Αρχαίο φως: Μυθιστόρημα για τη μνήμη και τον έρωτα

Ο έρωτας ενός δεκαπεντάχρονου προς τη μητέρα του φίλου του και ακόμα περισσότερο η αποπλάνησή του από αυτήν θα περίμενε κανείς να είναι το περιεχόμενο μιας φτηνής πορνοταινίας ή ενός μπεστ σέλλερ που θα προκαλούσε τα ταπεινά ένστικτα του αναγνώστη. Κι όμως, ένας μεγάλος συγγραφέας της Ιρλανδίας καταπιάνεται με αυτό το θέμα με όλη την ποιότητα της γραφής του αλλά και όλη τη μαεστρία της τέχνης του.

Αν το ψάξει λίγο περισσότερο κανείς, θα αντιληφθεί ότι δεν είναι αυτό το κέντρο του μυθιστορήματος, όπως εν αρχή φαίνεται. Η αποπλάνηση είναι η ζουμερή αφορμή για να μιλήσει ο συγγραφέας για τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη κατασκευάζει το παρελθόν. Στην ουσία ο ηλικιωμένος ηθοποιός Αλεξάντερ Κλιβ επιχειρεί να θυμηθεί τον πρώτο άγουρο έρωτα και τη μύησή του στον σαρκικό έρωτα από την τριανταπεντάχρονη κυρία Γκρέι. Αυτό όμως που θυμάται δεν είναι –και αυτό φαίνεται σχεδόν σε κάθε σελίδα– σίγουρο, προϊόν μιας αντικειμενικής μνήμης αλλά το πεποιημένο αποτέλεσμα της ασθενούς μνήμης του, της διαμορφωμένης μετά πενήντα χρόνια συνείδησής του, της υποκειμενικής φαντασίας του, της εκλογίκευσης και άλλων νοητικών διεργασιών με τις οποίες επεξεργάστηκε τα πραγματικά γεγονότα. Αυτά που μας εξιστορεί είναι ασφαλώς η προβολή στο μυαλό του όσων πραγματικά συνέβησαν και τελικά μόνο η πρισματική ανάλυσή τους που δεν είναι καθόλου φερέγγυα.

Στο ίδιο παραπέμπει και μια ταινία στην οποία καλείται να παίξει ο Κλιβ που θα ονομάζεται “Η Επινόηση του παρελθόντος” και αφορά τη ζωή του Άξελ Βάντερ. Η ταινία υπαγορεύει την έννοια του αρχείου και την κατασκευή της βιογραφίας, και κατά συνέπεια της πραγματικότητας. Μέσω αυτής και της τωρινής ζωής του Κλιβ, ειδικά η απώλεια της κόρης του, συνδεόμαστε ανά τακτά διαστήματα με το παρελθόν, εκείνο το πεντάμηνο της ερωτικής του σχέσης με την κυρία Γκρέι, κι έτσι βλέπουμε από δύο πλευρές τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος, υποσυνείδητα (η μνήμη) ή συνειδητά (η τέχνη) αναπλάθει ή πλάθει εξ αρχής την ιστορία (προσωπική ή συλλογική).

Όσο προχωρά το έργο, τόσο περισσότερο διάφορα νήματα απλώνονται μέσα από τις σελίδες του προς άγνωστες κατευθύνσεις. Πώς θα αποκαλυφθεί η ερωτική σχέση του νεαρού Αλεξάντερ με τη ευυπόληπτη κυρία Γκρέι; Θα μπορέσει να την ξαναβρεί μετά από πενήντα χρόνια; Τι ίχνη άφησε η αυτοκτονία της κόρης του Κας; Γιατί προσπάθησε να αυτοκτονήσει η συμπρωταγωνίστριά του Ντον Ντέβονπορτ; Κι όλα αυτά τα νήματα θα βρουν μια κοινή συνισταμένη να συνδεθούν ή θα αφήσουν τον αναγνώστη μετέωρο να εικάζει μέχρι τέλους;

Το συγκινητικό τέλος δεν μου δίνει απαντήσεις σε όλα αυτά. Ίσως μια εξήγηση να είναι ότι από μικρός βίωνε την απώλεια στις σχέσεις του με τις γυναίκες, πρώτα η απώλεια της κυρίας Γκρέι, μετά της κόρης του, πρόσφατα της συμπρωταγωνίστριάς του… Πολλά τα κενά μιας τέτοιας ερμηνείας, αφού αφενός πρόκειται για άλλου είδους σχέσεις και αφετέρου η γυναίκα του ήταν πάντα εκεί. Τέλος πάντων κρατώ την καλογραμμένη ιστορία και το ύφος του Μπάνβιλ που, έστω κι αν έχει πάμπολλα επίπεδα σημεία, δείχνει τι μπορεί να κάνει. Θέλω να διαβάσω τη “Θάλασσα”.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος