαυριτανών που καταρρέει, στα τέλη του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα. Αρχικά στη Γρανάδα της Ισπανίας, και μετά στο Μαρόκο, στην Αίγυπτο, στην Κωνσταντινούπολη των Οθωμανών και τελικά στο Βατικανό.
Για να μάθετε: Πόσο πίσω πάει η σύγκρουση της Ανατολής με τη Δύση. Και επίσης, ότι υπάρχει Ιστορία και έξω από τα όρια του δυτικού πολιτισμού, ότι η Ανατολή μπορεί να είναι εξίσου (αν όχι και περισσότερο) ενδιαφέρουσα, ότι η Ιστορία που μαθαίνουμε είναι πάντα αυτή που γράφουν οι «δικοί μας» και ότι Σουλτάνος δεν λέγεται μόνο ο αρχηγός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η τριλογία του Βερολίνου του Φίλιπ Κερ
Πού βρισκόμαστε; Στο Βερολίνο, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –συγκεκριμένα, το 1936, το 1938 και το 1947.
Για να μάθετε: Πώς μας προέκυψε η φρίκη του Ναζισμού, πώς προκύπτουν εν γένει τέρατα μέσα από συντρίμμια, πόσα πράγματα αγνοείτε για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και πώς είναι να ζεις εν καιρώ ενός από τους πιο τρομακτικούς πολέμους που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα, μέσα από το βλέμμα του απολαυστικά κυνικού ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ.
Ιμαρέτ του Γιάννη Καλπούζου
Πού βρισκόμαστε; Στην Άρτα του 1854, όταν η νότια Ελλάδα είναι ένα καινούριο ανεξάρτητο κράτος, ενώ η υπόλοιπη παραμένει κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Για να μάθετε: Πώς πραγματικά ήταν η καθημερινότητα των ανθρώπων που ζούσαν σε μια αυτοκρατορία όπως η οθωμανική, πόσο τα πράγματα (ακόμα και στην Ιστορία) δεν είναι άσπρο-μαύρο, και γιατί η Ελλάδα λέγεται στα τούρκικα και τις λοιπές γλώσσες της Ανατολής Γιουνανιστάν –όχι, δεν έχει να κάνει με τίποτα υποτιμητικό.
Τυπωθήτω των Ρίτα Μονάλντι και Φραντσέσκο Σόρτι
Πού βρισκόμαστε; Στη Ρώμη του 1683, τις μέρες που η Ευρώπη πανηγυρίζει την ήττα των Οθωμανών στη μάχη της Βιέννης.
Για να μάθετε: Μερικά ακόμα πράγματα για τη σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, από τη μεριά των δυτικών αυτή τη φορά, αλλά και για την καθημερινότητα της αναγεννησιακής Ευρώπης, και τα (πάντα ενδιαφέροντα) σκάνδαλα του Βατικανού, που πηγαίνουν πολύ πιο μακριά απ’ όσο νομίζετε. Α, και για την πανούκλα.
Στη χώρα των χρυσών ήλιων του Καλέντ Χοσεϊνί
Πού βρισκόμαστε; Στην Καμπούλ του Αφγανιστάν, κάμποσα χρόνια πριν και άλλα τόσα μετά τους Ταλιμπάν.
Για να μάθετε: Τι ήταν και πώς μας προέκυψαν οι Ταλιμπάν, τι θέλουν επιτέλους από τις ζωές τους, και πώς είναι να ζεις σε ένα από τα χειρότερα απολυταρχικά καθεστώτα του πλανήτη.
Ιστορία αγάπης και σκότους του Άμος Οζ
Πού βρισκόμαστε: Στην Ιερουσαλήμ, από την δεκαετία του ’30 μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Και, με διάφορα flashback, στην Ευρώπη του Ναζισμού, των στρατοπέδων συγκέντρωσης και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Για να μάθετε: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για το μεσανατολικό ζήτημα, την διαμάχη Ισραήλ-Παλαιστίνης, που όχι, δεν είναι τόσο απλοϊκή όσο την έχετε στο μυαλό σας, και τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης μέσα από τα μάτια θυμάτων και απογόνων τους.
Εμβατήριο του Ραντέτσκυ του Γιόζεφ Ροτ
Πού βρισκόμαστε; Στην Αυστρία των Αψβούργων, από το 1859 μέχρι και την πτώση της αυτοκρατορίας, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για να μάθετε: Την κεντροευρωπαϊκή Ιστορία που αγνοείτε, το τι γινόταν λίγο πιο βόρεια από εδώ όταν ακόμα η Ελλάδα γινόταν κράτος, και το πώς παρακμάζουν και πέφτουν οι αυτοκρατορίες.
Η ζωή εν τάφω του Στρατή Μυριβήλη
Πού βρισκόμαστε; Στο Μακεδονικό Μέτωπο, στο Μοναστήρι της τότε Σερβίας, σημερινής ΠΓΔΜ, κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για να μάθετε: Όσα πρέπει να ξέρετε για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και τα βασικά της σύγχρονης Ιστορίας των Βαλκανίων, μέσα από επιστολές που υποτίθεται πως έγραψε ένας λοχίας του ελληνικού στρατού –και οι οποίες αφηγούνται στην πραγματικότητα την εμπειρία του ίδιου του Μυριβήλη στο Μακεδονικό Μέτωπο.
Ένας σκούφος από πορφύρα της Μάρως Δούκα
Πού βρισκόμαστε; Στην Κωνσταντινούπολη των Βυζαντινών, επί αυτοκρατορίας του Αλέξιου Α’ Κομνηνού, από το 1081 ως το 1118.
Για να μάθετε: Πως όσα ξέρετε για το Βυζάντιο δεν είναι ούτε τα μισά. Πώς ήταν η ζωή πριν από χίλια χρόνια. Και πόσες ίντριγκες μπορεί να αντέξει μια αυτοκρατορική οικογένεια.
Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα
(Τριλογία που αποτελείται από τα μυθιστορήματα Λέσχη, Αριάγνη, και Νυχτερίδα)
Πού βρισκόμαστε; Στην Ιερουσαλήμ, στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και στη μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη, του 1954.
Για να μάθετε: Ό,τι έπρεπε να ξέρετε για την ελληνική δεκαετία του '40, αλλά έμενε πάντα πεισματικά εκτός σχολικής ύλης. Όσα συνέβησαν στο αφρικανικό μέτωπο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα από τα μάτια των Ελλήνων. Και –μέσα από διάφορα flashback– την ιστορία του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα και των Φραγκολεβαντίνων της Αιγύπτου πριν τον πόλεμο.
Ο Χάλκινος Οφθαλμός του Παναγιώτη Αγαπητού
Πού βρισκόμαστε; Στη Θεσσαλονίκη του 833 μ.Χ., την περίοδο της Εικονομαχίας.
Για να μάθετε: Την σκοτεινή, όσο και ενδιαφέρουσα, Ιστορία μιας άγνωστης εν πολλοίς περιόδου, όταν η βυζαντινή αυτοκρατορία διχαζόταν, οι Άραβες έκαναν επιδρομές στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια –όπως πάντα– αποσταθεροποιούνταν. Και όλα αυτά, μέσα από την αστυνομική πλοκή και τη ματιά του πρωτοσπαθάριου Λέοντα, που γίνεται άθελά του ντετέκτιβ.
Εγώ ο Κλαύδιος του Ρόμπερτ Γκραίηβς
Πού βρισκόμαστε; Στη Ρώμη του 1ου αιώνα μ.Χ.
Για να μάθετε: Όσα πάντα θέλατε να ξέρετε για τους Ρωμαίους, αλλά ντρεπόσασταν να ρωτήσετε, και για το πώς είναι να ζεις στα παλάτια της μακροβιότερης αυτοκρατορίας στην ανθρώπινη Ιστορία, και να κάνεις παρέα με τύπους σαν τον Καλιγούλα, τον Τιβέριο και τον Αύγουστο.
